Nga Marta Serafini, Corriere della Sera
Sulmet ruse me këto avionë tani janë mesatarisht 185 në ditë. Këta avionë “mashtrues” dobësojnë interceptorët ukrainas: bombardimi kushton më pak se mbrojtja e vetvetes.
Të lirë (kushtojnë rreth 20,000 dollarë secili), të lehtë (modelet më të fundit janë bërë madje prej polistireni), vdekjeprurës (vrasin civilë dhe ushtarë çdo ditë në Ukrainë). Qoftë bombardimi i qyteteve ukrainase, objektivave ushtarake ruse dhe tani edhe territorit të NATO-s, lufta tani do të thotë dronë.
Me përfundimin e monopolit iranian dhe turk, rusët kanë filluar të prodhojnë modele të reja, më të lira, por po aq vdekjeprurëse. Raketat më të njohura në qiell tani janë Geran (homologët rusë të Shahed iranian), Garpiya (e ndërtuar me komponentë kinezë) dhe Gerbera (mashtrime me kosto të ulët që imitojnë Shahed në radar, por mbajnë pak ose aspak eksplozivë, të destinuara për të dobësuar raketat e shtrenjta interceptuese të Ukrainës). Modelet e para të prodhuara nga Teherani ishin të bardha; Në formën e tyre aktuale, Shahed-ët me kosto të ulët maten afërsisht 3.3 metra dhe, pavarësisht se peshojnë 180 kilogramë, ato lëvizin pothuajse në mënyrë të padukshme nëpër qiellin e natës, të mbështjellë me trupa të zinj prej fibre karboni për të shmangur radarët.
Gjatë vitit të kaluar, teknikët ukrainas kanë identifikuar të paktën pesë lloje kokash luftarake, duke përfshirë ngarkesa termobarike, ndezëse dhe me eksploziv të lartë, në kontejnerë çeliku të fragmentuar me pesha të ndryshme. Disa mostra të analizuara këtë pranverë peshonin deri në 90 kilogramë. Dronët e Carit tani janë të pajisur me modemë dhe karta SIM ukrainase, të cilat lidhen me rrjetet celulare; modelet më të fundit kanë më shumë se një, për të kaluar në një numër të ri telefoni në rast të ndërprerjes së lidhjes. Ndërprerja e tyre me teknika bllokimi është bërë gjithnjë e më e vështirë.
Pas marrjes së modeleve iraniane, për të prodhuar mijëra prej tyre çdo muaj, Rusia ndërtoi fabrikën e saj të madhe në Tatarstan, duke punësuar fuqi punëtore me kosto të ulët (kryesisht gra dhe studente të huaja) dhe hapi një linjë të re prodhimi në Uzinën Elektromekanike të Izhevskut, ku tashmë prodhohen dronët Garpiya. Kostot janë çelësi. Modelet Geran-1 (i njohur edhe si Shahed 131) dhe Geran-2 (i njohur edhe si Shahed 136) të prodhuara në Rusi kushtojnë midis 20,000 dhe 50,000 dollarëve. “Në vitin 2022, Rusia pagoi mesatarisht 200,000 dollarë për një dron të këtij lloji”, shpjegoi një burim i inteligjencës së mbrojtjes ukrainase për Corriere. Edhe një zero. “Deri në vitin 2025, kjo shifër kishte rënë në rreth 70,000 dollarë”, falë prodhimit në shkallë të gjerë. Në krahasim, një interceptor i vetëm raketash tokë-ajër mund të kushtojë më shumë se 3 milionë dollarë. Me fjalë të tjera, bombardimi sot është më pak i kushtueshëm sesa mbrojtja e vetvetes.
Nuk është rastësi që, sipas një llogaritjeje nga Qendra për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare, Rusia ka nisur të paktën 37,000 sulme ajrore kundër Ukrainës që nga fillimi i vitit. Dhe rritja – e konfirmuar nga Instituti për Studimin e Luftës (ISW) – është për shkak të rifillimit të bisedimeve dypalëshe midis Ukrainës dhe Rusisë në Stamboll, Turqi, më 15 maj.
Midis janarit dhe majit 2025, sulmet me dronë rusë ishin mesatarisht rreth 120 në ditë. Nga maji deri në gusht, mesatarja ishte 185. Një kërcim i konsiderueshëm duke marrë parasysh se në fillim të luftës, sulmet më të mëdha me raketa dhe dronë u nisën rreth një herë në muaj. Kjo – nga një perspektivë rreptësisht ushtarake – do të thotë se rifillimi i bisedimeve midis Moskës dhe Kievit ka pasur një efekt, dhe vetëm një efekt: një rritje të sulmeve ndaj objektivave civile në Ukrainë.
Sulmi në Poloni është një çështje tjetër. Sipas ekspertit ushtarak ukrainas Ivan Stupak, ka të ngjarë që dronët e përdorur të mos kenë qenë dronë luftarakë, por të jenë projektuar posaçërisht për të fluturuar mbi territorin polak për të testuar sistemet e tij të sigurisë. Stupak, një ish-oficer i shërbimit të sigurisë ukrainase, shpjegon se sulmi mund t’i ketë lejuar Rusisë të gjurmojë sekuencën e përgjigjeve të radarit të Polonisë dhe të vëzhgojë se cilët avionë ishin ngritur në ajër.
Kirill Shamiev, një studiues në Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, shton se sulmi “është një sinjal se situata mund të përshkallëzohet në një rrjedhë të rregullt të dronëve rusë ‘lëvizës’, të bërë prej druri dhe shiriti ngjitës, drejt aeroporteve polake dhe baltike dhe qendrave të tjera logjistike”. Strategjia? “Të demonstrojë se Moska mund ta përkeqësojë ndjeshëm jetën e evropianëve pa kaluar pragun e perceptuar të përshkallëzimit ushtarak, ndërsa ofron ‘lëshime’ në këmbim të ‘kuptimit’ evropian të interesave të Moskës në Ukrainë”, shkruan Shamiev.
Sigurisht, dronët nuk janë protagonistët e vetëm në konfliktin midis Ukrainës dhe Rusisë. “NATO ka të ngjarë të përfundojë duke përdorur dronë në një shkallë të gjerë. Jo si Rusia dhe Ukraina, sepse ne kemi investuar në këto forca të mëdha ajrore që mund të godasin me fuqi dhe shpejtësi të madhe, por përveç kësaj”, shpjegon Robert Tollast, një studiues në Institutin Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara.
Tajvani tashmë po shqyrton zhvillimin e një numri të madh dronësh sulmues me kosto të ulët. Edhe aktorët jo-shtetërorë si kartelet e drogës po mbështeten gjithnjë e më shumë te dronët për operacionet e tyre. Kjo paraqet një sfidë për të gjitha ushtritë e botës që nuk kanë mbajtur ritmin.
