Nga Alba Malltezi/
Meqë ndodhen bashkë, afër e afër, në të njëjtin koalicion politik, ndërkohë që presin rezultatin e zgjedhjeve, përse partia e çamëve të Shpëtim Idrizit dhe partia e minoritetit grek në Shqipëri e Vangjel Dules nuk bëjnë “detyrat” për të zgjidhur bashkë e mirë një shpatë që qëndron e varur prej dekadash mbi kryet e dy popujve?
Nga një anë e kemi dëgjuar deri në Athinë e në Bruksel zërin grek për Fredi Belerin e kohëve moderne, ndërsa, nuk dëgjohet asgjë nga “pusi” i tragjedisë së Çamërisë. As nga politikanë autoktonë shqiptarë, as nga ata çamë që janë mbledhur në një parti.
A mund të ketë pika ku mund të punojnë bashkë? Sigurisht vetëm nëse vullneti dhe dëshira është e mirë.
Ja çfarë na sygjeron “ciceroni i 2025”, Chat GPT nëse ne i drejtojmë pyetjen se ka apo jo një zgjidhje:
“Pajtimi midis grekëve dhe çamëve është një çështje komplekse, e rrënjosur në histori konflikti, shpronësimesh, masakrash dhe zhvendosjesh të detyruara, veçanërisht gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore. Megjithatë, ekzistojnë disa rrugë që mund të ndihmojnë në krijimin e një pajtimi të qëndrueshëm midis dy komuniteteve:
1. Njohja historike dhe dialogu zyrtar
• Greqia mund të njohë zyrtarisht ngjarjet që kanë prekur çamët, përfshirë masakrat dhe shpronësimet, si pjesë e një procesi të vërtetës historike.
• Shqipëria dhe diaspora çame mund të njohin gjithashtu vuajtjet e grekëve në kontekstin e tensioneve historike, duke promovuar një narrativë më të balancuar.
• Krijimi i komisioneve të përbashkëta historike midis studiuesve grekë dhe shqiptarë për të analizuar faktet dhe për të promovuar një kujtesë të përbashkët.
2. Zgjidhja e çështjeve ligjore dhe të drejtave pronësore
• Trajtimi i çështjes së pronave të konfiskuara të çamëve në Greqi përmes mekanizmave ligjorë ose negociatave diplomatike.
• Eksplorimi i modeleve të kompensimit për pasardhësit e viktimave dhe për ata që kanë humbur tokat e tyre.
3. Nisma për bashkëpunim kulturor dhe shoqëror
• Promovimi i projekteve të përbashkëta midis grekëve dhe çamëve për të rindërtuar ura besimi, si ngjarje kulturore, festivale dhe programe shkëmbimi.
• Lehtësimi i kontakteve midis komuniteteve lokale në Greqi dhe Shqipëri për të zvogëluar stereotipet dhe keqkuptimet.
4. Heqja e pengesave politike dhe juridike
• Greqia mund të rishqyrtojë politikën e saj ndaj minoritetit çam, duke u garantuar atyre të drejtën për të vizituar trojet e tyre të hershme.
• Të dy shtetet mund të punojnë për të ulur retorikën nacionaliste dhe për të promovuar një gjuhë bashkëpunimi dhe respekti të ndërsjellë.
5. Integrimi evropian si katalizator i paqes
• Bashkimi Evropian mund të lehtësojë dialogun përmes programeve të pajtimit dhe zhvillimit të përbashkët, të ngjashme me ato të përdorura në Ballkan për konflikte të tjera historike.
• Bashkëpunimi ekonomik midis Greqisë dhe Shqipërisë mund të ndihmojë në kapërcimin e ndasive historike dhe të nxisë një integrim më të madh rajonal.
Përfundim
Pajtimi midis grekëve dhe çamëve kërkon vullnet politik, ndjeshmëri historike dhe nisma konkrete për të kapërcyer të kaluarën. Përvoja të ngjashme në pjesë të tjera të Evropës tregojnë se pajtimi është i mundur kur të dyja palët pranojnë të përballen me historinë me ndershmëri dhe të punojnë për një të ardhme të përbashkët”.
Pikat që mund të diskutohen fillimisht mes çamëve dhe grekëve të Shqipërisë, për t’i ngritur më pas në Tiranë, Athinë e Bruksel janë të shumta dhe të larmishme. Është humbur shumë kohë për të sqaruar një të drejtë legjitime të shqiptarëve të Çamërisë. Por dikush që kërkon dhe vota për këtë, e ka për detyrë ta bëjë me vullnet dhe transparencë. Pa humbur më asnjë ditë.
