Lindja e Mesme ka ndryshuar thellësisht që kur Donald Trump ishte në detyrë. Ndërsa është e vështirë të parashikohet saktësisht se si Trump do t’i qaset rajonit këtë herë – veçanërisht Iranit dhe Gazës – duket qartë se sfidat do të jenë të vështira.
Nga Daoud Kuttab
Fitorja e Donald Trump në zgjedhjet presidenciale në SHBA nuk ishte surprizë për popujt në Lindjen e Mesme. Qeveritë në rajon e kishin planifikuar këtë dhe më shumë se një muaj para inaugurimit të Trump, ato janë gati të merren me të. Është Trump ai që mund ta gjejë veten të papërgatitur, sepse Lindja e Mesme e sotme është thelbësisht e ndryshme nga ajo me të cilën ai u përball gjatë mandatit të tij të parë në Shtëpinë e Bardhë. Dy ndryshimet më të mëdha janë Irani dhe Gaza.
Le të fillojmë me Iranin. Gjatë mandatit të parë të Trump, ai grisi Planin e Përbashkët Gjithëpërfshirës të Veprimit 2015 për të kufizuar programin bërthamor të Iranit. Ndërsa presidenti i Iranit në atë kohë, Hassan Rouhani, u pasua në vitin 2021 nga një ultra-konservator, i ndjeri Ebrahim Raisi, presidenca tani mbahet përsëri nga një president relativisht i moderuar, Masoud Pezeshkian.
Edhe përpara se Pezeshkian të merrte detyrën, Irani ishte i angazhuar në afrimin me fqinjët e tij arabë, duke rivendosur marrëdhëniet diplomatike me rivalin e tij të madh rajonal, Arabinë Saudite, në mars 2023. Kjo lëvizje e papritur dhe me shumë pasoja ishte pjesë e një nisme të vazhdueshme të ndërmjetësuar nga Kina, me sa duket synonte në uljen e tensioneve dhe forcimin e stabilitetit në rajon.
Kjo na sjell në një ndryshim tjetër që kur Trump ishte në detyrë: si Kina ashtu edhe Rusia kanë forcuar marrëdhëniet e tyre me Iranin (dhe me njëra-tjetrën). Ndërsa Trump ishte gjithmonë antagonist ndaj Kinës dhe Iranit, ai mbajti një lloj “bromance” me presidentin rus Vladimir Putin gjatë mandatit të tij të parë. Por ndërsa ai duket i etur për të koordinuar një de-përshkallëzim të luftërave në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme drejtpërdrejt me Putinin, atij do t’i duhet të përballet me një grup të ri dinamikash.
Gjithsesi, një de-përshkallëzimi i armiqësive në Lindjen e Mesme do të jetë i vështirë për t’u arritur. Fushata brutale e Izraelit kundër Gazës filloi si hakmarrje për sulmin e Hamasit të 7 tetorit 2023, por tani ka shkaktuar një nivel të tmerrshëm humbjesh jetësh, zhvendosjesh dhe vuajtjesh civilësh. Në fakt, me Shtetet e Bashkuara dhe Francën që kanë ndërmjetësuar një armëpushim në Liban, fushata e Izraelit kundër Hezbollahut duket se do të përfundojë përpara inaugurimit të Trump. Por është e vështirë të parashikohet nëse një marrëveshje “paqeje” në Liban do ta bëjë më të lehtë apo më të vështirë arritjen e një marrëveshjeje të ngjashme në Gazë, jo më pak për shkak se Trump-it i mungon ndonjë qëndrim i qartë për pothuajse çdo çështje.
Presidenti i SHBA-së Joe Biden ishte më i lehtë për t’u kuptuar. Ai dhe sekretari i tij i shtetit, Antony Blinken, mbajnë një dozë të caktuar bagazhesh ideologjike sioniste. Pra, ndërkohë që administrata Biden i ka kërkuar Izraelit të ndalojë ofensivën e tij dhe ka kërcënuar se do të ndalojë ndihmën nëse nuk përmirësohen kushtet për civilët në Gazë, ajo ka racionalizuar pandërprerë veprimet e Izraelit dhe ka vazhduar ta furnizojë atë me armë. Edhe në vazhdën e armëpushimit në Liban, administrata Biden thuhet se po vazhdon para me një shitje armësh prej 680 milionë dollarësh për Izraelin.
Trump ka treguar një preferencë të ngjashme për interesat e Izraelit. Gjatë administratës së tij të parë, ai ndërpreu dekada politikë të konsoliduar për ta zhvendosur ambasadën amerikane në Izrael në Jerusalem, njohu sovranitetin izraelit mbi Lartësitë e pushtuara të Golanit dhe tërhoqi Agjencinë e Kombeve të Bashkuara për Ndihmë dhe Punë, programi kryesor që mbështet refugjatët palestinezë. Ai gjithashtu nisi procesin e normalizimit arabo-izraelit, me Izraelin që nënshkroi të ashtuquajturat Marrëveshje të Abrahamit me Emiratet e Bashkuara Arabe, Bahreinin, Marokun dhe Sudanin në 2020-2021.
Trump planifikon të përfshijë shumë figura pro-izraelite në administratën e tij të re. Por kur bëhet fjalë për luftën në Gazë, mungesa e ndonjë angazhimi fiks ideologjik do të thotë se qëllimi i tij është i thjeshtë: të arrijë një marrëveshje. Çfarëdo që të dalë kjo marrëveshje, është pothuajse e sigurt se do të jetë diçka e keqe për palestinezët, jo vetëm për shkak të prirjes pro-izraelite të administratës, por edhe sepse marrëveshjet e ndërmjetësuara nga jashtë priren të pasqyrojnë ekuilibrin e fuqisë në terren, gjë që favorizon qartë Izraelin.
Palestinezët nuk kanë as mbështetje të fortë nga vendet arabe, megjithëse Arabia Saudite ka deklaruar se nuk do të vendosë marrëdhënie diplomatike me Izraelin derisa të krijohet një shtet i pavarur palestinez brenda kufijve të vitit 1967. Marrëveshjet e Abrahamit janë nën presion, por ato nuk janë shkatërruar.
Por marrëveshja e arritur nga Trump mund të mos jetë edhe aq e mrekullueshme për izraelitët. Sipas gazetarit izraelit Barak Ravid, Trump i mbajti inat kryeministrit izraelit Binyamin Netanyahu, i cili nxitoi të uronte Biden pasi ai mposhti Trump-in në zgjedhjet e vitit 2020. Për një president që është zotuar vazhdimisht se do të shënjestrojë armiqtë e tij, kjo nuk është krejtësisht e largët.
Skenari më i mundshëm duket të jetë fundi i luftës aktuale dhe kthimi në status quo-në e para 7 tetorit, jo ndonjë lloj shtyse drejt një zgjidhje më të gjerë politike. Por paparashikueshmëria e Trump dhe karakteri pro-izraelit i administratës së tij kanë shqetësuar shumë në rajon se ai mund t’i japë dritë jeshile aneksimit izraelit të një pjese të Bregut Perëndimor ose madje të pranojë krijimin e vendbanimeve hebraike në Gazë. Trump tashmë u përpoq të krijonte një marrëveshje pro-izraelite, duke publikuar Planin e tij të Paqes në Lindjen e Mesme në janar 2020. Por ajo që ai e quajti “marrëveshja e shekullit” dështoi keq.
Problemi, i cili duhet të jetë qartësisht i dukshëm deri tani, është se kur palestinezët nuk shohin perspektivë për një zgjidhje me dy shtete, ata në fund veprojnë. Pra, edhe nëse Trump negocion një kthim në status quo, nuk ka gjasë që kjo të zgjasë për një kohë të gjatë.
Trump’s Middle East Challenge
