Terrorist i burgosur apo Mandela palestinez?

Udhëheqësi i lartë politik i Hamasit, Ismail Haniyeh, njoftoi javën e kaluar se grupi dëshiron që Marwan Barghouti të jetë në mesin e palestinezëve që do të lirohet në çdo marrëveshje armëpushimi me Izraelin. Ishte një nga kërkesat më specifike të Hamasit që nga fillimi i negociatave për lirimin e të burgosurve në këmbim të pengjeve izraelite. Kush është Barghouti, pse ndodhet në një burg izraelit dhe pse komentuesit i referohen një vrasësi të burgosur si një udhëheqës i mundshëm i ardhshëm i popullit palestinez?

Jeta e hershme

Marwan Barghouti lindi pranë qytetit të Ramallah-ut në Bregun Perëndimor në qershor 1959, në një familje të shquar palestineze që përfshin disa figura të rëndësishme politike – duke përfshirë kushëririn e tij të largët Mustafa Barghouti, kreu i partisë politike “Iniciativa Kombëtare Palestineze”. Në moshën 15-vjeçare, ai iu bashkua lëvizjes “Fatah” të udhëhequr nga Yasser Arafat, ku bashkëthemeloi “Lëvizjen Rinore Fatah” në Bregun Perëndimor. Ai u burgos për herë të parë në moshën 19-vjeçare, në vitin 1978, kur u dënua si pjesë e një grupi të armatosur palestinez.

Ai kreu një dënim me pesë vjet burg, gjatë të cilit përfundoi arsimin e mesëm dhe mësoi vetë hebraisht. Barghouti përfundimisht u arrestua dhe u deportua në Jordani, ku qëndroi për shtatë vjet derisa u lejua të kthehej sipas kushteve të Marrëveshjes së Oslos në 1994. Në vitin 1996, ai u zgjodh në parlamentin e ri të Autoritetit Palestinez, Këshillin Legjislativ Palestinez.

Aty filloi menjëherë një fushatë kundër abuzimeve të të drejtave të njeriut nga vetë shërbimet e sigurisë të Arafatit dhe korrupsionit midis zyrtarëve të tij, duke çuar në mbështetje të gjerë publike. Fillimisht, Barghouti ishte një mbështetës i fortë i procesit të paqes pas kthimit në Bregun Perëndimor në vitet ’90. Gjatë asaj kohe, ai vendosi kontakte të ngushta me disa politikanë izraelitë dhe anëtarë të lëvizjes së paqes izraelite.

Por me rënien e Samitit të Camp David në korrik 2000, Barghouti u zhgënjye dhe në kohën kur shpërtheu intifada e dytë atë shtator, ai po drejtonte marshime drejt postblloqeve izraelite dhe po nxiste trazira kundër ushtarëve izraelitë.
Ai u bë udhëheqësi i Fatahut në Bregun Perëndimor dhe kreu i krahut të saj të armatosur, Tanzim. Fjalimet e tij karizmatike kishin për qëllim të inkurajonin palestinezët të përdornin forcën për të dëbuar Izraelin nga Bregu Perëndimor dhe Rripi i Gazës.

Dënime të përjetshme
Në prill 2002, pasi i mbijetoi një atentati izraelit, Barghouti u arrestua në Ramallah dhe u akuzua për vrasjen e 26 personave. Ai u dënua për pesë akuza për vrasje për vdekjen e katër izraelitëve dhe një murgu grek, si dhe për tentativë vrasje dhe komplot për vrasje.

Në qershor 2004, ai u dënua me dënimin maksimal të mundshëm: pesë dënime të përjetshme për vrasjet dhe 40 vjet shtesë për tentativë vrasje dhe komplot.
Për dy dekadat e fundit, pavarësisht se operonte nga një qeli burgu, Barghouti ka arritur të ruajë një pjesë të madhe të pushtetit të tij politik – duke përfshirë luajtjen e një roli të madh në ndërmjetësimin midis Hamasit dhe Fatahut në shkurt 2007 (para dëbimit të përgjakshëm të këtij të fundit nga Rripi i Gazës), dhe u zgjodh në udhëheqjen e partisë Fatah në mungesë në 2009. Që nga momenti kur ai u arrestua, pati zëra në Izrael që paralajmëronin se burgimi do të forconte besueshmërinë dhe prestigjin e Barghoutit në mesin e palestinezëve.

Menjëherë pasi Barghouti u kap, Ehud Barak, kryeministër kur shpërtheu intifada e dytë, por deri atëherë një qytetar, kritikoi operacionin, duke thënë se ishte “i pakuptimtë” për sa i përket përballjes me terrorizmin, por një “skemë brilante” për t’i krijuar atij një të ardhme. “Ai do të luftojë për udhëheqjen nga brenda burgut, duke mos pasur nevojë të provojë asgjë. Miti do të rritet vazhdimisht vetë”.

Në vitin 2017, ai organizoi një grevë urie të të burgosurve palestinezë nëpër disa burgje izraelite, dhe në vitin 2021 ai njoftoi se do të kandidonte në zgjedhjet parlamentare në një listë të përbashkët me Nasser Al-Qudwa, nipin e Arafatit dhe një ish-ministër të Jashtëm palestinez, në një parti të quajtur “Liria”.

“Hamasi dëshiron t’i tregojë popullit palestinez se ata nuk janë një lëvizje e mbyllur. Se ata përfaqësojnë një pjesë të komunitetit”, tha për “Associated Press” javën e kaluar Qadoura Fares, e cila drejton Ministrinë Palestineze të Çështjeve të të Burgosurve në Bregun Perëndimor.

“Ata po përpiqen të duken të përgjegjshëm”.

U pa gjerësisht si një prelud i Barghoutit që sfidonte Mahmud Abbas për presidencën e Autoritetit Palestinez. Megjithatë, Abbas i shtyu zgjedhjet e majit 2021 për një kohë të pacaktuar, duke përmendur refuzimin e Izraelit për të lejuar përfshirjen e Jerusalemit Lindor në procesin e votimit.

Marsin e kaluar, Fadwa Barghouti, filloi fushatën në emër të bashkëshortit të saj me shpresën se ai mund të zëvendësonte 88-vjeçarin Abbas si president. Ajo zhvilloi takime të gjera me zyrtarë të lartë në vendet arabe dhe diplomatë në Shtetet e Bashkuara, Rusi dhe Evropë, duke u kërkuar atyre të punonin për lirimin e bashkëshortit të saj. Shpesh i referuar nga mbështetësit e tij si palestinezi Nelson Mandela, shumë në Bregun Perëndimor shohin Barghoutin, 64 vjeç, si pasardhës i natyrshëm i Abbasit.

Fatah u dëbua nga Gaza pas një beteje të shkurtër, por të përgjakshme me Hamasin në qershor 2007, dhe Abbas thuhet se shpreson të rimarrë kontrollin e enklavës bregdetare pas përfundimit të luftës Izrael-Hamas. Abbas është thellësisht i papëlqyer me palestinezët, për shkak të korrupsionit brenda PA-së dhe për shkak të koordinimit të vazhdueshëm të sigurisë me ushtrinë izraelite.

Duke kërkuar lirimin e Barghoutit, Hamasi me sa duket po synon të mbledhë mbështetjen publike për zëvendësimin e Abbas si president palestinez dhe përfshirjen e tij të vazhdueshme në politikën palestineze. Barghouti ka marrë shpesh mbështetjen më të madhe si udhëheqës i mundshëm në sondazhet e palestinezëve të kryera gjatë dekadës së fundit, dhe sot, gjatë luftës në Gaza, ai mbetet figura më e njohur politike palestineze.

Në një sondazh të dhjetorit 2023 të publikuar nga Qendra Palestineze për Kërkimin e Politikave dhe Anketave, 55 për qind e palestinezëve në Bregun Perëndimor dhe Gaza thanë se do të votonin për Barghoutin përpara Ismail Haniyeh dhe Abbas të Hamasit. Ndërsa Izraeli pret përgjigjen e Hamasit për marrëveshjen e fundit të propozuar të pengjeve, është e paqartë nëse Jerusalemi do të pajtohej ndonjëherë me ndonjë kërkesë për lirimin e Barghoutit si pjesë e marrëveshjes.

Hamasi më parë u përpoq të siguronte lirimin e Barghoutit gjatë negociatave për lirimin e ushtarit të rrëmbyer izraelit Gilad Shalit. Shalit u lirua përfundimisht në tetor 2011 në këmbim të 1027 të burgosurve palestinezë, por Barghouti nuk ishte në mesin e tyre. Megjithatë, Barghouti ka marrë ndonjëherë mbështetje nga disa sektorë të shoqërisë izraelite, të cilët e shihnin atë si një të moderuar dhe një kundërpeshë të mundshme ndaj ekstremizmit islamik të Hamasit. Në të kaluarën, ai është vizituar nga aktivistë dhe politikanë të krahut të majtë izraelitë që mbrojnë lirimin e tij. Në vitin 2007, zëvendëskryeministri Shimon Peres tha se nëse zgjidhej president, ai do të jepte falje për Barghoutin – një premtim që nuk u materializua kurrë gjatë shtatë viteve të tij si president. Ish-shefi i Shin Bet, Ami Ayalon, i tha kohët e fundit Haaretz: Si pjesë e një marrëveshjeje të përgjithshme që përfshin kthimin e të gjithë pengjeve, ne duhet të lirojmë Marwan Barghouti. “Ai është i vetmi që mund të udhëheqë një udhëheqje të bashkuar dhe legjitime palestineze drejt një rruge ndarjen e rënë dakord reciprokisht nga Izraeli”.

Ayalon u shpreh se kjo do të bëhet për dy arsye.

“Kthimi i pengjeve izraelite është gjëja më e afërt e mundshme për një ‘fotografi fituese’ për Izraelin në fushatën aktuale të Gazës. Dhe sepse Marwan është i vetmi lider palestinez, i cili mund të zgjidhet dhe të udhëheqë një udhëheqje të bashkuar dhe legjitime palestineze drejt një rruge të ndarjes së rënë dakord reciprokisht nga Izraeli”.

Pavarësisht zërave të tillë të mbështetjes, Barghouti, e ka kaluar pjesën më të madhe të karrierës së tij politike – duke përfshirë kohën e tij në burg – duke u luhatur midis një vizioni të moderuar të bashkëjetesës dhe pozicioneve më nxitëse.Në një deklaratë që lëshoi nga burgu dhjetorin e kaluar, në të cilën shënoi përvjetorin e intifadës së parë, ai i bëri thirrje çdo palestinez të marrë pjesë në “fushatën e çlirimit” që po zhvillohet.

“Ne duhet ta bëjmë çdo shtëpi palestineze një kështjellë të revolucionit dhe çdo njeri një ushtar në këtë fushatë. Ne duhet të bashkohemi dhe t’i dëshmojmë botës se jemi një forcë që është e pathyeshme në fushatën tonë të gjatë dhe të vazhdueshme heroike, të krijuar nga rezistenca, e cila po nis një etapë të re në historinë e kombit tonë”, tha ai.

Ndërsa lirimi i Barghoutit nuk ka të ngjarë duke pasur parasysh klimën aktuale politike, shumë palestinezë vazhdojnë t’i mbështesin shpresat e tyre në kandidimin e tij presidencial. Ares, një mbështetës i Barghoutit, tha se nëse ai lirohet, ai mund të bëhet një kandidat galvanizues për Hamasin, Fatahun dhe fraksionet e tjera palestineze për t’u mbledhur pas. Hamasi është “më i fortë dhe më i zgjuar se kurrë më parë”, tha ai. “Ata e kuptojnë se sa e nevojshme është që populli palestinez të ketë konsensus”.