Një studim i fundit nga Instituti i Teknologjisë në Massachusetts (MIT) ka ngritur shqetësime serioze mbi ndikimin e inteligjencës artificiale në aftësinë kritike të të menduarit dhe përvetësimin e njohurive. Në fokus ishte përdorimi i ChatGPT-së – një nga mjetet më të avancuara të IA-së – dhe mënyra si ndikon ai në procesin e të menduarit tek përdoruesit.
Gjatë një periudhe katërmujore, studiuesit e MIT-it angazhuan 54 të rritur për të shkruar tre ese, duke përdorur secili nga tre burime të ndryshme: ChatGPT-në, një motor kërkimi dhe njohuritë personale. Qëllimi ishte të matej angazhimi njohës dhe mënyra se si secili mjet ndikon në procesin e shkrimit dhe përvetësimit të informacionit.
Rezultatet treguan se përdoruesit e ChatGPT-së treguan nivele më të ulëta të përfshirjes mendore. Ata kishin më pak kujtesë për përmbajtjen e eseve të tyre dhe shpesh nuk e kuptonin qartë as citatet që vetë kishin përdorur. Për më tepër, ndjenin më pak lidhje personale me punën që kishin krijuar – një tregues i rënies së ndjenjës së “pronësisë” mbi mendimin dhe përmbajtjen.
Për të testuar më tej ndikimin, grupet ndërruan rolet në esenë e tretë. Pjesëmarrësit që kishin përdorur më parë IA-në dhe tani duhej të shkruanin pa ndihmën e saj, performuan dukshëm më dobët. Sipas studiuesve, kjo është një shenjë e qartë se përdorimi i zgjatur i inteligjencës artificiale e dobëson aftësinë për të menduar në mënyrë të pavarur.
Ndërkohë, grupi që kaloi nga shkrimi pa IA në përdorimin e saj, e përdori mjetin në mënyrë më strategjike dhe të vetëdijshme. Duke qenë se kishin qenë më të përfshirë në përgatitjen paraprake, ata ruajtën kujtesë më të mirë për përmbajtjen dhe përdorën IA-në si ndihmë për rishikim e përmirësim të tekstit.
Studiuesit paralajmërojnë se, nëse përdoret në mënyrë pasive dhe të vazhdueshme, IA mund të nxisë një formë “dembelizmi mendor”, sidomos te studentët. Megjithatë, ata nuk përjashtojnë përfitimet e mëdha që inteligjenca artificiale mund të sjellë kur përdoret me vetëdije dhe për qëllime që kërkojnë angazhim të thellë.
Në përfundim, ekspertët theksojnë se brezat e rinj duhet të mësohen të përdorin IA-në si mjet, jo si zëvendësim. Të menduarit kritik dhe kreativiteti nuk duhet të zëvendësohen, por të mbështeten. Dhe në këtë kontekst, vetë kuptimi i këtyre aftësive po riformulohet – ashtu si shkrimi me dorë apo llogaritja manuale nuk janë më prova të vetme të zotësisë mendore.
