Pse NATO rriti praninë në Detin Baltik

Nga Mimoza Golikja

Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte bashkë-organizoi një Samit të Aleatëve të Detit Baltik sot më 14 janar 2025, me Presidentin e Finlandës Alexander Stubb dhe Kryeministren e Estonisë Kristen Michal.
Në takimin në Helsinki, zoti Rutte njoftoi nisjen e një aktiviteti të ri ushtarak nga NATO për të forcuar mbrojtjen e infrastrukturës kritike. “Baltic Sentry” do të rrisë praninë ushtarake të NATO-s në Detin Baltik dhe do të përmirësojë aftësinë e aleatëve për t’iu përgjigjur akteve destabilizuese.

Në Samit, liderët nga i gjithë rajoni trajtuan kërcënimin në rritje ndaj infrastrukturës kritike nënujore. Sekretari i Përgjithshëm tha se sabotimet e fundit kishin dëmtuar kabllot e energjisë dhe komunikimit, por ai ishte i bindur se, “duke punuar së bashku me të gjithë aleatët, ne do të bëjmë atë që duhet për të garantuar sigurinë dhe sigurinë jo vetëm të infrastrukturës sonë kritike, por të gjithë asaj që ne mbaje dashur.”

“Baltic Sentry” do të përfshijë një sërë asetesh, përfshirë fregatat dhe avionët e patrullimit detar. Sekretari i Përgjithshëm njoftoi gjithashtu vendosjen e teknologjive të reja, duke përfshirë një flotë të vogël dronësh detarë, dhe theksoi se NATO do të punojë me aleatët për të integruar asetet kombëtare të mbikëqyrjes, të gjitha për të përmirësuar aftësinë për të mbrojtur infrastrukturën kritike nënujore dhe për t’u përgjigjur nëse kërkohet. NATO do të punojë brenda Rrjetit Kritik të Infrastrukturës Nënujore, i cili përfshin industrinë, për të eksploruar mënyra të mëtejshme për të mbrojtur infrastrukturën dhe për të përmirësuar qëndrueshmërinë e aseteve nënujore.

Z. Rutte theksoi gjithashtu rëndësinë e zbatimit të fuqishëm. Ai theksoi se si Finlanda ka demonstruar se veprimi i vendosur brenda ligjit është i mundur, “Kapitenët e anijeve duhet të kuptojnë se kërcënimet e mundshme ndaj infrastrukturës sonë do të kenë pasoja, duke përfshirë hipjen e mundshme, konfiskimin dhe arrestimin.”

Aleatët pjesëmarrës në Samit nënshkruan një deklaratë të përbashkët.

Ruajtja e infrastrukturës kritike të NATO-s

“Sot, aleatët nga rajoni u mblodhën për të trajtuar kërcënimin në rritje ndaj infrastrukturës sonë kritike nënujore dhe me të vërtetë mund të them se patëm diskutime të shkëlqyera.”, deklaroi në konferencën e përbashkët për shtyp Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Mark Rutte në krah të Presidentit të Finlandës Alexander Stubb dhe Kryeministres të Estonisë Kristen Michal në Samitin e aleatëve të NATO-s në Detin Baltik. “Në të gjithë Aleancën, ne kemi parë elementë të një fushate për të destabilizuar shoqëritë tona. Përmes sulmeve kibernetike, tentativave për vrasje dhe sabotazhit, duke përfshirë sabotimin e mundshëm të kabllove nënujore në Detin Baltik. Me dëmtimin e kabllove të energjisë dhe telekomit, të cilat janë jetike për sigurinë dhe prosperitetin e kombeve tona.”, theksoi Rutte. Ai tha se vetëm në dy muajt e fundit, Aleanca ka parë “dëmtim të një kablloje që lidh Lituaninë dhe Suedinë, një tjetër që lidh Gjermaninë dhe Finlandën, dhe së fundmi, një numër kabllosh që lidhin Estoninë dhe Finlandën.”. Hetimet për të gjitha këto raste janë ende në vazhdim, tha shefi i NATO-s, por ka arsye për shqetësim të madh, theksoi ai.

“Ruajtja e infrastrukturës sonë është me rëndësi të madhe. Jo vetëm që kjo është thelbësore për furnizimin me energji qoftë nga kabllot e energjisë apo tubacionet. Por më shumë se 95 për qind e trafikut të internetit sigurohet nëpërmjet kabllove nënujore dhe 1.3 milion kilometra kabllo garantojnë një vlerë prej 10 trilion dollarësh transaksione financiare çdo ditë.”.

Por megjithatë ai tha se duke njohur rreziqet, aleatët dhe NATO janë përgjigjur. Ku gjatë dy viteve të fundit, aleatët kanë shtuar patrullimet ushtarake pranë infrastrukturave kritike, dhe se në maj të vitit të kaluar, NATO krijoi një Qendër të re Detare për Sigurinë e Infrastrukturës Kritike nënujore brenda Komandës Detare të NATO-s në Mbretërinë e Bashkuar.

Ne kemi intensifikuar gjithashtu përpjekjet e koordinimit ndërmjet aleatëve të NATO-s, sektorit privat dhe partnerëve të tjerë. Ne po punojmë më gjerësisht me Bashkimin Evropian, por ne duhet të bëjmë më shumë.”, tha Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, teksa njoftoi se NATO po nis Baltic Sentry. “Nën autoritetin e Komandantit Suprem të Aleatëve të NATO-s, gjeneral Chris Cavoli, ky aktivitet ushtarak është pjesë e përpjekjeve tona të vazhdueshme për të rritur praninë detare dhe monitorimin e zonave kyçe për Aleancën tonë.”, tha shefi i NATO-s. Baltic Sentry do të përfshijë një sërë asetesh, duke përfshirë fregata dhe avionë patrullimi detar, ndër të tjera, dhe do të rrisë vigjilencën tonë në Balltik.

“Së dyti, ne kemi rënë dakord sot për të nisur një iniciativë për të vendosur teknologji të reja në këtë përpjekje, duke përfshirë një flotë të vogël dronësh detarë, për të ofruar mbikëqyrje dhe parandalim të zgjeruar. Ne po punojmë gjithashtu me aleatët për të integruar mjetet e tyre kombëtare të mbikëqyrjes me NATO-n, duke siguruar zbulimin gjithëpërfshirës të kërcënimit.”, tha Mark Rutte, por ai theksoi se zbatimi është thelbësor. “Së treti, zbatimi i fuqishëm është thelbësor. Finlanda ka treguar se aktiviteti i vendosur brenda ligjit është i mundur. Kapitenët e anijeve duhet të kuptojnë se kërcënimet e mundshme ndaj infrastrukturës sonë do të kenë pasoja, duke përfshirë hipjen e mundshme, konfiskimin dhe arrestimin”, tha ai ndërsa shtoi se role të tilla të zbatimit të ligjit janë për autoritetet kombëtare. “Ne na shërbehet më së miri kur ka komplementaritet midis përpjekjeve të NATO-s për të zbuluar kërcënimet dhe për të penguar agresionin, dhe përpjekjet kombëtare për të zbatuar ligjin.”, tha ai. “Rritja e qëndrueshmërisë kërkon infrastrukturë më të sigurt, më të riparueshme dhe më të tepërt. Pra, kjo do të thotë që ne do të punojmë brenda Rrjetit tonë Kritik të Infrastrukturës Nënujore, i cili përfshin operatorët e industrisë për të mbrojtur dhe siguruar më mirë asetet jetike nënujore”, tha ai dhe se aleatët duhet të eksplorojmë mënyrën më të mirë për të siguruar që stimujt e duhur janë në vend për sisteme më elastike. “Unë jam i bindur se duke punuar së bashku me të gjithë aleatët, ne do të bëjmë ç’është e nevojshme për të garantuar mbrojtjen dhe sigurinë jo vetëm të infrastrukturës sonë kritike, por edhe të gjithë asaj që kemi për zemër.”, tha Rutte.

Parandalim i përqendruar kundër akteve destabilizuese

Ndërkohë edhe Shtabi Suprem i Fuqive Aleate në Evropë (SHAPE), selia ushtarake e ACO njoftoi sot se “Komanda Aleate e Operacioneve (ACO), e cila është përgjegjëse për planifikimin dhe ekzekutimin e të gjitha operacioneve të NATO-s, po ekzekuton Sentry Baltik në Detin Baltik për të penguar çdo përpjekje të ardhshme nga një aktor shtetëror ose jo-shtetëror për të dëmtuar infrastrukturën kritike nënujore atje.”.

Aktiviteti me shumë domene, i cili do të vazhdojë për një kohë të pazbuluar, është në përgjigje të dëmtimit të kabllove nënujore që lidhin Estoninë dhe Finlandën më 25 dhjetor dhe pas një deklarate solidariteti nga aleatët me të dy vendet më 30 dhjetor dhe Samiti i Aleatëve të NATO-s në Detin Baltik në Helsinki, Finlandë sot, më 14 janar 2024.

“Baltic Sentry do të ofrojë parandalim të përqendruar në të gjithë Detin Baltik dhe do të kundërshtojë aktet destabilizuese si ato të vërejtura muajin e kaluar,” , tha gjenerali i ushtrisë amerikane Christopher G. Cavoli, Komandanti Suprem i Aleatëve në Evropë. “Është tregues i aftësisë së Aleancës për t’iu përgjigjur me shpejtësi një destabilizimi të tillë dhe tregon forcën e unitetit tonë përballë çdo sfide.

Komanda e Forcave të Përbashkëta Aleate Brunssum (JFCBS) do të drejtojë ‘Baltic Sentry’ për ACO dhe do të sinkronizojë aktivitetet e saj në shumë fusha, me Komanda Detare Aleate (MARCOM) që do të luajë një rol qendror në fushën detare. Nga ana tjetër Qendra Detare e NATO-s për Sigurinë e Infrastrukturës Kritike Nënujore (NMCSCUI), një qendër rrjeti dhe njohurie e bazuar në MARCOM, do të ndihmojë ACO dhe aleatët e NATO-s në marrjen e vendimeve dhe koordinimin e veprimeve në lidhje me mbrojtjen dhe reagimin kritik të infrastrukturës nënujore.

Ndërsa Sentry Baltik është i ri, Forcat e NATO-s mbajnë prani të vazhdueshme në Detin Baltik, duke kryer patrulla të rregullta dhe stërvitje të përbashkëta për të rritur gatishmërinë. Anijet luftarake, nëndetëset dhe avionët aleatë, të mbështetur nga teknologjia e avancuar e mbikëqyrjes detare, monitorojnë ujërat në të gjithë këtë rajon dhe më gjerë.

Siguria në Detit Baltik interes i përbashkët i NATO-s dhe BE-së

Presidenti i Finlandës Alexander Stubb, Kryeministrja e Estonisë Kristen Michal, Kryeministrja e Danimarkës Mette Frederiksen, Kancelari Federal i Gjermanisë Olaf Scholz, Presidenti i Letonisë Edgars Rinkēvičs, Presidenti i Lituanisë Gitanas Nauseda, Kryeministri i Polonisë Donald Tusk dhe Kryeministri i Suedisë Ulf Kristersson kanë lëshuar një deklaratë të përbashkët në prani të Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s Mark Rutte dhe Zëvendës-Presidentja Ekzekutive e Komisionit Evropian Henna Virkkunen në Samitin e aleatëve të NATO-s në Detin Baltik në Helsinki të martën më 14 janar 2025. Ata thonë se janë të shqetësuar nga veprimet, qofshin ato të pakujdesshme apo me qëllim të keq të cilat dëmtojnë funksionimin e infrastrukturës kritike nënujore. “Ne, krerët e shteteve ose qeverive të Danimarkës, Estonisë, Finlandës, Gjermanisë, Letonisë, Lituanisë, Polonisë dhe Suedisë, jemi takuar sot në Helsinki, në prani të Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s dhe Zëvendës Presidentit Ekzekutiv të Komisionit Evropian, për të adresuar rritjen e fundit të incidenteve serioze që dëmtojnë infrastrukturën kritike nënujore në Detin Baltik.

“Jemi thellësisht të shqetësuar nga veprimet, qofshin ato të pakujdesshme apo me qëllim të keq, të cilat shkaktojnë dëme ose kërcënojnë funksionimin e infrastrukturës kritike nënujore. Ne dënojmë fuqishëm aktet e sabotimit ndaj infrastrukturës kritike nënujore.”, thonë ata në deklaratën e tyre, duke theksur se janë “të vendosur për të penguar, zbuluar dhe kundërshtuar çdo përpjekje për sabotim. “Çdo sulm kundër infrastrukturës sonë do të përballet me një përgjigje të fortë dhe të vendosur”, thomnë ata dhe se janë të gatshëm t’i atribuojmë veprimet armiqësore të kryera nga aktorë keqdashës, sipas rastit.

“Ne mirëpresim që NATO ka nisur aktivitetin e zgjeruar të vigjilencës “Baltic Sentry” për të përmirësuar ndërgjegjësimin e situatës dhe për të penguar aktivitetet armiqësore. Ne mirëpresim përpjekjet e aleatëve për të vendosur mjete shtesë në det, në ajër, në tokë dhe nën sipërfaqen e detit, për të rritur vigjilencën dhe parandalimin. Komandant Task Force-Baltic në Rostock është aktivizuar dhe koordinon anijet aleate në Detin Baltik. Qendra Detare e NATO-s për Sigurinë e Infrastrukturës Kritike Nënujore dhe Rrjeti i Infrastrukturës Kritike Nënujore të NATO-s do të mbështesin përpjekjet për të mbrojtur dhe siguruar asetet jetike nënujore”, thotë më tej deklarata.

Për më tepër, vendet e përfshira po koordinojnë përdorimin e opsioneve dhe aseteve të ndryshme, si shembull, Komandanti Task Forca-Baltik punon drejt krijimit të një tabloje të integruar rajonale mbi infrastrukturën kritike në Detin Baltik që kontribuon në punën e NATO-s në mbrojtjen e infrastrukturës kritike nënujore. “Ne vazhdojmë të forcojmë parandalimin dhe mbrojtjen tonë, të modernizojmë aftësitë tona, duke njohur nevojën urgjente për rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes për të adresuar dhe luftuar kërcënimet e sigurisë në zhvillim.”.

Deklarata thotë se kë to vende do të punojnë, përfshirë brenda kornizës së NATO-s, për të filluar vendosjen e zgjidhjeve inovative, zhvillimin e teknologjive të reja për mbikëqyrjen dhe gjurmimin e anijeve të dyshimta dhe monitorimin nënujor. Kjo do të përfshijë partneritete të zgjeruara me sektorin privat, në veçanti operatorët e infrastrukturës dhe kompanitë teknologjike më të avancuara. “Ne do të shkëmbejmë në mënyrë aktive informacion, do të gjurmojmë dhe vlerësojmë incidentet për të analizuar tendencat dhe do të ndajmë praktikat më të mira të përgjigjes sonë.”, nënshkruan deklaratën e tyre liderët e vendeve Balltike duke theksuar se do të veprojnë individualisht dhe kolektivisht për të mbrojtur infrastrukturën e tyre nënujore. “Ne mbetemi të përgatitur për të vepruar individualisht dhe kolektivisht për të mbrojtur infrastrukturën tonë kritike nënujore dhe për të rritur qëndrueshmërinë, duke përfshirë ndërtimin dhe zgjerimin e bashkëpunimit ekzistues NATO-BE. Ne mirëpresim masat shtesë të ndërmarra nga aleatët dhe partnerët për të forcuar sigurinë në rajonin tonë, të cilat përforcojnë përgjigjet ekzistuese dhe të planifikuara të NATO-s.”, thotë ata. Duke identifikuar së bashku “masa të mëtejshme në përputhje me të drejtën ndërkombëtare të detit, duke përfshirë lirinë e lundrimit, për të parandaluar dhe për t’iu përgjigjur në mënyrë efektive dëmtimit të qëllimshëm të infrastrukturës kritike nënujore ose sjelljes së papërgjegjshme.”, pasi një sjellje e tillë ndërhyn, ndër të tjera, me lirinë e vendosjes së kabllove dhe tubacioneve dhe përbën një rrezik të konsiderueshëm për mjedisin detar. “Ne gjithashtu do të ndërmarrim veprime për llogaridhënie dhe zbatim më të fortë kundër atyre që janë përgjegjës për dëmtimin e infrastrukturës nënujore, duke përfshirë kompensimin për dëmet. Ne do të ndërmarrim hapa të mëtejshëm për të rritur qëndrueshmërinë e rrjetit tonë të komunikimit dhe infrastrukturës energjetike, duke përfshirë zinxhirët e besueshëm të furnizimit, rritjen e masave të sigurisë fizike dhe kibernetike, zhvillimin e aftësive evropiane të mbikëqyrjes nënujore dhe kapacitetin e riparimit të shpejtë, duke u angazhuar me sektorin privat. Ne do të punojmë drejt një Memorandumi të Mirëkuptimit për Mbrojtjen e Infrastrukturës Kritike në rajon.”, nënshkruan deklaratën lideret e vendeve Balltike.

Luftimi i thyerjes së kabllove dhe tubacioneve nënujore përfaqëson një problem global, prandaj tata thonë se nxisin të gjitha shtetet që t’u përmbahen detyrimeve të tyre për të miratuar ligje dhe rregullore të nevojshme për të siguruar që thyerja ose dëmtimi i një kablloje ose tubacioni në det të hapur ose zona ekskluzive ekonomike nga një anije që mban flamurin e tyre ose nga një person që i nënshtrohet juridiksionit të tyre do të jetë një vepër e dënueshme dhe të ndiqet sipas rastit.

Përdorimi nga Rusia i të ashtuquajturës flotë hije përbën një kërcënim të veçantë për sigurinë detare dhe mjedisore në rajonin e Detit Baltik dhe globalisht. Kjo praktikë e dënueshme kërcënon gjithashtu integritetin e infrastrukturës nënujore, rrit rreziqet që lidhen me municionet kimike të hedhura në det dhe mbështet ndjeshëm financimin e luftës së paligjshme të agresionit të Rusisë kundër Ukrainës. “Ne po ndërmarrim hapa të fuqishëm për të adresuar këto kërcënime. Ne rezervojmë të drejtat tona, në përputhje me ligjin ndërkombëtar, për të ndërmarrë veprime kundër çdo anijeje të dyshuar që shmang sanksionet dhe kërcënon sigurinë, infrastrukturën dhe mjedisin tonë. Në bashkëpunimin e ngushtë të shtetit bregdetar, ne po rrisim mbikëqyrjen e mjeteve lundruese, duke përfshirë inspektimet e certifikatave të sigurimit të anijeve. Për më tepër, masat e mëtejshme, duke përfshirë futjen e mjeteve gjurmuese dhe zgjerimin e sanksioneve që synojnë flotën hije, do të vihen në praktikë. Ne inkurajojmë bashkëpunimin e mëtejshëm BE-NATO për t’iu përgjigjur kërcënimeve të shkaktuara nga aktivitetet e pamatura të anijeve që i shërbejnë fluksit të ngarkesave ruse.”

Rritja e sigurisë së Detit Baltik dhe infrastrukturës së tij kritike nënujore është një interes i përbashkët për Aleancën dhe BE-në. Nëpërmjet veprimeve të përbashkëta, siç përshkruhet në këtë deklaratë, “ne kontribuojmë aktivisht në përpjekjet për të siguruar dhe mbrojtur infrastrukturën tonë kritike nënujore, duke forcuar kështu përpjekjet kolektive të NATO-s dhe duke avancuar punën e vazhdueshme të NATO-s, duke përfshirë rinovimin e strategjisë detare të NATO-s, ndërsa i afrohemi Samitit të NATO-s. në Hagë.”.

Por veprimet armiqësore ose të pamatur kundër infrastrukturës kritike nënujore ose infrastrukturës tjetër kritike nuk kufizohen në rajonin e Detit Baltik. “Ne do të sigurojmë koherencë dhe koordinim dhe do të intensifikojmë bashkëpunimin për të forcuar sigurinë në të gjithë Aleancën.”.