Një marrëveshje e sponsorizuar nga SHBA e nënshkruar javën e fundit për të normalizuar marrëdhëniet ekonomike midis Serbisë dhe Kosovës do të ketë sukses vetëm nëse miratohet nga financime të rëndësishme të SHBA dhe ka një inkurajim të vazhdueshëm amerikan dhe evropian, thonë politikanët dhe individët e ndërmarrjeve në terren. Sipas The Wall Street Journal, marrëveshja, e konsideruar nga presidenti Donald Trump si historike kur u nënshkrua brenda Zyrës Ovale, vjen pas një ndërhyrje të udhëhequr nga SHBA në vitin 1999 që rezultoi me shpalljen e pavarësisë së Kosovës, në vitin 2008. Zbatimi, megjithatë, vlerëson WSJ, mbështetet në premtimin e huave me kosto të ulët amerikane dhe mbështetjen e përmirësimit drejt zhbllokimit të investimeve private dhe nxitjes së progresit duke financuar projekte strategjike të infrastrukturës dhe kompanive, sipas politikanëve, sipërmarrësve dhe analistëve brenda zonës.
Ndërsa marrëveshja e arritur më 4 shtator nuk përcaktonte të gjithë sasinë e huave dhe investimeve – parashikohet të ofrojnë qindra miliona dollarë në financim për zonën brenda një periudhe të shkurtër kohore. Në këtë drejtim, WSJ shkruan se autoritetet e Kosovës deklaruan se kishin parashikuar mbi 2 miliardë dollarë financim. Sipas shkrimit të WSJ, shumë nga ato për të cilat u ra dakord në Uashington ishin rënë dakord më 2013 në një marrëveshje të negociuar nga Bashkimi Evropian që nuk ishte zbatuar në asnjë mënyrë, deklaroi Ljubodrag Savic, profesor i ekonomisë në Kolegjin e Beogradit.
“Askush nuk mund të jetë kundër ndërtimit të infrastrukturës që lidh të dy palët dhe forcon tregtinë, kështu që është një fillim i pabesueshëm”, deklaroi ai. “Sidoqoftë të dy qeveritë janë duk kundërshtuar në pikat themelore… dhe zbatimi mbetet një problem”, deklaroi ai, duke aluduar në refuzimin e vazhdueshëm të Serbisë për të njohur zyrtarisht fqinjin e saj si një shtet të pavarur. Ndërsa Meliza Haradinaj, ministrja e Jashtme e Kosovës, deklaroi se besimi brenda BE-së kishte rënë brenda zonës pasi ajo nuk zbatoi marrëveshjen e vitit 2013, e cila “e kishte detyruar Kosovën të kërkonte vazhdimisht një rritje të rolit të Amerikës”. Dhe Arban Abrashi, ministri i Infrastrukturës së Kosovës, deklaroi se zbatimi varej nga angazhimi i qëndrueshëm i SHBA-së.
Në anën tjetër, zyrtarët e BE-së kanë deklaruar se ata mirëpresin çdo përpjekje për të forcuar lidhjet midis Serbisë dhe Kosovës, megjithatë beteja mund të zgjidhet vetëm me anë të negociatave të drejtuara nga BE drejt njohjes së Kosovës dhe mbrojtjes së të drejtave të pakicave serbe në Kosovë. Marrëveshja gjithashtu nxiti kritika nga aleati i ngushtë i Serbisë, Rusia. WSJ shkruan se gjatë shumë viteve të fundit, BE-ja ka ofruar mjaft fonde shtesë për zonën sesa SHBA. Në tërësi që nga viti 2007, BE-ja ka shpërndarë grante të drejtpërdrejta mbi katër miliardë euro (4.71 miliardë dollarë) për Serbinë dhe 1.7 miliard euro për Kosovën, gjysma prej të cilave ka hyrë në investime, në përputhje me shifrat zyrtare.
Privatisht, diplomatët evropianë kanë qenë skeptikë ndaj iniciativës amerikane, duke thënë se ishte një riparim afatshkurtër i shtyrë kryesisht për të shfaqur arritjet diplomatike të administratës Trump para zgjedhjeve presidenciale në SHBA. Por ambasadori Richard Grenell, i dërguari i veçantë i z. Trump për negociatat, hodhi poshtë skepticizmin, si ankesë nga burokratët e Brukselit. “Për 18 muaj ne tani po kërkojmë të ndërpresim ngërçin politik të 21 viteve të fundit”, deklaroi Grenell. “Ne jemi të lumtur të shohim këtë marrëveshje më të re… që na çon drejt normalizimit financiar”.
“(Zbatimi) do të sjellë rezultate të dukshme dhe konkrete, jo vetëm për komunitetet tona të ndërmarrjeve, por gjithashtu edhe për ekonomitë në të gjithë zonën me anë të një kredie me kosto të ulët për NVM-të dhe financimit të infrastrukturës dhe investimeve të sektorit privat”, deklaroi Marko Çadezh, kreu i Dhomës së Tregtisë së Serbisë. Berat Rukiqi, homologu i tij në Kosovë, deklaroi se zgjidhja, nëse zbatohej, do të mbartte stabilitetin e nevojshëm. WSJ vë në pah faktin se financimi i BE-së tashmë ka ndihmuar në ndërtimin e një terminali modern të kufirit midis dy vendndodhjeve ndërkombëtare. Sidoqoftë, inspektimet doganore dhe sanitare të papërshtatshme e kanë kthyer atë në një “ngushticë” të tregtisë, duke krijuar radhë kamionësh në secilën anë, deklaroi Ramiz Kelmendi, themelues i Elkos Group, një firmë blerje dhe shitje dhe një nga punëdhënësit më të mëdhenj në Kosovë.
Megjithatë, z. Kelmendi deklaroi se ai parashikonte që “zgjidhja të hiqte pengesat, si vonesat e sjella nga inspektorët doganorë dhe veterinarë në kufi, dhe leja për certifikimin e duhur të produkteve”. Në Serbi, Biljana Trifunoviç, një këshilltare e marketingut të ndërmarrjeve që përfaqëson korporatat kryesore perëndimore që punojnë brenda zonës, deklaroi se zgjidhja u prit me entuziazëm nga të gjithë blerësit e saj. Sidoqoftë marrëveshja ka mungesë të mekanizmave të qartë të monitorimit për të konfirmuar zbatimin.
Gjithsesi, kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti, si dhe presidenti Serb, Aleksandar Vuçiq, të cilët nënshkruan marrëveshjen të premten, kanë thënë se marrëveshja e tyre do të “pastronte” të gjitha ndalesat për tregtinë. Sidoqoftë të dy udhëheqësit nuk ranë dakord nëse bisedimet e tyre do të përfundonin ose jo me pranimin e Kosovës si shtet nga Serbia. Për më tepër, ata nuk ishin dakord për natyrën e autorizuar të zgjidhjes së tyre. Z. Vuçiq deklaroi se marrëveshja u nënshkrua me SHBA si një garantues, dhe asnjëherë me Kosovën si një shtet i pavarur, një pikëpamje e diskutuar nga z. Hoti dhe negociatorët e SHBA-së.
