Si Nato po e humb luftën e dronëve

Nga Gianluca Di Feo/

Një rekord i zjarrtë: asnjë ekip detar i SHBA-së nuk ishte përballur me kaq shumë aksione luftarake që nga viti 1945. Por mbi të gjitha, asnjë formacion i NATO-s nuk i kishte rastistur ndonjëherë të merrej me realitetin e luftës me dron më parë.

Kundëradmirali Marc Miguez nga ura e aeroplanmbajtëses Eisenhower përfundoi papritmas në mes të një beteje që nuk ishte parashikuar: urgjenca e lëshuar në të gjithë Lindjen e Mesme nga masakrat e 7 tetorit detyroi grupin e tij sulmues – Carrier Strike Group – që befas kaloi nga rutina e stërvitjeve në Mesdhe, në një mision lufte në Detin e Kuq, i cili vazhdoi që të zgjatej për disa kohë.

Ditët e fundit u kthye në SHBA, duke lënë pas tetë muaj shërbim dhe një mësim që po e studiojnë të gjitha komandat. Sepse Perëndimi duhet të mësojë shpejt të merret me epokën e dronëve luftarakë.

Mësimi i Detit të Kuq

“Dislokimi ynë ishte i paprecedentë në çdo kuptim të fjalës. Ne jemi ende duke studiuar dhe përpunuar mësimet e çdo rakete dhe droni që kemi arritur të rrëzojmë, por kemi fituar përvojë të rëndësishme luftarake që do të na ndihmojë të përballemi me konflikte në të ardhmen”.

Kështu shkruan kundëradmirali Miguez në një revistë të brendshme të marinës amerikane që përmbledh ekspeditën e tij: Avionët në bordin e aeroplanmbajtëses Eisenhower u ngritën 13 mijë herë, duke lëshuar 80 raketa ajër-ajër dhe 350 bomba ajër-tokë; anijet lëshuan njëqind raketa anti-ajrore Standard dhe raketa lundrimi Tomahawk. Një arsenal i tërë për të ndaluar inkursionet e kryera nga grupi rebel Houthi në Jemen, veçanërisht me dronët fluturues ose lundrues, me synimin që flota amerikane të shpikë metoda të reja për të reaguar ndaj sulmeve.

‘Ata synuan jo vetëm anijet tregtare, por edhe ekipin tonë’ – nënvizoi Miguez. ‘Ne duhej të ishim perfekt për të gjithë misionin, ndërsa Houthi-ve u desh të ishin të përsosur vetëm një herë.’

Ushtarakët ‘kundër’ teknologjisë

Është pothuajse paradoksale se si oficeri i lartë ia atribuon suksesin e ekspeditës amerikane trajnimit të personelit: nuk ishin teknologjitë që bënë diferencën, por burrat dhe gratë që menaxhuan betejën. Përplasjet në Detin e Kuq dhe në Oqeanin Indian ishin ende të dominuara nga faktori njerëzor, sepse aktivitetet e njësive amerikane dhe evropiane që ndërhynë për të mbrojtur lundrimin e lirë nuk karakterizoheshin nga mbizotërimi i sistemeve të automatizuara ose mjeteve pa pilot: në shumicën e rasteve. Në rastet sfida ishte midis njerëzve në bordin e anijeve ose avionëve, të cilët vepronin me mbështetjen e instrumenteve elektronike të avancuara, dhe dronëve, të cilët në disa raste identifikonin objektivat dhe ia transmetonin informacionin makinerive të tjera.

Përpara kësaj, forcat perëndimore nuk ishin përballur kurrë me një kërcënim të tillë. Houthi-t kanë lëshuar deri më tani 373 dronë vrasës nga ajri dhe 30 nga deti, si dhe 165 raketa. Pentagoni sot ka në shërbim disa qindra aeroplanë të mëdhenj zbulimi me telekomandë të aftë për të kryer sulme bombardimi – si Predator ose Reaper – së bashku me disa mijëra kuadro spiun më të vegjël për njësitë tokësore; në vendet evropiane janë pesëdhjetë herë më pak. Konflikti i Jemenit përfaqëson një moment tranzicioni midis së shkuarës dhe së ardhmes, i cili sheh hyrjen në fushë të sasive të konsiderueshme të dronëve, por në numra që ende mund të menaxhohen me taktika dhe mjete “të modës së vjetër”. Problemi është se e ardhmja e diskutuar në samitet e Aleancës Atlantike është tashmë e kaluara në krahasim me atë që ndodh çdo ditë në vijën e frontit në Ukrainë.

Konflikti çnjerëzor

Ka mijëra dronë që përdoren çdo ditë atje, kryesisht në fluturim, por në sasi në rritje edhe në det dhe në tokë. Atje, që nga fillimi i pushtimit, janë zhvilluar dhe prodhuar tre breza makinerish luftarake, duke shpikur taktikat e përdorimit dhe një mori mjetesh për të mposhtur ato të kundërshtarëve. Modelet që po prezantohen javët e fundit kanë sisteme autonome drejtimi: nuk kanë nevojë të kontrollohen nga një njeri në distancë, shpesh nuk kërkojnë koordinata satelitore për t’u orientuar. Dhe një përqindje e konsiderueshme e pajisjeve që identifikojnë dhe shkatërrojnë objektivat automatikisht kanë filluar të shfaqen. Prania e pajisjeve të pilotuara nga inteligjenca artificiale nuk është më një përjashtim dhe vlerësohet se nga vjeshta e ardhshme Kievi do të vendosë një masë avionësh të vegjël të pajisur me AI, por teknikët e Moskës po bëjnë përparim edhe në këtë sektor.

Çuditërisht, në muajt e fundit janë rusët ata që kanë prezantuar pajisje inovative: ata sapo kanë prezantuar një drone katërkopter të vogël interceptor me kosto të ulët – Vogan-9SP -, i cili shkatërron dronët kundërshtarë të identifikuar nga një qendër radari dhe të identifikuar nga një lazer.

Vonesa e NATO-s

Sot shumica e dronëve aktivë në frontin ukrainas drejtohen me pajisje FPV. Vetëm Letonia e furnizoi Kievin me 2500 prej tyre, të cilat u shkatërruan pas disa javësh luftimesh. Sipas të dhënave të raportuara nga Rid – Rivista Italiana Difesa – në dy muajt e parë të vitit ukrainasit lëshuan 5285 dhe rusët 4120.

Megjithatë, në ushtritë perëndimore, instrumente të tilla mbeten një gjë e rrallë. Ka një vonesë të bujshme në adoptimin e atyre sistemeve “pa pilot” të të gjitha llojeve që tashmë janë dëshmuar vendimtare në betejat e verës 2022. Kjo lind nga vështirësia për të mbajtur hapin me shpejtësinë e ndryshimit në teknologji dhe taktika, por mbi të gjitha nga një mentalitet që ndoshta nuk ka arritur ende ndërgjegjësimin e epokës së re: një lloj mbylljeje përballë një risie që është e frikshme dhe që vë në pikëpyetje doktrinën ushtarake shekullore.

Nëse shqyrtoni programet e vendeve të NATO-s, ka një garë për të shpenzuar miliarda, për të blerë armatime tradicionale, nga tanket te artileria dhe bombarduesit luftarakë, duke mbyllur një sy për faktin se në Ukrainë këto mjete varen nga një mori dronësh të ndryshëm. Llojet për të qenë në gjendje të identifikojnë objektivat dhe duhet të mbrohen nga një sasi “municionesh endacake” ose pajisje të tjera të telekomanduara ose të automatizuara: tanket, topat, anijet dhe avionët pa dronë janë të padobishme.

Miopia Atlantike nuk lind nga një problem ekonomik: kostot e këtyre pajisjeve janë jashtëzakonisht të ulëta, pasi janë kryesisht përshtatje të produkteve komerciale. Ndoshta bëhet fjalë për “marrëdhënie industriale”, duke qenë se asnjë nga gjigantët e luftës amerikane dhe evropiane nuk i prodhon ato: ato janë bërë nga start-ups, kompani të vogla apo grupe të mëdha turke apo izraelite, të parët që investojnë në këtë sektor. Prototipi më i fundit amerikan i zbulimit me telekomandë, i cili qëndron në ajër për tre ditë me një çmim të barabartë me një të tretën e Reaper, u projektua nga debutuesi kalifornian Dzyne: pavarësisht performancës revolucionare, Pentagoni porositi vetëm katër shembuj.

Në fakt, çështja themelore e luftës moderne nuk është ende në axhendën e komandës së lartë. Ashtu si adoptimi i sistemeve për të luftuar dronët mbetet i kufizuar – si me përdorimin e armëve konvencionale ashtu edhe me shqetësimet elektromagnetike – të cilat rusët dhe ukrainasit i kanë shpërndarë në nivel toge, duke pajisur edhe njësitë më të vogla të këmbësorisë.

Forcat e armatosura të Aleancës Atlantike kufizohen në krijimin e laboratorëve – Ushtria Italiane krijoi një regjiment ad hoc disa muaj më parë; Ushtria Amerikane dhe Marinsat po lëvizin në një shkallë më të madhe, por sipas të njëjtës qasje – për të studiuar dhe vlerësuar se si të vazhdohet: në vend të kësaj, urgjenca është që të ketë “drone” masivisht. Një debat i cili – pas tridhjetë muajsh beteja ukrainase – sapo ka filluar të lindë tani, siç dëshmohet nga ndërhyrja e Piero Batacchi në Rid, i cili propozon një plan për të “dronuar” ushtrinë italiane, duke trajnuar menjëherë çdo togë për të luftuar sipas procedurave të rejave.

Koncepti hibrid

Në një nivel konceptual, selitë perëndimore dhe kompanitë mbajtëse duken të bindur se zgjidhja është të përqendrohet në integrimin midis makinerive të drejtuara dhe sistemeve automatike.

Pavarësisht nga erërat luftarake që fryjnë në Evropë dhe Azi, pak besojnë se NATO mund të përfshihet në një konflikt të madh në hapësirën e disa viteve. Megjithatë, nuk ka kohë për të humbur, sepse “lufta me dron” nuk është prerogativë e fuqive të mëdha: Houthi-t e kanë demonstruar këtë për nëntë muaj, duke rritur cilësinë dhe sasinë e sulmeve të tyre pavarësisht mobilizimit ndërkombëtar për t’i ndaluar ata.

Shembulli i tyre rrezikon të imitohet shumë shpejt nga lëvizje të tjera xhihadiste ose nga diktatorë të paskrupullt, të cilët përpiqen në çdo mënyrë të marrin pajisje me telekomandë. “Nuk ka plane të gatshme për t’u ndjekur për t’u përballur me kërcënimet e këtij lloji – shkroi kundëradmirali Marc Miguez duke përfunduar analizën e misionit Eisenhower në ujërat e Jemenit -. Duhet të menduarit inovativ, njohja e situatës dhe aftësia për të vlerësuar faktet me ndershmëri”. /La Repubblica/