Nga Ilir Yzeiri
Qysh në fillim dua të bëj një sqarim për termat që kam përdorur në titull. Me to nuk dua të shënoj ata persona që ne, në ligjërimin e zakonshëm, i identifikojmë si të ndryshëm nga ne dhe, në mënyrë fyese, i denigrojmë duke u vënë në dukje një të metë që ata, pa dashjen e tyre, e shfaqin në publik. Jam kundër çdo lloj diskriminimi shoqëror.
Në këtë rast, e kam fjalën për personazhet publikë, të cilët, për një arsye ose një tjetër, marrin një rol në shoqërinë tonë, dhe këta janë politikanë, gazetarë, shkrimtarë, shkurt, gjithë ata që e mbushin hapësirën publike dhe ne jemi të detyruar ose jo, që t’i shohim nëpër mitingje, në studio tv-je apo në mediat on-line duke dhënë mendime apo duke argumentuar çështje me interes publik.
Në epokën e internetit, siç e dimë, të gjithë janë bërë edhe autorë, edhe lexues, por jo të gjithë kanë ndikim të posaçëm në hapësirën publike dhe jo të gjithë kanë një vend të dukshëm në të.
Nisur nga këto premisa, dihet që personazhet publike që zënë e madje bllokojnë nganjëherë hapësirën tonë publike, ngjajnë më aktorët që recitojnë në një dramë të caktuar. I keni vënë re që nganjëherë ligjërimet e tyre ngjajnë me një tekst të cilin duket sikur e shkruan një autor? Në të tilla raste, tema e tekstit diktohet nga koha që jetojmë. Dhe tani le të shohim më konkretisht se çfarë ndodh te ne.
Ngjarja që ka tronditur botën, është COVID-19. Asnjëherë më parë bota dhe planeti nuk ishte tronditur si me këtë pandemi, e cila ka gjunjëzuar ekonominë botërore dhe po vë në pikëpyetje gjithçka që njerëzimi ka arritur deri tani. Në një shkrim të para disa ditëve, në revistën « Atlantic », një shkencëtar amerikan shkruante se një kolegia e tij ishtë shtatzënë dhe, duke diskutuar me të, i kam thënë se fëmija e saj bashkë me të tjerët do të quhen « Gjenerata C » dhe vazhdonte: nëse Amerika do të vijojë të jetë lideri që do të udhëheqë botën, ajo duhet të ndërtojë një model të ri mendimi: Pas Luftës së Dytë Botërore ne implementuam izolacionizmin dhe luftën kundër komunizmit, pas 11 shtatorit ne shpallëm si armik të njerëzimit terrorizmin, pas Koronavirusit ne duhet të mendojmë që të rrisim një brez që të orientojë botën drejt luftës lundër epidemiologjive dhe shkatërrimit të planetit. Mesa duket, këta do të jenë armiqtë e njerëzimit në kohërat që vijnë, – shkruante ai
Mirëpo, çfarë ndodh në fshatin tonë ballkanik? Po të ndjekësh artikulimet e atyre kategorive që përmenda më lart, pjesën më të madhe të vëmendjes e tërheqin të çmendurit, budallenjtë dhe
qesharakët. Kategorinë e të çmendurve si rol në teatrin publik e ka marrë dhe e luan për mrekulli Sali Berisha. Edhe njëherë po e përsëris, Berisha nuk është i çmendur, por në dramën që ka shkruar autori X, që ka si temë « Edi Rama dhe koronavirusi », ai ka zgjedhur rolin e të çmendurit. Mirëpo nuk është vetëm ai që e luan këtë rol. Me qenë se drama luhet çdo ditë, aktorët kanë nevojë të ndërrohen dhe në këtë rol në Shqipëri ne shohim disa të çmendur. Por çfarë është karakteristikë e këtij roli? Alarmi për një gjë që nuk ekziston, rrëfimi i një ngjarjeje tjetër jo i asaj që ndodh në të vërtetë, dhe stili i artikulimit është zëri i lartë, ulërima, fyerja, sharja. Nga pikëpamja e personaliteteti këta aktorë zotërohen nga një prej tri tipareve të asaj që studiuesit e quajne The dark Triade of Personality dhe që është psychopaty-a. Mania e tyre është të përdorin shifra dhe shembuj. E mbani mend një shifër të Berishës? Ne, sipas tij, paskërkemi numrin më të madh të mjekëve të prekur nga coronavirusi për frymë popullsie në botë. Në fillimet e tyre aktorët e çmendur ngjallin frikë, por më pas ata vetëm sa e zbavisin publikun dhe e lehtësojnë atmosferën. Prania e tyre është e domosdoshme në një teatër si ky që po kalojmë. Pa këta të çmendur është e pamundur të vlerësojmë se sa e bukur është jeta dhe se sa e rëndësishme është për njeriun që, gjithsesi, nuk harron thënien: « Zot më ruaj mendt e kokës!»
Kategoria e dytë është ajo e budallenjve dhe në këtë dramë që po luhet, çuditërisht për këtë rol ka shumë aktorë, por më i afti duket se është Tritan Shehu. Ai është mjeshtër që të thotë gjithmonë atë që nuk mendon, të shfaqë në publik atë që nuk ndien dhe të mos merret vesh kurrë se çfarë është. Budallai, si kategori psikike, i shfaq këto simptoma sepse mund të ketë të dëmtuar ose njërën anë të personalietit ose tjetrën; pra, ose ka të dëmtuar një anë të « The dark Triade », ose mund të ketë të dëmtuar njërën anë të « The Light Triade ». Në rastin e Tritan Shehut duket se roli që ai luan, kërkon që ai të shfaqë në publik dëmtimin që i ka ndodhur vetëm në njërën anë të « The Light Triade ». Dhe unë mendoj se Tritani ka të dëmtuar ose vuan nga ajo që psikologët e quajnë « Bieliving in the fundamental goodness of Humans », pra, besimi në mirësinë e njerëzve. Tritani flet dhe deklaron ca të vërteta që mund t’i vijnë në ndihmë gjithë njerëzimit. Tani në fund ai shpall se masat katastrofike që ka marrë qeveria Rama, do të shkaktojnë një tragjedi planetare. Vështruar kështu, ai të dhimbset sepse nuk mendon as për vete as për Shqipërinë, por për gjithë njerëzimin mbarë. Ndaj budallenjtë gjithmonë janë të qeshur, të ëmbël dhe të padëmshëm, dhe pa ata bota do të ishte një errësirë, një zezonë, siç thotë Kadareja.
Dhe në fund – qesharakët. Këtë rol, për fat të keq, e luan Lulëzim Basha. Roli që ka marrë përsipër të luajë, në fakt, i shkon shumë karakterit të tij. Ai që reciton një tekst qesharak, duhet të jetë serioz në mënyrë që budallallëku që ai thotë, të besohet, nuk duhet të bëjë shaka kurrë, duhet të shfaqet
autoritar dhe nuk duhet të dijë më shumë se 30 fjalë, por ato duhet t’i përsërisë papushim dhe në çdo skenë. Nëse sheh se dikush nga aktorët e tjerë nuk e dëgjon, ai duhet të përplasë ndonjë gjë ose edhe dorën. Lulëzim Basha, që në fillim, recitoi tekstin se si shmanget Coronavirusi. Ai është i vetmi politikan në botë që e ka gjetur se si bota mund të shpëtojë nga koronavirusi. Për çudi, Edi Rama, aktori tjetër që ai ka përballë, tallet me të dhe nuk e dëgjon dhe kjo e bën dramën tërheqëse. Mirëpo, rezultatet që ka Shqipëria nga infeksioni me këtë pandemi, jo për shkak të punës së qeverisë, as për shkak, të Perëndisë, por një zot e di pse, janë më të mirat e mundshme. Ky realitet nuk përfillet nga aktori qesharak sepse teksti që ai reciton, ka gjetjen e vetme për të shmangur pandeminë. Edhe Luli, ashtu si Tritani, është i dashur, të shkrin gazit dhe të mban gjallë në këtë kohë jo edhe aq të mirë.
Kur mendon se në teatrin ku jemi mbyllur të gjithë, kjo dramë do të shfaqet edhe për një kohë të gjatë, është mirë të mos harrojmë se aktorët që ne shohim, do të na zbavisin po ashtu gjatë. Ndaj mos u lodhni duke i parë e dëgjuar, thjesht zbavituni me ta.
