Arrestimi i Ilir Metës, njeriut që në periudhën e tranzicionit shqiptar, ka mbajtur si asnjë tjetër të gjitha postet e larta të vendit, mbylli një kapitull të gjatë e të vështirë të tranzicionit shqiptar. Ilir Meta ka qenë Kryeministër e zv/kryeministër, ministër i jashtëm dhe i energjisë, Kryetar Parlamenti dhe President i Republikës, pa përmendur këtu postet e larta në PS dhe krijimin e LSI-së, Lëvizjes Socialiste për Integrim sot Partia e Lirisë. Kaq pushtete sa ai, në një periudhë të shkurtër kohe, ka pasur vetëm Enver Hoxha.
Më shumë se të tjerët politikanë të lartë të tranzicionit shqiptar, Ilir Meta ka pasur narrativen regresive të ndërtuar rreth figurës së tij. Që në fillim, atëherë kur ai i mori qeverisjen Fatos Nanos, u vizatua nga Nano si arkitekt i korrupsionit kur kishte vetëm pak muaj që ishte bërë kryeministër. Karriera e tij e gjatë ka qenë shënjuar nga tekstet që prodhonin kundërshtarët e tij politikë. Sali Berisha ishte ai që e përcaktoi më dhunshëm si njeriun më të korruptuar të vendit.
Megjithë energjinë që shfaqte ndonjëherë në krye të punëve të vendit, Ilir Meta, mbeti në narrativën shqiptare si njeriu simbol i korrupsionit. Ai asnjëherë nuk bëri as edhe përpjekjen më të vogël që të pastrohej nga ky tekst, të tërhiqej dhe të kërkonte rrugën ligjore për t’u përballur me akuza që i bënin kundërshtarët politikë, por edhe media. Të vetmin gjyq që ai bëri ishte në fakt një aventurë që e ktheu me kokë poshtë. Mbrojtja dhe pafajësia që siguroi me anë të mbështetjes së ish-kryeministrit dhe armikut-mik Sali Berishës, për çështjen e bllokut të famshëm, i ra si bumerang dhe i shtoi edhe një kapitull tjetër narrativës negative dhe regresiev për të- atë të kapjes së drejtësisë.
Një anë tjetër që zbuloi arrestimi i Ilir Metës është se tani, edhe pas ndalimit të Sali Berishës dhe dhëndrit të tij, shoqëria shqiptare po kalon nga faza folklorike në atë logjike, institucionale. Reforma në drejtësi dhe veprimi i SPAK-ut kanë një vlerë të posaçme se po arrijnë të çmontojnë mentalitetin folklorik të shoqërisë shqiptare që mbështetet në gjyqet publike e popullore që bëhen zakonisht në studio televizive, në kafehane dhe që shndërrohen pastaj në legjenda urbane duke projektuar sipas ligjësisë së folklorit heroin e tipit të Robin Hudit që vjedh e shkel ligjin apo dhunon institucionet në emër të të varfërve.
Shoqëria jonë folklorike dhe narrativa e tranzicionit vjen edhe nga tradita partizane e komunizmit sipas së cilës heronjtë janë të mirë e të liq, dhe ata janë të ndarë në luftëtarë për atdheun dhe në tradhtarë. Sipas kësaj narrative drejtësia ndëshkon kundërshtarët e fitimtarëve dhe nuk prek triumfatorët. Gjatë diktaturës dënoheshin politikisht kundërshtarët e nomenklaturës. Këtë traditë e mbarti Berisha kur erdhi në pushtet dhe ndërtoi një sistem drejtësie që të luftonte kundërshtarin dhe të mos prekte fitimtarët. Bëmat e fitmitarëve tregoheshin si akte trimërie.
Ndaj Ilir Meta dhe Sali Berisha nuk e besojnë sot se janë njerëz të zakonshëm dhe se drejtësia apo ligji është i barabartë edhe për ta. Reagimi i tyre i dhunshëm dhe transferimi i mbrojtjes së tyre nga të akuzuar për korrupsion në të akuzuar politikë buron prej kësaj mendësie dhe këtij folklori. Nuk e dimë a është rastësi çelja e negociatave për disa grupkapituj me Bashkimin Europian dhe arrestimi i Ilir Metës apo ndalimi i Sali Berishës. Një gjë është e sigutë shoqëria shqiptare tani po nis një etapë të re të zhvillimit të saj.
Sot po kalohet nga folklori i gjyqeve publike dhe nga legjendat urbane me heronj e armiq në një shoqëri ku udhëheqja e një vendi çmohet si jë trupë e zakonshme njerëzish dhe jo si një çetë ushtarake që lufton kundërshtarin. Ajo trupë ka një mandat të caktuar dhe, nëse ndonjëri prej tyre, qoftë ai president apo kryeministër, ka shkelur ligjin, ai ose ajo do të duhet të paraqitet në organet e drejtësisë dhe nuk mund t’ia dorëzojë imazhin e tij autorëve të narrativës së folklorit urban apo legjendave me heronj e tradhtarë. Ky është një zhvillim traumatik në një shoqëri që nuk është mësuar t’i dënojë ata që i hiqen si heronj dhe që e vjedhin apo e vrasin më pas.
