Kina do t’i përmbahet politikës së saj të r reptë të mosndërhyrjes, por marrja e pushtetit nga ushtria ka krijuar një dhimbje koke diplomatike për Pekinin.
Nga Shannon Tiezzi/ Më 1 shkurt, një g rusht shteti në Myanmar solli përmbysjen e Ligës Kombëtare për Demokraci (NLD) nga pushteti dhe udhëheqësen e NLD Aung San Suu Kyi, së bashku me udhëheqës të tjerë, të a rrestuar, në një vendndodhje të panjohur. Me këtë, Myanmar-i u kthye në sundimin u shtarak pas 10 vitesh hapje graduale, megjithëse të k ufizuar, politike.
Ndryshimi në Myanmar do të shikohet nga afër në Pekin. Dhe pavarësisht nga një histori e gjatë e marrëdhënieve komode me Tatmadaw gjatë sundimit të mëparshëm të Mynamar nga u shtria duke filluar në fund të viteve 1980, Kina nuk do të festojë.
Yun Sun, bashkë-drejtor i East Asia Program dhe drejtor i China Program në Stimson Center në Uashington, deklaroi se “Një g rusht shteti nuk është në asnjë mënyrë në interesin e Pekinit. Pekini po punonte shumë mirë me NLD”. Ai shtoi se “nëse Pekini do të kishte një zgjedhje, unë mendoj se ata do të preferonin NLD-në sesa u shtrinë. Por ata nuk kanë zgjedhje… kështu që ata duhet të përballen me gjithçka që vjen në vijim”, transmeton lexo.com.al.
Reagimi i parë zyrtar, nga zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme kineze Wang Wenbin, ishte i matur: “Ne kemi vërejtur atë që ndodhi në Myanmar dhe po marrim më shumë informacion mbi situatën”. “Kina është një fqinjë miqësore e Myanmar-it”, vazhdoi Wang, ndërsa shtoi se “Ne shpresojmë që të gjitha palët në Myanmar të trajtojnë siç duhet mosmarrëveshjet e tyre nën kornizën kushtetuese dhe ligjore dhe të ruajnë stabilitetin politik dhe shoqëror”. Nënkuptimi, në përputhje me parimin e vjetër të Kinës të mosndërhyrjes është i dyfishtë: G rushti i shtetit është punë e Myanmar-it dhe Kina është e gatshme të merret me këdo që udhëheq vendin në një mënyrë “miqësore”.
Interesat e Kinës në Myanmar variojnë nga ato ekonomike te ato strategjike. Birmania është një burim i pasur i burimeve natyrore si druri, nefriti dhe gazi natyror. Ajo i ofron gjithashtu Kinës hyrje në oqean në krahun e saj jugperëndimor, diçka që Pekini ka kërkuar të zhvillojë përmes Korridorit Ekonomik Kinë-Myanmar, duke lidhur krahinën Yunnan në Kinë me Gjirin e Bengalit.
Kthimi në sundimin u shtarak në Myanmar nxiti hipotezën se do të sjellë gjithashtu një kthim në ditët e vjetra, kur Pekini ishte mbështetësi i vetëm ndërkombëtar i vendit. Nga fundi i viteve 1980 deri në hapjen e Myanmar në 2011, vendi i Azisë Juglindore ishte një pari në skenën ndërkombëtare, i i zoluar nga pothuajse çdo vend tjetër përveç Kinës. Por kjo është më pak e dëshirueshme për Pekinin sesa mund të supozohet, transmeton lexo.com.al.
Kina “ka nevojë që Myanmar-i të jetë një vend relativisht normal dhe i qëndrueshëm”, tha Sun për The Diplomat. Ai shtoi “Nëse Myanmar-i do kthehet sërish në të qenit paria e bashkësisë ndërkombëtare, atëherë ku do të çojnë projektet e lidhjes ndërkombëtare [të investuara nga kinezët]?”.
Ndërkohë, marrëdhënia Kinë-Tatmadaw është larg nga të qenit perfekte. Udhëheqësit u shtarakë të Myanmar-it nuk janë të etur për një përqafim të plotë të Kinës, nga f rika se kjo do të përbënte një humbje de facto të sovranitetit. Në fakt, ishte qeveria e mëparshme, e mbështetur nga u shtria e Presidentit Thein Sein që u përkul para “dëshirave të njerëzve” dhe hoqi dorë nga projekti jashtëzakonisht jopopullor i digës Myitsone – në hidhërimin e vazhdueshëm të Kinës.
Ishte gjithashtu nën Thein Sein që Myanmar-i filloi procesin e hapjes për partnerë të tjerë, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara. Në librin e tij “In the Dragon’s Shadow: Southeast Asia in the Chinese Century” Sebastian Strangio – tani redaktori për Azinë Juglindore në Diplomat – vuri në dukje se pezullimi i digës Myitsone “katalizoi një program të shquar të reformës politike dhe ekonomike” në Myanmar. Hapat larg mbivarësisë ndaj Kinës dhe drejt hapjes politike ishin të ndërlidhura në mënyrë të pazgjidhshme; reforma u iniciua, pjesërisht, nga ndjenja se ndikimi i Kinës ishte një “e mergjencë kombëtare” e përballuar më mirë duke u hapur politikisht për të gjykuar më mirë Perëndimin. Funksionoi: Thein Sein priti Presidentin e atëhershëm Barack Obama në 2012 dhe bëri vizitën e tij në Shtëpinë e Bardhë në 2013, transmeton lexo.com.al.
Siç Strangio vëren, edhe në kohën e lulëzimit të konvergjencës Kinë-Myanmar në vitet 1990 dhe në fillim të viteve 2000, Tatmadaw “mbajti… një dyshim të thellë institucional ndaj Kinës”, i lindur nga historia e Kinës për mbështetjen e k ryengritësve komunistë dhe grupeve të a rmatosura etnike në Myanmar. Këto fërkime janë rritur që kur filloi tranzicioni demokratik. Vetëm vitin e kaluar, u shtria e Myanmar shprehu shqetësim të rrallë të theksuar në lidhje me rolin e Kinës në k onfliktin etnik në veri të Myanmar.
E gjithë kjo tregon se Tatmadaw nuk e favorizon automatikisht Kinën si një partner ndërkombëtar. Ndërkohë, Kina përfundoi duke qenë mjaft komode në marrëdhënien e saj me Aung San Suu Kyi, pavarësisht pritëshmërive të hershme që Qeveria e saj do të përqafonte Perëndimin. Të dy palët ishin në një fillim të pasigurt, për shkak edhe të mungesës së lidhjeve midis Pekinit dhe NLD dhe elefantit në dhomë: mbështetjen për një kohë të gjatë e Kinës për r egjimin u shtarak që kishte b urgosur Aung San Suu Kyi.
Por sapo ndryshimi demokratik ishte në prag të derës, Pekini korrigjoi kursin me një shtrirje të profilit të lartë, duke ftuar Aung San Suu Kyi për një turne në Kinë përpara se NLD-ja e saj të votohej në pushtet. Kjo shënoi takimin e saj të parë me Xi, edhe pse ajo nuk kishte asnjë pozicion zyrtar në atë kohë. Kjo vizitë u pasua nga një rrjedhë e qëndrueshme e ndërveprimeve të profilit të lartë, duke përfshirë një vizitë në 2020 nga Xi në Myanmar, udhëtimi i tij i fundit jashtë vendit para se pandemia COVID-19 të ndalonte shumicën e udhëtimeve ndërkombëtare. Ndërkohë, Ministrja e Jashtme kineze Wang Yi ishte e ftuara e parë e huaj e Aung San Suu Kyi pasi ajo mori postin e ministres së jashtme; ai ishte gjithashtu në Myanmar më pak se një muaj para g rushtit të shtetit, duke kërkuar të çonte përpara projektet e CMEC. Vizita e muajit të kaluar pa ringjalljen e projektit hekurudhor Muse-Kyaukphyu të financuar nga Kina, një marrëveshje që tani është në r rezik me rrëzimin e NLD, transmeton lexo.com.al.
Në fakt, marrëveshja për Korridorin Ekonomik Kinë-Myanmar u nënshkrua në 2017, nën udhëheqjen e NLD. Aung San Suu Kyi ishte një mysafire e profilit të lartë në dy Forumet e Belt and Road në Pekin, të mbajtura në 2017 dhe 2019. Është e qartë se interesat e Pekinit nuk u penguan nën një Myanmar pothuajse demokratik – në fakt, sipas Sun, “Pekini kishte një marrëdhënie më të mirë me NLD sesa qeveria paraardhëse”.
Kjo ndodhi pjesërisht edhe për shkak të llogaritjeve pragmatike nga Aung San Suu Kyi në lidhje me rëndësinë e Kinës. Por rritja e marrëdhënieve u shkaktua gjithashtu indirekt nga k riza me Rohingya. S htypja ushtarake – dhe refuzimi i ASSK për të d enoncuar një fushatë në kufi me g jenocidin – m inoi çdo shpresë të lidhjeve të rinovuara me Perëndimin. Demokracitë liberale jashtë vendit d enoncuan d hunën; Shtetet e Bashkuara miratuan s anksione ndaj komandantit të përgjithshëm të Myanmar-it, Min Aung Hlaing. Vala e shpresuar e investimeve perëndimore nuk u materializua kurrë mes k ërcënimit të s anksioneve. Edhe një herë, Kina ishte partneri kryesor i Myanmar-it si parazgjedhje.
Kriza me Rohingya solli gjithashtu për Pekinin një vlerësim midis shumicës etnike Bamar, e cila u i ndinjua nga d ënimi ndërkombëtar për s htypjen e Rohingya. Ndjenja anti-Kinë kishte qenë në rritje në Myanmar që kur u hap hapësira politike për të shprehur ide të tilla, por mbështetja e Pekinit për çështjen Rohingya u vlerësua shumë. Sun shpjegoi se Kina u pa që “të merrte anën e popullit Burman”. Pekini nuk mundet të a rmiqësojë popullatën edhe një herë duke mbështetur me gjithë zemër kthimin në d iktaturën u shtarake. Sun parashikoi se Kina do të përpiqet të mbetet neutrale sesa të zgjedhë midis “partisë që është në pushtet në Myanmar ose publikut masiv”. Por nëse k ryengritjet ose p rotestat m asive materializohen, ai ekuilibër do të bëhet më i vështirë, transmeton lexo.com.al.
Kina do të paguajë gjithashtu një kosto reputacioni jashtë vendit për çdo mbështetje të perceptuar të u shtrisë së Myanmar – përfshirë mbrojtjen e vendit në Kombet e Bashkuara. Më 2 shkurt, Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara u mblodh për një takim u rgjent për Myanmar. Mbretëria e Bashkuar, presidenti i Këshillit të Sigurimit për këtë muaj, kishte hartuar një deklaratë që, sipas Reuters, “do të d ënonte g rushtin e shtetit, do të thërriste që u shtria të respektojë shtetin e së drejtës dhe të drejtat e njeriut dhe të lirojë menjëherë ata të ndaluar në mënyrë të paligjshme”. Deklarata nuk u miratua menjëherë, megjithatë, dhe përballet me një pengesë të madhe në ngurrimin e Kinës për të nënshkruar çdo k ritikë ndaj Myanmar-it ose Tatmadaw. Kina mban të drejtën e vetos në Këshillin e Sigurimit të OKB.
Përpara takimit, zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme Wang theksoi, “Cilido qoftë veprimi i ndërmarrë nga bashkësia ndërkombëtare do të kontribuojë në stabilitetin politik dhe shoqëror të Myanmar-it, do të promovojë paqen dhe pajtimin dhe të shmangë p ërshkallëzimin e k onfliktit dhe k omplikimin e situatës”. Përkthimi: Kina nuk dëshiron të shohë ndonjë përgjigje të madhe ndërkombëtare, si s anksionet. Por kjo i kushton imazhit të Pekinit si një lojtar global i përgjegjshëm.
Sun theksoi se “Sa më e madhe të jetë përgjigjja politike, aq më e madhe duhet të jetë përgjegjësia politike që Kina duhet të marrë për u shtrinë e Myanmar-it. Kina do ta mbajë atë… por nuk mendoj se Kina do ta bëjë këtë me kënaqësi ose me dëshirë”./TheDiplomat/Lexo.com.al/e.c.
