Corriere della Sera
Ne duhet të jemi të imunizuar kundër propagandës së luftës deri tani. Rasti i “armëve të shkatërrimit në masë” që Sadam Huseini supozohej se i kishte gati për të shkatërruar pjesën tjetër të botës (nga Izraeli në Londër) është në librat e mediave masive. Ata e justifikuan pushtimin e Bagdadit në vitin 2003, por ato nuk ekzistuan kurrë dhe, çfarë është më keq për demokracinë, ata që na folën për këtë e dinin se po gënjenin (Raporti Chilcot, 6 korrik 2016). Tani, mbase edhe Bomba e Ajatollahëve mund të bëhet një tjetër rast shkollor.
Dihet mirë se fuqia bërthamore iraniane është një makth për kryeministrin izraelit Bibi Netanyahu. “Ata mund të arrijnë te Arma Atomike brenda një viti ose disa muajsh,” tha ai për të justifikuar luftën e hapur kundër Republikës Islamike. Megjithatë, dhjetë vjet më parë, ai tha: “Irani është javë larg një arsenali të tërë të bombave atomike.”
Trembëdhjetë vjet më parë: “Ata janë gjashtë muaj larg Armës Atomike.” Nëntëmbëdhjetë vjet më parë: “Irani po përshpejton prodhimin e 25 bombave atomike në vit.”
Dhe tridhjetë vjet më parë: “Irani do të jetë i aftë të prodhojë bomba atomike brenda 3-5 vjetësh.”
Donaldi ndryshon mendje
Në vitin 2015, Teherani nënshkroi një pakt me fuqitë kryesore botërore, në të cilin garantoi akses të plotë te inspektorët e IAEA-s (Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike) dhe kufizoi pasurimin e uraniumit në 3.67% (pra, për përdorim civil). Në vitin 2018, Presidenti i SHBA-së Donald Trump e cilësoi atë marrëveshje si “më të keqen e nënshkruar ndonjëherë nga Washingtoni” dhe u largua në mënyrë të njëanshme prej saj. Irani iu lut Evropës të qëndronte, por pa sukses. Në vitin 2024, SHBA-të dhe Irani rifilluan bisedimet. Nën bombardime, Teherani i ndërpreu ato.
Teherani është i patëmetë nga një pikëpamje formale. Deri në ndryshimin e qëndrimit të SHBA-së, ai kurrë nuk e shkeli paktin dhe, më pas, nuk ka dështuar të përmbushë asnjë detyrim ndaj Agjencisë Atomike. Për më tepër, e ka të lehtë të denoncojë standardin e dyfishtë ndaj të cilit i nënshtrohet, duke pasur parasysh se Izraeli nuk lejon veten të kontrollohet, nuk është bashkuar me IAEA-n, e megjithatë duket se zotëron njëqind bomba atomike. Ekziston gjithashtu një “fetva” (dekret fetar) nga Udhëheqësi Suprem Khamenei që ndalon Bombën Atomike. Në mars të vitit 2025, mbërrin certifikimi i inteligjencës amerikane: “Irani nuk po ndërton Bombën Atomike. Është tre vjet larg” (Tulsi Gabbard, drejtoreshë e DNI-së). Megjithatë, duke respektuar rregullat, Irani ka pasuruar uranium (“400 kilogramë në 60%” sipas IAEA-s). Pse nëse nuk e dëshiron Bombën?
Arsye lufte
Të enjten, më 12 qershor, publikohet një raport i IAEA-s. Ai thotë se Irani nuk e informoi Agjencinë, ishte i errët. Titujt janë alarmues: «Irani shkel kontrollet. Është hera e parë në 20 vjet». Të premten, më 13 qershor, Izraeli sulmon. Lidhja ndërmjet “fshehtësisë” dhe vetëmbrojtjes është e menjëhershme. Irani akuzon IAEA-n se i ka dhënë arsyen e luftës Tel Avivit. Drejtori i Agjencisë, Rafael Grossi, pret deri të hënën, për të sqaruar se «nuk ka prova për një përpjekje aktive për të ndërtuar armën atomike».
Të njëjtën të hënë, më 16, Trump, i pyetur në lidhje me raportin e marsit të 007-ave të tij, deklaron: «Nuk më intereson çfarë mendojnë ata, Irani është afër Bombës».
Udhëheqësit e G7 e ndjekin atë. «Teherani nuk duhet të arrijë armë bërthamore» (Giorgia Meloni). «Izraeli po bën punën e ndyrë për ne» (Friedrich Merz). Që OKB-ja dhe ligji ndërkombëtar po anashkalohen nuk shqetëson askënd.
Faktet dhe politika
Faktet janë një gjë dhe qëllimet (e pakuptueshme) janë një tjetër. Irani nuk e ka Bombën. Është një fakt i tillë që ka pasuruar mjaftueshëm uranium për të prodhuar një të tillë. Pas 3 vitesh? Një? Së shpejti? Është gjithashtu një fakt që Izraeli nuk dëshiron ta lejojë dhe ka sulmuar me forcë të plotë i pari. Pjesa tjetër është politikë: pasi eliminoi aleatët më të rrezikshëm iranianë në Siri dhe Liban, Netanyahu ndihet më i fortë dhe, meqenëse askush nuk po e ndalon, ai ka bombarduar siç ka dashur për dekada. Në fund të fundit, nuk është aq e rëndësishme sa ditë është Teherani nga Bomba, armiqësia e ndërsjellë midis Izraelit dhe Iranit është e mjaftueshme. Dhe, sigurisht, ligji i më të fortit me të cilin po mësohemi përsëri.
