Për të shpjeguar kujtesën e muskujve, mjafton një shembull i thjeshtë: kur themi se diçka “është si të ngasësh një biçikletë” do të thotë se, pasi kemi mësuar ta bëjmë, nuk do ta harrojmë kurrë, edhe nëse ka kaluar shumë kohë nga hera e fundit.
Në bazë të gjithçkaje është truri, i cili pasi ka fituar disa aftësi, me sa duket i harron ato, por i rikuperon shpejt nëse duhet t’i rikujtojë dhe t’i vërë sërish në veprim. Kur aftësia e kërkuar përfshin trupin, për shembull kur bëhet fjalë për t’u rikthyer në ushtrimin e një sporti të braktisur prej vitesh, por edhe për të luajtur një instrument muzikor ose për të mbajtur një qëndrim të caktuar, mund të jetë befasuese të shohësh se trupi ynë “kujton” se si ta bëjë duke na e bërë jetën më të lehtë.
Çfarë është kujtesa e muskujve
Kur flasim për kujtesën e muskujve nënkuptojmë aftësinë për të kryer automatikisht një sërë veprimesh, pa pasur nevojë të mendoni për to ose t’u kushtoni vëmendje. Zakonisht arrihet përmes përsëritjes së palodhur të lëvizjeve të caktuara derisa ato të zhduken plotësisht. Është një proces mjaft i njohur për atletët që provojnë të njëjtën lëvizje pa pushim, duke e përsosur dhe konsoliduar atë deri në zotërim të plotë.
Edhe për personat që fillojnë të ushtrojnë përsëri një sport, si ski apo tenis, pas një ndërprerjeje shumëvjeçare edhe pse mund të ndihen sikur nuk dinë asgjë duke u ushtruar pak më shumë mund ti rikthehen përsëri aktivitetve që ata zhvillonin dikur.
Si aktivizohet kujtesa e muskujve
Të flasësh për kujtesën e lidhur me sistemin muskulor mund të duket e papërshtatshme: fibrat muskulore nuk posedojnë kujtime në kuptimin e ngushtë. Në fakt, është truri ai që krijon lidhjet nervore të afta për të ruajtur këto kujtime motorike. Në bazë të gjithçkaje është përsëritja e vazhdueshme e një lëvizjeje të caktuar, e cila në afat të gjatë përfundon duke krijuar një model motorik gjithnjë e më automatik, pa pasur nevojë për aftësitë njohëse.
Vendi i këtij procesi në tru është korteksi motorik, i vendosur në pjesën e pasme të lobit frontal. Detyra e tij është të kryesojë dhe kontrollojë impulset që rregullojnë lëvizjet vullnetare, të transmetuara në zonat e prekura përgjatë palcës kurrizore. Me përsëritjen e vazhdueshme të lëvizjeve të caktuara, truri krijon lidhje nervore gjithnjë e më efikase, të aftë për të dërguar impulse gjithnjë e më të synuara te grupet e muskujve për të optimizuar efikasitetin e një grupi të caktuar lëvizjesh, duke marrë një veprim gjithnjë e më efektiv.
Në fazën e parë të mësimit është i nevojshëm aktivizimi i korteksit paraballor, i cili kryeson vëmendjen e ndërgjegjshme dhe kontrollin e çdo lëvizjeje, por më vonë lidhja do të jetë automatike dhe veprimin do ta kryejmë në mënyrë spontane, pa pasur nevojë të mendojmë për të. Për këtë arsye, fazat e para të të mësuarit të një skeme motorike janë më delikatet, në të cilat këshillohet që të ndiqen nga një instruktor i kualifikuar duke qenë se është shumë më e thjeshtë të krijosh një skemë të re nervore për të kontrolluar një lëvizje të re në vend që ta modifikosh.
Tashmë i mësuar dhe i rrënjosur, është e rëndësishme të mësosh menjëherë teknikën e duhur dhe të heqësh çdo gabim që më vonë mund të bëhet shumë i vështirë për t’u eliminuar duke shkaktuar lodhje të tepërt, madje dhe lëndime.
Përsëritja e palodhur e një grupi lëvizjesh ka edhe një sërë efektesh drejtpërdrejt në muskuj, të cilat do të zhvillohen në varësi të punës së kryer. Puna shkakton rritjen e masës muskulore dhe brenda saj rriten në numër disa qeliza, të quajtura mionukleus. Duke ndërprerë stërvitjen, muskujt dobësohen, por mionukleuset ruhen për një kohë të gjatë dhe kur të fillojmë përsëri stërvitjen, ato do të riaktivizohen, duke na bërë të kthehemi lehtësisht në formë.
Sa zgjaton kujtesa e muskujve
Aftësia e trurit dhe e muskujve për të mbajtur mend nuk zgjat përgjithmonë: sa më gjatë të qëndrojmë pa praktikuar një aktivitet, aq më shumë do të na duhet ta rikuperojmë atë. Për këtë arsye është gjithmonë e nevojshme të rifillojmë gradualisht aktivitetin fizik pas një periudhe ndalese.
Disa studime të fundit kanë zbuluar se hipertrofia e muskujve, ose zhvillimi i muskujve të caktuar pas aktivitetit sportiv, përfundon pa stërvitje brenda rreth tre muajsh. Sa kohë mbetet familjariteti me disa lloje lëvizjesh është ende e paqartë: në fakt, mionukleuset nuk zhduken, por pas një pasiviteti të gjatë ato luftojnë më shumë për t’u riaktivizuar. Megjithatë, ushtrimi i sportit gjatë fëmijërisë dhe adoleshencës sjell përfitime fizike dhe njohëse që zgjasin gjatë gjithë jetës së njeriut, për këtë arsye aktiviteti fizik tek fëmijët dhe të rinjtë është i një rëndësie thelbësore.
Kur hyn në lojë kujtesa muskulare
Ka shumë aktivitete që, pasi i mësojmë, nuk i harrojmë kurrë: nga aftësia për të ecur, për të vrapuar dhe për të kërcyer, tek aftësia për të drejtuar një makinë, duke koordinuar momentin e duarve dhe këmbëve të nevojshme, për shembull, për të ndryshuar marshin, për të shtypur shpejt në tastierë.
Roli i kujtesës së muskujve në sport është më i dukshëm. Kujtesa e muskujve luan gjithashtu një rol të rëndësishëm në art: muzikantët shpenzojnë orë e orë të tëra duke përsëritur pasazhet e vështira të disa pjesëve muzikore për t’u siguruar që i zotërojnë ato me siguri absolute: e njëjta gjë ndodh me piktorët.
