Ish-Presidenti Donald Trump e ka bërë prej kohësh të qartë se ai nuk ka ndonjë simpati për NATO-n, një aleancë ushtarake 75-vjeçare që përbëhet nga Shtetet e Bashkuara dhe 30 vende të tjera, duke përfshirë Kanadanë, Mbretërinë e Bashkuar, Gjermaninë dhe Francën.
Trump përshkallëzoi kritikat e tij ndaj NATO-s më 10 shkurt 2024, kur tha se, nëse ai zgjidhet përsëri president në nëntor 2024, SHBA nuk do të mbronte asnjë vend anëtar që nuk kishte paguar detyrimet e mbrojtjes.
Trump tha gjithashtu se ai do të inkurajonte Rusinë dhe presidentin e saj, Vladimir Putin, “të bëjnë çfarë të duan” me një anëtar të NATO-s që nuk ka përmbushur detyrimet, raporton abcnews.al
NATO është organizata më kryesore e mbrojtjes në botën perëndimore. Selia e saj është në Bruksel. Ideja qendrore e ekzistencës së NATO-s, siç shpjegohet në nenin 5 të traktatit të NATO-s të vitit 1949, është që të gjitha vendet e NATO-s bien dakord të mbrojnë çdo vend tjetër të NATO-s në rast të një sulmi.
NATO nuk ka ushtri të përhershme dhe mbështetet në vendet anëtare për të vullnetarizuar forcat e tyre ushtarake për të kryer çdo operacion.
Pra, të gjitha vendet e NATO-s bien dakord të shpenzojnë 2% të prodhimit të tyre të brendshëm bruto vjetor për mbrojtjen ushtarake në mënyrë që të mbështesin NATO-n.
Disa vende, si SHBA, Mbretëria e Bashkuar, Polonia, Finlanda, Greqia dhe shtetet baltike të Estonisë, Letonisë dhe Lituanisë, i kushtojnë më shumë se 2% të PBB-së së tyre mbrojtjes ushtarake, raporton abcnews.al.
Rreth gjysma e anëtarëve të NATO-s, duke përfshirë Gjermaninë, Francën, Norvegjinë, Spanjën dhe Turqinë, shpenzojnë më pak.
Udhëheqësi i NATO-s, Jens Stoltenberg, tha në një deklaratë me shkrim më 11 shkurt se sugjerimi i Trump “minon të gjithë sigurinë tonë, përfshirë atë të SHBA-së, duke rrezikuar ushtarët amerikanë dhe europianë”.
Udhëheqës të tjerë politikë kritikuan gjithashtu komentet e Trump si shumë të rrezikshme.
Si studiues i historisë dhe i çështjeve ndërkombëtare, është e qartë për mua se Trump nuk duket se i kupton shumë përparësitë që SHBA-ja merr nga të qenit pjesë e NATO-s.
Këtu janë tre përfitime kryesore për Shtetet e Bashkuara:
NATO i jep SHBA-së aleatë të besueshëm
Ushtarakisht dhe ekonomikisht, SHBA-ja është një fuqi jashtëzakonisht e frikshme. Ajo ka arsenalin më të madh bërthamor në tokë dhe vazhdon të jetë ekonomia më e madhe në botë.
Megjithatë, pa aleatët e saj në Azi, dhe mbi të gjitha pa ata në Europë, SHBA nuk do të ishte një superfuqi si sot. NATO i siguron SHBA-së një pozitë udhëheqëse në një nga rrjetet më të forta të aleancës ushtarake në botë, raporton abcnews.al.
Kjo udhëheqje shkon shumë përtej sferës së sigurisë, ajo ka efekte të thella dhe shumë pozitive valëzime politike dhe ekonomike. Për shembull, shumica e vendeve perëndimore blejnë armët dhe pajisjet e tyre ushtarake nga SHBA.
Rusia ka regjimet e diskutueshme të njohura për shkeljet e të drejtave të njeriut si Irani, Koreja e Veriut dhe, në një farë mase, Kina, ndër aleatët e saj më të rëndësishëm. SHBA i konsideron si miqtë dhe aleatët e saj vende të forta ekonomikisht si Kanadaja, Gjermania, Franca, Italia dhe shumë vende të tjera demokratike të vendosura.
NATO ka aktivizuar nenin 5 vetëm një herë, menjëherë pasi SHBA u sulmua më 11 shtator 2001. Aleatët e NATO-s të Amerikës ishin të gatshëm t’i vinin në ndihmë SHBA-së dhe, për mirë apo për keq, shumë më pas morën pjesë në luftën e Shteteve të Bashkuara në Afganistan.
NATO siguron paqe dhe stabilitet
NATO ofron një mbulesë mbrojtjeje dhe sigurie reciproke për të gjithë anëtarët e saj, duke ndihmuar në shpjegimin pse shumica dërrmuese e vendeve në Europën Qendrore dhe Lindore kërkuan t’i bashkoheshin NATO-s pas rënies së Bashkimit Sovjetik në 1991.
Sot, Ukraina vazhdon të kërkojë anëtarësimin në NATO, megjithëse aplikimi i saj për t’u anëtarësuar duket se nuk ka gjasa të miratohet së shpejti, duke pasur parasysh angazhimin ushtarak që kjo do të krijonte për aleancën.
Rusia zhvilloi luftëra të shkurtra në vitet e fundit me Moldavinë, Gjeorgjinë dhe gjithashtu me Ukrainën para vitit 2022, por Putini nuk i ka pushtuar vendet fqinje që janë anëtarë të NATO-s, raporton abcnews.al.
Pushtimi i një vendi të NATO-s do ta sillte të gjithë aleancën në një luftë me Rusinë, e cila do të ishte një lojë e rrezikshme për Moskën.
Pavarësisht shqetësimit ndërkombëtar se lufta e Rusisë në Ukrainë mund të përhapet në vendet fqinje të NATO-s, si Polonia dhe tre vendet baltike, kjo ende nuk ka ndodhur.
NATO ka ndihmuar SHBA-në të forcohet
Aleanca ushtarake e Bashkimit Sovjetik, e quajtur Pakti i Varshavës, kërkonte që BRSS dhe shtetet e saj satelite në Europën Qendrore dhe Lindore, duke përfshirë Gjermaninë Lindore, Poloninë dhe Hungarinë, të bashkoheshin.
NATO, nga ana tjetër, është një aleancë ushtarake vullnetare dhe vendet duhet të kalojnë një proces aplikimi kërkues përpara se të pranohen.
Prania aktuale e Shteteve të Bashkuara në Europë dhe Azi nuk është imponuar me forcë. Në vend të kësaj, trupat dhe ndikimi amerikan në Europë përgjithësisht mirëpriten nga aleatët e saj.
Duke u anëtarësuar në NATO dhe duke pranuar udhëheqjen ushtarake të Uashingtonit, vendet e tjera të NATO-s i japin SHBA-së ndikim dhe fuqi të madhe. Studiuesi norvegjez Geir Lundestad e quajti këtë një “perandori me ftesë”.
Kjo perandori informale ka ankoruar thellë SHBA-në dhe ndikimin e saj në Europë. Presidenti Joe Biden ka thënë në mënyrë të përsëritur se nën udhëheqjen e tij SHBA-ja do të “mbronte çdo pëllëmbë të territorit të NATO-s”, duke folur kryesisht në kontekstin e luftës së Rusisë kundër Ukrainës.
Biden e ka paralajmëruar vazhdimisht Putinin se do të përballet me pasojat nëse Rusia sulmon një anëtar të NATO-s. Për Trump, megjithatë, solidariteti transatlantik dhe mbrojtja reciproke duket se nuk kanë vlerë, raporton abcnews.al.
Për të, duket se gjithçka ka të bëjë me paratë dhe nëse vendet e NATO-s shpenzojnë apo jo 2% të PBB-së së tyre për mbrojtje. Dhe pavarësisht se Putini ka filluar një luftë të tmerrshme agresioni kundër Ukrainës në shkurt 2022, Trump ka vazhduar të shprehë admirimin e tij për liderin rus.
Trump nuk e sheh Rusinë e Putinit si një kërcënim ekzistencial për rendin global të udhëhequr nga SHBA.
Dhe kështu ai duket se nuk e kupton se SHBA dhe aleatët e saj europianë kanë nevojë për mbrojtje nga Rusia e Putinit, lloji i mbrojtjes që ofron NATO. Ekzistenca e NATO-s i jep SHBA-së aleatë të fortë dhe të besueshëm, i siguron Uashingtonit ndikim të madh në Europë dhe siguron që pjesa më e madhe e Europës të mbetet e qëndrueshme dhe paqësore.
