Nga Peter Wehner/ Ky është një tekst që kam marrë nga një i krishterë konservator i shquar disa minuta pas fjalës së përurimit të Presidentit Biden: “Unë rashë përtokë duke qarë. Kanë kaluar pesë vjet e gjysmë shumë të gjatë”.
Menjëherë pas kësaj, Scott Dudley, pastor i vjetër në Bellevue Presbyterian Church në Bellevue, Uashington, më dërgoi në email një shënim që thoshte: “Asnjëherë nuk kam menduar se do të përlotesha duke parë një President demokrat të betohej, por më ndodhi. Thjesht u ndjeva shumë mirë kur dëgjova dikë që e kupton dhe e do këtë vend dhe Kushtetutë dhe është një person i nderuar për të bërë betimin. Unë lutem për shërim”. Kam pasur biseda me të tjerët që tregojnë histori të ngjashme.
Joe Biden është një qenie njerëzore e admirueshme, empatike dhe bujare në shpirt, dhe fjalimi i tij ishte elegant dhe ngritës. Por lotët kishin të bënin me diçka tjetër: Sapo kishim dalë nga një tra umë kombëtare. Vetëm dy javë më parë Kapitoli, në hapat e të cilit z. Biden bëri betimin, ishte nën sul min nga një turmë që ishte nx itur nga paraardhësi i tij, Donald Trump, në mënyrë që të zhb ënte një palë zgjedhje që z. Trump humbi.
Disa njerëz vdi qën, përfshirë një oficer policie të rra hur me një fikës zjarri dhe shumë të tjerë mund të kishin vde kur gjithashtu, përfshirë ish nënkryetarin, Mike Pence. Gjithashtu, inaugurimi i Presidentit Biden erdhi vetëm një ditë pasi kaluam një moment fatk eq historik gati të paimagjinueshëm: 400,000 vde kje nga Covid-19, një pjesë e konsiderueshëm e të cilave do të ishin parandaluar nëse ndonjë nga paraardhësit më të menjëhershëm të z. Trump, republikan ose demokrat, do të ishte President në vend të tij. Por pla gosja e z. Trump ndaj Amerikës nuk mbaron këtu, raporton lexo.com.al.
E
konomia jonë është e gjy mtuar, ndërsa z. Trump përfundoi Presidencën e tij me vendet më të kë q ija të rekordeve në historinë moderne të SHBA. Amerikanët janë më të zem ëruar, më të frikë suar, më pak besues ndaj njëri-tjetrit dhe më të polarizuar se në çdo kohë ndër breza dhe mbase që nga vitet 1850. Familjet, miqësitë, kishat dhe komunitetet po shkat ërrohen nga eg ërsia e politikës sonë.
Shtetet e Bashkuara janë në mbërthimin e një kri ze epistemike, me pjesën më të madhe të kombit që është shkëputur nga realiteti. Në sytë e botës, midis aleatëve dhe kundërshtarëve, Amerika nën z. Trump u bë një sha ka. Kështu që kishte kuptim që sapo z. Trump të largohej nga Shtëpia e Bardhë, do të lëshoheshin emocione të fuqishme.
Unë nuk isha imun. Pas rrethimit të Kapitolit, e gjeta veten të zëmë ruar, një gjendje e rrallë mendore për mua – i zëmë ruar, jo vetëm ndaj z. Trump por në mundësuesit e tij republikanë, të dobët dhe bashkëp unëtorë, disa prej të cilëve u shkëputën me z. Trump vetëm kur fuqia e tij po ikte me shpejtësi. Disa duket se e kishin parë që po vinte kjo situatë; të tjerë duhet ta kishin parë dhe megjithatë ata iu bashkëngjiten udhëtimit. Kështu që në momentin që z. Biden u bë President, u ndjeva që një derë u mbyllë dhe një tjetër u hap. Dëshiroja që të merrte fund situata me z. Trump. Por unë isha i bindur që para se të ndodhte kjo, duhej të luf toja për herë të fundit për të kuptuar se si gjërat shkuan kaq ke q.
Është një histori e komp likuar, një që nuk e kuptojmë ende plotësisht dhe ndoshta nuk do ta kuptojmë për vite me radhë. Por disa faktorë u bashkuan për të krijuar këtë mas akër amerikane. E para dhe më e dukshme është baza e radi kalizuar e Partisë Republikane. Partia ka qenë prej kohësh një përzierje e konservatorizmit dhe popu lizmit, por me kalimin e viteve ajo është bërë më pak tradicionale konservatore, të paktën në mënyrën se si Edmund Burke, James Madison dhe Michael Oakeshott e kanë kuptuar konservatorizmin. Baza u bë gjithnjë e më reak sionare dhe popu liste, anti-elitë dhe anti-eshtablishment, mosrespektuese ndaj shkencës dhe arsyes, e kons umuar nga anke sat dhe fri ka, raporton lexo.com.al.
Midis gjërave që karakterizuan votuesit kryesorë republikanë – jo të gjithë, por pjesë të mëdha të tyre – ishte tërb imi ndaj politikanëve. Kjo u kombinua me besimin se sistemi ishte mani puluar kundër tyre dhe se Amerika, për t’u bërë përsëri e madhe, kishte nevojë për dikë në detyrë që do të vepronte jashtë kufijve të zakonshëm. Qëndrimi mbizotërues ishte që duhej të shkatë rrohej fshati në mënyrë që të rruhej. Përvoja e qeverisjes u pa me dy shim, si një provë që dikush ishte pjesë e “shtetit të thellë”. Qytetërimi dhe kompromisi u panë si do bësi. Këto ndjenja u përforcuan në një ekosistem të krahut të djathtë që lulëzoi duke krijuar kon flikt dhe duke krijuar ar miq. Politika ishte bërë shumë e mërzitshme; gjërat duheshin gjallëruar.
Këtu hyri Donald J. Trump – dema gog, yll televiziv. Një njeri pa ndonjë përvojë qeverisëse, z. Trump ishte pothuajse me krenari injo rant për çështjet e politikave. Por ajo që ai dinte të bënte, me një sukses të frik shëm, ishte të nde zte pasi onet e bazës republikane, për të luajtur me fri kën dhe ina tet e tyre, veçanërisht mlle fet e tyre rac ore dhe etni ke, për t’i kthyer ata kundër institucioneve tona dhe rendit kushtetues dhe për të ushqyer ato gënje shtra dhe teori konsp irative.
Kjo filloi në 2011, kur z. Trump përhapi gënje shtrën rac iste se Presidenti Barack Obama lindi në Kenia dhe për këtë arsye ishte President i paligjshëm, ndërsa vazhdoi në këtë rrugë. Për mbështetësit e tij, z. Trump ishte në gjendje t’i kthente ves et e tij në virtyte, korr upsionet e tij në promocion, miz orinë e tij në një sinonim të forcës. Ai ishte i gatshëm të sillte një ar më në një lu ftë politike dhe kulturore me thi kë. Dhe ndërsa z. Trump bëri shumë gjëra do bët, ai bëri një gjë në mënyrë të shkëlqyeshme: zhvilloi një “fushatë të luf tës së informacionit” që përhapi dezin formimin në një shkallë masive, e cila jo vetëm përhapi gënje shtra por çorientoi publikun, raporton lexo.com.al.
E gjithë kjo është e njohur dhe megjithatë, ndërsa z. Trump po tërhiqet në humbje në Florida, një Presidenti i pali gjshëm i cili u faje sua për herë të dytë, duhet të përseriset: Një parti që dikur qëndronte për rendin, traditën dhe moralin u përqafua nga një udhëheqës që ishte shke lës, i cili mishëronte çrre gullime dhe pahij shmëri. Por gjëja më e rrezi kshme dhe shqe tësuese për Presidentin Donald Trump ishin prirjet e tij soci opatike. Duhet të ishte e qartë për të gjithë se z. Trump ishte i paqe ndrueshëm, imp ulsiv, i pand ershëm dhe narc isist befasues. Ideja që një person i tillë mund të kontrollohet dhe të përmbahet, të zbu tet dhe të qetë sohet, ishte gjithmonë një ëndërr. Askush nuk do ta ndryshonte z. Trump; nëse do ndodhte diçka, do ishte ai që do t’i ndryshonte ato – dhe kjo është pikërisht ajo që ndodhi.
Këtyre i shtohet një faktor i tretë, vendimtar, që krijoi këtë mas akër amerikane: ligjvënësit republikanë dhe makineritë politike të Partisë Republikane që fuqizuan z. Trump nga minutat e hapjes deri në orët e fundit të presidencës së tij. Është e dukshme që shumë republikanë në Kongres, veçanërisht Senat, nuk ishin kurrë të kënaqur me z. Trump. Ata shpresonin se ai do të humbte zgjedhjet paraprake në 2016. Qëndrimi ishte i formës ÇPT – Çdokush Por Trump. Sidoqoftë, votuesit kryesorë republikanë kishin një mendim tjetër dhe vullneti i tyre mbizotëroi. Madhësia dhe lehtësia e fitores së z. Trump – deri në vjeshtën e vitit 2015 ai drejtonte kandidatët e tjerë në votime dhe ai kurrë nuk pa prapa – duhet të kishte qenë një shenjë paralajmëruese më e madhe në atë kohë.
Kjo çoi në një akomodim në rritje midis eshtablishmentit politik republikan dhe z. Trump. Ajo kaloi nëpër faza të ndryshme, duke filluar me mendime dëshirash, shpresën se z. Trump do të bëhej më i përgjegjshëm sapo të fitonte nominimin (jo) – ose që sapo të fitonte presidencën, ai do të “rritej në detyrë”.
Kur as kjo nuk ndodhi, Plani B (apo ishte Plani C?) duhej të rrethonte z. Trump me njerëz të përgjegjshëm brenda administratës së tij dhe në Kongres për të vepruar si një kontroll mbi imp ulset e tij më të kë q ija. Në disa raste, kjo pa dyshim që funksionoi, por jo pothuajse aq mirë sa kishin shpresuar ata që shpresonin ta mbanin z. Trump në linjë. Një republikan i shquar i cili ka shërbyer në Kongres më tha kohët e fundit, “Trump u zhyt shumë më pak sesa mendoja se do të bënte”.
Por z. Trump, i dëm tuar psikolo gjikisht dhe i korr uptuar moralisht, do t’i çonte gjithmonë republikanët nëpër rrugica të err ëta. Kjo vetëm sa do të përkeqësohej. Megjithatë, ata që u tërhoqën instinktivisht nga ajo që po bënte z. Trump vendosën të shkojnë së bashku. Për disa, ishte fri ka e kriti kimit nga z. Trump dhe usht ria e tij. Ata kishin fri kë se të folurit kundër z. Trump do të çonte në një sfidë kryesore. (Shqe tësimi ishte i vlefshëm; ata panë se çfarë ndodhi me Jeff Flake, Bob Corker dhe Mark Sanford), raporton lexo.com.al.
Disa republikanë racionalizuan akomodimin e tyre me shpresën krejtësisht të paar syeshme që z. Trump – në të 70-at e tij, i rrethuar nga sykofanë dhe në zotërim të një pushteti të pashoq – do të ndryshonte zakonet e një jete të tërë. Akoma, të tjerë e bindën veten se do të toleronin atë që do bënte z. Trump vetëm një herë, por kurrë më. E megjithatë, ndërsa z. Trump shke lte një linjë etike dhe më pas një tjetër dhe pastaj një tjetër, Republikanët vazhduan të justifikonin heshtjen e tyre, mbështetjen e tyre ose të dyja.
Të tjerë besuan se që kur z. Trump të ishte President, ata mund të punonin gjithashtu me të për të bërë gjërat në atë që ata e perceptuan si interes publik: emërimet në gjyqësor, ulja e taksave, çrregu llimi dhe çështje të ngjashme. Duke u përpjekur për këtë, disa individë, për meritë të tyre, nuk e mbrojtën kurrë sjelljen e pam brojtur të z. Trump. Por shumë e bënë. Ungjillorët e bardhë si Robert Jeffress, Franklin Graham, Jerry Falwell, Jr dhe Eric Metaxas ishin ndër shkelësit më të kë q ij.
Për republikanët e tjerë, ambicia politike dhe llogaritja cinike ishin në lojë. Ligjvënësit si senatori Ted Cruz i Teksasit, gruaja dhe babai i të cilit ishin në shënje stër të eg ër nga z. Trump gjatë fushatës primare 2016, u bënë qe n mbi prehër, duke shpresuar të marrin bekimin e z. Trump dhe të fitojnë besnikërinë e mbështetësve të tij. Senatori Josh Hawley veproi në mënyrë të turp shme në kundërshtimin e miratimit të votave të Kolegjit Zgjedhor dhe ushqimin e teorive të pabazuara të konspi racionit, saqë mentori i tij, John Danforth, tha se “duke u përpjekur kaq shumë” për ta zgjedhur z. Hawley në Senat “ishte gabimi më i ke q që kam ndonjëherë bërë në jetën time”. Lindsey Graham provoi të ishte një nga ana që T.S. Eliot përshkruante se “njerëzit e zbra zët”, të zbra zët nga zemra, një person pa një busull mo ral. Republikanët e Shtëpisë si Matt Gaetz, Jim Jordan, Louie Gohmert, Paul Gosar dhe Mo Brooks treguan se ishin leva dhe pjesë e kultit në përkushtimin e tyre ndaj z. Trump, raporton lexo.com.al.
Presidenti Donald Trump largohet nga zyra me një trashëgimi të njoll ësur; një njo llë e ngjashme u ngjitet atyre në parti që e mbështetën atë, shumë prej tyre ende në pozicione të pushtetit. Të dy këto palë do të lëvizin përpara – z. Trump në Mar-a-Lago, i turpe ruar, i izo luar dhe politikisht radio aktiv, me më shumë gjasa të ndajë partinë e tij sesa për ta udhëhequr përsëri; dhe Partia Republikane përballet me një nda rje të thellë të brendshme, një përpjekje masive për rindërtimin dhe ribrandimin dhe një të ardhme shumë të pas igurt.
Presidenti Biden trashëgon një komb më të sëm urë, më të do bët, më të zem ëruar, më të përç arë dhe më të dhu nshëm sesa kurrë. Por nëse jemi me fat dhe të mençur, ne nuk do të lejojmë që efektet trau matizuese të viteve të Trump të katalizojnë një ripërkushtim ndaj idealeve që dikur i çmonim në jetën publike, por i lamë mënjanë gjatë epokës së Trump: nderin dhe integritetin, dhembshurinë dhe mirësjelljen. Amerika është e fragm entuar por edhe e ndës hkuar, mbase e gatshme të ngrihet përsëri. Nëse do të ndodhë, kur të bëhet, do të ndodhë pasi shumë lotë janë derdhur dhe shumë zemra janë th yer./NYT/Lexo.com.al/e.c.
