“Më duhet të them se situata po ndryshon në mënyrë dramatike”, deklaroi presidenti rus, Vladimir Putin, në konferencën e tij për shtyp të fundvitit në dhjetor. “Ka lëvizje përgjatë gjithë vijës së frontit. Çdo ditë.”
Në Ukrainën lindore, makineria luftarake e Moskës po vërtitet gradualisht milje pas milje nëpër fushat e hapura të Donbasit, duke mbështjellë dhe dërrmuar fshatra dhe qytete.
Disa civilë po ikin para se lufta t’i arrijë. Të tjerë presin derisa predhat të fillojnë të shpërthejnë përreth tyre përpara se të paketojnë sendet që mund të mbajnë dhe të hipin në trena dhe autobusë për të siguruar më tej në perëndim, shkruan BBC.
Rusia po fiton terren më shpejt se në çdo kohë që kur nisi pushtimin e saj në shkallë të plotë në shkurt 2022, pavarësisht rekordit mbresëlënës të sulmeve asimetrike të mirëpublikuara të Kievit kundër fqinjit të tij të fuqishëm.
Reuters Një ushtar ukrainas qëllon me një obus vetëlëvizës ndaj trupave ruse. Ai shikon larg ndërsa lëshon tym të zi në qiell
Ndërsa pushtimi arrin në fund të vitit të tretë, me një kosto të vlerësuar prej një milion njerëzish, të vrarë ose të plagosur, Ukraina duket se po humbet.
Ndërkohë, në Uashingtonin e largët, Donald Trump i paparashikueshëm, jo i famshëm për dashurinë e tij ndaj Ukrainës apo liderit të saj, është gati të marrë drejtimin e Shtëpisë së Bardhë.
Ndjehet si një pikë përkuljeje. Por a mund të jetë vërtet viti 2025 kur ky konflikt shkatërrues evropian më në fund përfundon – dhe nëse po, si mund të duket fundi i lojës?
“Të flasësh për negociata është një iluzion”
Premtimi i Trump për t’i dhënë fund konfliktit brenda 24 orëve nga marrja e detyrës është një mburrje tipike madhështore, por vjen nga një njeri që ka humbur qartë durimin me luftën dhe përfshirjen e kushtueshme të Amerikës.
“Numri i ushtarëve të rinj të vdekur të shtrirë në fusha në të gjithë vendin është befasues,” ka thënë ai. “Është çmenduri ajo që po ndodh”.
Por administrata e ardhshme amerikane përballet me sfida të dyfishta, sipas Michael Kofman, bashkëpunëtor i lartë në Carnegie Endowment for International Peace.
“Së pari, ata do të trashëgojnë një luftë në një trajektore shumë negative, pa një sasi të madhe kohe për të stabilizuar situatën,” tha ai në dhjetor. “Së dyti, ata do ta trashëgojnë atë pa një teori të qartë suksesi.”
Presidenti i zgjedhur ofroi disa të dhëna gjatë intervistave të fundit se si ai synon t’i qaset luftës.
Ai i tha revistës Time se nuk ishte “në mënyrë të fortë” dakord me vendimin e administratës Biden, në nëntor, për të lejuar Ukrainën të lëshonte raketa me rreze të gjatë veprimi të furnizuara nga SHBA në objektiva brenda Rusisë.
“Ne thjesht po e përshkallëzojmë këtë luftë dhe po e përkeqësojmë atë,” tha ai.
Më 8 dhjetor, ai u pyet nga NBC News nëse Ukraina duhet të përgatitet për më pak ndihmë.
“Ndoshta,” u përgjigj ai. “Me siguri, sigurisht.”
Reuters Donald Trump me kostum dhe papijon merr pjesë në një gala
Por atyre që kanë frikë, si shumë njerëz, se lideri i ri i Amerikës është i prirur të largohet nga Ukraina, ai ofroi sugjerime sigurie. “Nuk mund të arrish marrëveshje nëse braktis, për mendimin tim”, ka thënë ai.
E vërteta është: synimet e Trump nuk janë aspak të qarta.
Dhe tani për tani, zyrtarët ukrainas hedhin poshtë të gjitha bisedat për presion, ose sugjerimin se ardhja e Trump do të thotë se bisedimet e paqes janë të pashmangshme.
“Flitet shumë për negociatat, por është një iluzion”, thotë Mykhailo Podolyak, këshilltar i kreut të zyrës së Presidentit Zelensky.
“Asnjë proces negociatash nuk mund të zhvillohet sepse Rusia nuk është detyruar të paguajë një çmim mjaft të lartë për këtë luftë.”
“Ushtrimi i zgjuar i strategjisë” i Zelensky
Me gjithë dyshimet e Kievit për negociatat ndërsa forcat ruse vazhdojnë avancimin e tyre të paepur në lindje, është e qartë se presidenti Zelensky është i shqetësuar të pozicionohet si njeriu me të cilin Trump mund të bëjë biznes.
Udhëheqësi ukrainas ishte i shpejtë për të uruar Trump për fitoren e tij në zgjedhje dhe humbi pak kohë duke dërguar zyrtarë të lartë për të takuar ekipin e presidentit të zgjedhur.
Me ndihmën e presidentit francez Emmanuel Macron, Zelensky siguroi gjithashtu një takim me Trump kur të dy burrat vizituan Parisin për rihapjen e katedrales Notre Dame.
“Ajo që ne po shohim tani është një stërvitje strategjike shumë e zgjuar nga Presidenti Zelensky,” i tha ish-ministri i tij i jashtëm Dmytro Kuleba Këshillit të SHBA për Marrëdhëniet me Jashtë në dhjetor.
Katër harta të ndryshme që tregojnë se si ka ndryshuar kontrolli ushtarak i Ukrainës. Ai tregon përparimin masiv të Rusisë në mars 2022, si dhe zonat e mbajtura ose të rifituara nga Ukraina më vonë.
Plani i Fitores: finalet e mundshme
Edhe përpara zgjedhjeve në SHBA, kishte shenja se Zelensky po kërkonte mënyra për të forcuar apelin e Ukrainës si një partner i ardhshëm për një president të zgjedhur si Trump, i cili është instinktivisht transaksional dhe ngurrues për të vazhduar nënshkrimin e sigurisë më të gjerë evropiane.
Si pjesë e “Planit të Fitores”, të zbuluar në tetor, Zelensky sugjeroi që trupat ukrainase të ngurtësuara nga beteja mund të zëvendësojnë forcat amerikane në Evropë pas përfundimit të luftës me Rusinë. Dhe ai ofroi mundësinë e investimeve të përbashkëta për të shfrytëzuar burimet natyrore të Ukrainës, duke përfshirë uraniumin, grafitin dhe litiumin.
Burime të tilla strategjike, paralajmëroi Zelensky, “ose do të forcojnë Rusinë ose Ukrainën dhe botën demokratike”.
Reuters Dy ushtarë me pajisje luftarake që mbanin shumë pajisje
Por elementë të tjerë të Planit të Fitores së liderit ukrainas – anëtarësimi në NATO dhe thirrja e saj për një “paketë gjithëpërfshirëse strategjike jo-bërthamore” – duket se kanë hasur në një përgjigje të vakët mes aleatëve të Kievit.
Anëtarësimi në NATO në veçanti mbetet një pikë pengese, siç ka qenë që shumë përpara pushtimit në shkallë të plotë të Rusisë.
Për Kievin, është e vetmja mënyrë për të garantuar mbijetesën e ardhshme të vendit, kundër një armiku grabitqar rus, i prirur për të nënshtruar Ukrainën.
Por pavarësisht deklarimit korrikun e kaluar se Ukraina ishte në një “rrugë të pakthyeshme drejt integrimit të plotë euro-atlantik, duke përfshirë anëtarësimin në NATO”, aleanca është e ndarë, me SHBA-në dhe Gjermaninë që ende nuk janë në favor të lëshimit të një ftese.
Presidenti Zelensky ka treguar se nëse një ofertë anëtarësimi do të shtrihej në të gjithë vendin, brenda kufijve të njohur ndërkombëtarisht të Ukrainës, ai do të ishte i gatshëm të pranonte që ajo të zbatohej, fillimisht, vetëm për territorin nën kontrollin e Kievit.
Kjo, tha ai për Sky News në nëntor, mund t’i japë fund “fazës së nxehtë” të luftës, duke lejuar një proces diplomatik për të adresuar çështjen e kufijve përfundimtarë të Ukrainës.
Por, tha ai, ende nuk është bërë një ofertë e tillë.
Pozicioni i lëkundshëm i Kievit
Nëse jo NATO, atëherë çfarë? Me mundësinë që bisedimet e paqes të udhëhequra nga Trump të afrohen dhe Ukraina të humbasë terren në fushën e betejës, debati ndërkombëtar ka të bëjë vetëm me mbështetjen e pozicionit të lëkundur të Kievit.
“Është kritike të kesh garanci të forta, ligjore dhe praktike,” tha Andriy Yermak, kreu i zyrës së Presidentit Zelensky, për transmetuesin publik të Ukrainës më 12 dhjetor.
E kaluara e afërt e Ukrainës, tha ai, kishte lënë një trashëgimi të hidhur. Fatkeqësisht, nga përvoja jonë, të gjitha garancitë që kishim më parë nuk rezultuan në siguri”.
Pa mekanizma konkretë të ngjashëm me llojin e konceptit të mbrojtjes kolektive të mishëruar në nenin 5 të traktatit themelues të NATO-s, vëzhguesit kanë frikë se nuk do të ketë asgjë për të parandaluar një tjetër sulm rus.
“Zelensky e kupton se ai nuk mund të ketë thjesht një armëpushim lakuriq”, thotë Orysia Lutsevych.
“Duhet të jetë një armëpushim plus. Do të ishte vetëvrasje për Zelensky vetëm të pranonte një armëpushim dhe të mos kishte asnjë përgjigje se si mbrohet Ukraina.”
Në forumet e politikave evropiane, ekspertët kanë kërkuar mënyra se si Evropa mund të ndihmojë për të përballuar këtë përgjegjësi të rëndë.
Ushtarët e Reuters që ecin pranë telave me gjemba ndërsa dielli perëndon
Idetë kanë përfshirë vendosjen e paqeruajtësve në Ukrainë (një propozim i paraqitur fillimisht shkurtin e kaluar nga Macron), ose përfshirjen e Forcës së Përbashkët të Ekspeditës të udhëhequr nga Britania, e cila mbledh së bashku forcat nga tetë vende nordike dhe baltike, plus Holandën.
Por Kofman është skeptik. Garancitë e sigurisë që nuk kanë Shtetet e Bashkuara të përfshira në to si një nga garantuesit, janë si një donut ku mungon një mes gjigant në të”.
Është një pamje e bërë jehonë në Kiev.
“Çfarë alternativë mund të ketë? Nuk ka alternativa sot,” thotë zoti Podolyak.
Copa letre, si Memorandumi i Budapestit i vitit 1994 (për kufijtë post-sovjetikë të Ukrainës) ose marrëveshjet e Minskut 2014-15 (që synonin t’i jepnin fund luftës së Donbasit) janë të pavlera, argumenton ai, pa kërcënimin e shtuar të parandalimit ushtarak.
“Rusia duhet të kuptojë se sapo të fillojnë agresionin, do të marrin një numër të konsiderueshëm goditjesh si përgjigje”, thotë ai.
Britania, Biden dhe roli i Perëndimit
Në mungesë të marrëveshjes për të ardhmen afatgjatë të Ukrainës, aleatët e saj po bëjnë çfarë munden për të forcuar mbrojtjen e saj.
Në dhjetor, sekretari i përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, tha se “gjithçka” po shqyrtohej, duke përfshirë furnizimin e sistemeve shtesë të mbrojtjes ajrore, pjesërisht për të mbrojtur infrastrukturën e goditur energjetike të vendit nga një valë e rinovuar e sulmeve të koordinuara me raketa dhe drone ruse.
Me Ukraina që vazhdon të përjetojë mungesa të mëdha të fuqisë punëtore, Sekretari i Mbrojtjes i Mbretërisë së Bashkuar John Healey tha se qeveria mund të jetë e gatshme të dërgojë trupa britanike në Ukrainë për të ndihmuar me trajnime.
Nga ana e saj, administrata në largim e Biden duket e vendosur për të ofruar sa më shumë ndihmë ushtarake të miratuar nga Kongresi për Ukrainën përpara se të largohet nga detyra, megjithëse raportet sugjerojnë se mund t’i mbarojë koha për të dërguar gjithçka.
Më 21 dhjetor u raportua se Trump do të vazhdojë të ofrojë ndihmë ushtarake për Ukrainën, por do të kërkojë që anëtarët e NATO-s të rrisin në mënyrë dramatike shpenzimet e tyre të mbrojtjes.
Aleatët e Kievit kanë vazhduar gjithashtu të rrisin sanksionet ndaj Moskës, me shpresën se ekonomia ruse e kohës së luftës, e cila ka rezultuar me kokëfortësi elastike, mund të thyhet më në fund.
“Ka pasur një zhgënjim të thellë që sanksionet nuk e kanë shkatërruar ekonominë ruse përtej riparimit,” tha një burim i kongresit amerikan, në kushte anonimiteti.
Pas raundeve të shumta të sanksioneve (pesëmbëdhjetë vetëm nga BE), zyrtarët qeveritarë janë bërë të kujdesshëm për të parashikuar ndikimin e tyre të suksesshëm.
Por treguesit e fundit janë gjithnjë e më alarmues për Kremlinin. Me normat e interesit në 23%, inflacioni që shkon mbi 9%, një rubla në rënie dhe rritja që pritet të ngadalësohet në mënyrë dramatike në vitin 2025, tendosjet në ekonominë e Rusisë rrallë janë dukur më akute.
Putini po shfaq një fytyrë të guximshme. “Sanksionet kanë një efekt,” tha ai gjatë konferencës së tij për shtyp në fund të vitit, “por ato nuk janë të një rëndësie kyçe.”
Së bashku me humbjet marramendëse të Rusisë në fushën e betejës – zyrtarët perëndimorë vlerësojnë se Moska po humb mesatarisht 1500 burra, të vrarë dhe të plagosur, çdo ditë – kostoja e kësaj lufte ende mund ta çojë Putinin në tryezën e bisedimeve.
Por sa më shumë territor do të ketë humbur Ukraina – dhe sa njerëz të tjerë do të jenë vrarë – deri në momentin që të arrihet kjo pikë?
