E fshehur në një shpat mali, në jug të Teheranit, ajo është një uzinë pasurimi që është jetike për ambiciet bërthamore të Iranit – dhe përpjekjet e Izraelit për t’i çmontuar ato.
Izraeli mund të ketë arritur dominim mbi qiellin e Iranit, por objekti bërthamor i Fordos – që besohet të jetë më thellë nën tokë se Tuneli i La Manshit, që lidh Mbretërinë e Bashkuar dhe Francën, deri më tani ka mbetur jashtë mundësive të armëve të Izraelit.
Vetëm SHBA-të konsiderohen të kenë një bombë që mund të jetë mjaftueshëm e madhe për të shkatërruar Fordon, një veprim që mund ta zgjerojë në mënyrë dramatike një luftë në Lindjen e Mesme.
Çfarë është vendi i pasurimit i Fordos?
I vendosur rreth 96 km në jug të kryeqytetit Teheran, vendi i pasurimit të uraniumit në Fordo ndodhet në një rajon malor afër qytetit të Qom.
Kompleksi në Fordo fillimisht ishte një seri tunelesh të përdorura nga Trupat e Gardës së Revolucionit Islamik të vendit, por Irani pranoi ekzistencën e uzinës së pasurimit në vitin 2009 pasi u zbulua nga agjencitë perëndimore të inteligjencës.
Mendohet se objekti nëntokësor përbëhet nga dy tunele kryesore që strehojnë centrifuga të përdorura për të pasuruar uraniumin, si dhe një rrjet tunelesh më të vegjël.
A është Fordo e pathyeshme?
Uzina e Fordos paraqet një sfidë unike për ushtrinë izraelite për shkak të thellësisë së objekteve të saj nëntokësore.
Për të shkaktuar ndonjë dëm domethënës në vend, do të duhej të shënjestrohej nga një municion “shkatërrues bunkerësh” që është në gjendje të depërtojë thellë nën sipërfaqe.
Mendohet se Izraeli ka armë të tilla, por ato mund të veprojnë vetëm në një thellësi më të vogël se 10 m.
Megjithatë, SHBA-ja ka një bombë që mund të jetë në gjendje ta bëjë këtë punë: Depërtuesi Masiv i Ordinancës (MOP) GBU-57 prej 13 000 kg.
Sipas analistëve të Janes, një kompani sekrete mbrojtëse, mbulesa dhe pesha e rëndë e MOP-it i lejojnë asaj të depërtojë rreth 18 metra beton ose 61 metra dhe para se të shpërthejë.
Por, edhe një goditje me një MOP nuk është e garantuar se do të shkatërrojë vendndodhjen e Fordo-s, pasi tunelet mendohet të jenë 80-90 metra nën sipërfaqe.
Kjo është shumë më thellë se vendi tjetër nëntokësor i pasurimit të uraniumit të Iranit në Natanz, të cilin analistët besojnë se është rreth 20 metra nën sipërfaqe. Izraeli tashmë e ka synuar objektin e Natanzit dhe ekspertët besojnë se tani është “dëmtuar rëndë nëse jo shkatërruar plotësisht”.
Zëvendësadmirali Mark Mellett, ish-kreu i Forcave të Mbrojtjes Irlandeze, i tha BBC Verify se gjasat që këta “shkatërrues bunkerësh” të jenë në gjendje të shkatërrojnë një vendndodhje si Fordo do të vareshin nga sa shumë të përforcuar janë tunelet nëntokësore.
“Irani do të dinte specifikimet e këtij lloji të municionit. Ata do të dinin se çfarë duhet të përpiqen dhe t’i rezistojnë këtij municioni. Pra, pyetja është, a janë objektet e Fordos përtej mundësisë së këtij municioni?”, pyet ai.
Një shenjë se SHBA-të mund të jenë duke u përgatitur të përdorin MOP-in në objektiva në Iran do të ishte vendosja e bombarduesve të saj të fshehtë B-2 në Diego Garcia, një bazë ajrore 3 700 km larg Iranit, por brenda rrezes së veprimit të B-2.
B-2 është i vetmi bombardues amerikan i aftë të mbajë bombat MOP 6,2 metra të gjata.
Gjashtë bombardues B-2 u fotografuan në bazën në Diego Garcia në fillim të prillit, por nuk është e qartë nëse ndonjëri prej tyre mbetet i stacionuar atje, pasi nuk është parë në imazhet më të fundit satelitore të vendit.
Marshalli i Forcave Ajrore, Greg Bagwell – një ish-zëvendësshef i operacioneve të RAF – i tha BBC Verify se SHBA-ja do të ishte në gjendje të përballonin misionet e vazhdueshme B-2 nga Diego Garcia shumë më me efikasitet sesa të kishin avionët që të operonin nga bazat në SHBA.
Por ai shtoi se “ajo që po flasim këtu nuk është një operacion i qëndrueshëm kundër bunkerëve. Mund të duhen vetëm një ose dy nga këto armë të specializuara për të krijuar shkeljen që po kërkoni”.
A do të përfshihet SHBA-ja?
Ndërsa SHBA-ja tashmë po ndihmon në rrëzimin e raketave iraniane që janë dërguar drejt Izraelit në hakmarrje, ajo nuk është përfshirë drejtpërdrejt në asnjë nga sulmet ndaj Iranit.
Por, analiza nga BBC Verify sugjeron se SHBA-ja mund të jetë duke u përgatitur për një rol më të gjerë në konflikt. Në ditët e fundit, 30 aeroplanë ushtarakë amerikanë janë zhvendosur nga bazat në SHBA në Evropë.
Shumë prej tyre janë tanke ajrore KC-135 për furnizim me karburant që përdoren për të furnizuar avionët luftarakë dhe bombarduesit.
Justin Bronk, një analist i lartë në organizatën kërkimore “Royal United Services Institute”, tha se vendosjet e trupave ishin “shumë sugjestive” se SHBA-të po hartonin plane emergjence për të “mbështetur operacione intensive luftarake” në rajon në javët e ardhshme.
Duke folur sot në Shtëpinë e Bardhë, presidenti i SHBA-së Donald Trump tha se ende po shqyrtonte nëse SHBA-të do t’u bashkoheshin sulmeve izraelite ndaj Iranit, duke shtuar se durimi i tij “kishte mbaruar tashmë” me Teheranin.
“Mund ta bëj, mund të mos e bëj. Dua të them, askush nuk e di se çfarë do të bëj”, u tha ai gazetarëve.
