Media prestigjoze “The Guardian” i ka kushtuar një artikull, çështjes së dinarit dhe rregullores së re të Bankës Qendrorë në Kosovë, ku sipas saj valuta e vetme që lejohet të përdoret për kryerje të transaksioneve të pagesave me para të gatshme dhe në sistemin e pagesave në Kosovë është euro.
Artikulli i plotë
SHBA-ja ka akuzuar autoritetet në Kosovë për “ngritje të panevojshme të tensioneve etnike” pasi qeveria vendosi një ndalim ndaj monedhës së Serbisë dhe udhëzoi pakicën e saj serbe të përdorte euron. Bastisjet e policisë të urdhëruara nga ministria e brendshme e Prishtinës në katër organizata që punojnë në zonat e banuara nga serbët, të cilat erdhën disa ditë pas ndryshimit të monedhës, kanë intensifikuar frikën për përkeqësimin e situatës së sigurisë. Zyrtarët serbë thonë se masa e papritur për mbylljen e operacioneve do të ndikojë negativisht në jetën e përditshme të serbëve etnikë që varen nga shërbimet e tyre sociale.
BE-ja kritikoi Prishtinën të hënën për ndërmarrjen e hapave “të njëanshëm” për të cilët ka frikë se do të çojnë në një përkeqësim të mëtejshëm të marrëdhënieve me Serbinë, e cila refuzon të njohë pavarësinë e Kosovës.
“Këto hapa janë shqetësues sepse nuk po kontribuojnë në de-përshkallëzimin e situatës,” tha Josep Borell, përfaqësuesi i lartë i BE-së për çështjet e jashtme. “Nuk janë të koordinuara; ato merren në mënyrë të njëanshme pa nivelin e nevojshëm të konsultimit paraprak me qëllim parandalimin e ndikimit negativ që mund të kenë në terren.” Zyrtarët thonë se statusi i organizatave të shënjestruara në bastisjet e policisë – strukturat paralele të financuara nga Beogradi – duhet të adresohet përmes bisedimeve të normalizimit të ndërmjetësuara nga BE-ja ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Dialogu ka dështuar që nga një përplasje mes militantëve serbë dhe policisë së Kosovës që la katër të vdekur në shtator.
Euro ka qenë monedha de fakto në Kosovë që kur shpalli pavarësinë në vitin 2008, një dekadë pasi shumica shqiptare etnike e vendit u përfshi në një luftë të shkurtër pavarësie që përfundimisht çoi në ndërhyrjen e NATO-s dhe tërheqjen e forcave serbe. Por serbët etnikë, të cilët përbëjnë rreth 5% të popullsisë së saj prej 1.8 milionë banorësh, ende përdorin dinarin – një refuzim i tyre për të pranuar shtetësinë e Kosovës. Dhjetëra mijëra në 10 komuna varen nga pensionet, pagat dhe përfitimet sociale në dinarë të shpërndara nga Beogradi.
Komuniteti ndërkombëtar i ka kërkuar qeverisë së Kosovës që të shtyjë politikën vetëm për euron, duke thënë se vendimi për ndryshimin e monedhës, i shpallur nga banka qendrore në mes të janarit, nuk ka lënë kohë të mjaftueshme për t’u përshtatur. Ambasadorët perëndimorë në Beograd thanë se ishin veçanërisht të shqetësuar për ndikimin e rregullores në shkolla dhe spitale, “për të cilat asnjë proces alternativ nuk duket i zbatueshëm”.
Në fundjavë, ambasadori amerikan në Kosovë, Jeff Hovenier, shprehu shqetësimin për përpjekjet e policisë së Kosovës për sekuestrimin e automjeteve që transportonin dinarë serbë, të cilat më pas shpërndahen për “pagesat e përfitimeve sociale nga Serbia”. “Këto veprime po rrisin në mënyrë të panevojshme tensionet etnike dhe si pasojë i kufizojnë opsionet e Shteteve të Bashkuara për të shërbyer si një avokat efektiv për Kosovën në arenën ndërkombëtare”, tha ai. Prishtina ra dakord javën e kaluar për të zgjatur periudhën e tranzicionit, por nuk pranoi të thotë se për sa kohë.
Duke theksuar tensionet, presidenti populist i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, tha se ndalimi i dinarit ishte pjesë e një politike më të gjerë për spastrimin etnik të serbëve nga Kosova, duke e përshkruar atë si një “grevë kriminale” kundër pakicës prej 100,000 banorësh. “Njerëzit janë të frikësuar, ata presin në radhë për të marrë paratë e tyre,” tha ai në një fjalim televiziv të premten. Duke u zotuar se do të injorojë rregulloren, Vuçiç tha se Serbia do të kërkonte një takim urgjent të Këshillit të Sigurimit të OKB-së për të diskutuar përshkallëzimin e tensioneve me Kosovën.
Ndalimi i monedhës nuk është masa e parë për të ndezur zemërimin e Beogradit. Si pjesë e përpjekjeve për të vendosur kontrollin në të gjithë territorin, autoritetet shqiptare etnike kanë hequr gjithashtu flamujt dhe tabelat serbe nga ndërtesat publike dhe kanë ndaluar automjetet që qarkullojnë me targa serbe. Burime pranë qeverisë së Kosovës thanë se kalimi në euro në veri të vendit ishte nxitur nga shqetësimet rreth parave të falsifikuara dhe flukseve të paligjshme të parave të gatshme, jo nga dëshira për të provokuar qeverinë serbe. Ata thanë se institucionet paralele të bastisura nga policia kosovare ishin “të paligjshme” dhe se Serbia kishte pranuar t’i mbyllte ato si pjesë e marrëveshjes së Brukselit të vitit 2013 .
