Kina ka rritur numrin e fluturimeve ushtarake në zonën e identifikimit të mbrojtjes ajrore të Tajvanit në det. Analistët besojnë se masa është krijuar për t’i dërguar një mesazh SHBA-së dhe jo për të kërcënuar vetë ishullin, thonë analistët.
Që nga mesi i vitit 2020, Ushtria Çlirimtare Popullore-Forca Ajrore ka fluturuar pothuajse çdo ditë një numër të vogël luftarakë dhe bombardues mbi një pjesë të zonës së identifikimit të mbrojtjes ajrore Tajvaneze (ADIZ).
Por Ministria e Mbrojtjes Kombëtare e ishullit thotë se Kina ka kryer 29 fluturime të martën dhe 22 të enjten. Hartat e publikuara nga ministria tregojnë se të martën dhe të enjten të paktën një avion u përkul rreth bregut jugor të Tajvanit, edhe pse në det të hapur, përpara se të dyfishohej. Të gjithë avionët kaluan nëpër një cep të zonës së mbrojtjes ajrore të Tajvanit në det në perëndim të qytetit port Kaohsiung.
Kina e ka pretenduar Tajvanin si territorin e saj që nga lufta civile kineze e viteve 1940, kur nacionalistët e Chiang Kai-shek humbën nga komunistët e Mao Ce Dunit dhe u ribazuan në Taipei. Pekini thotë se do të përdorë forcën, nëse është e nevojshme, për të bashkuar të dy palët.
“Narativa dominuese brenda Kinës është se SHBA-të po promovojnë gjithnjë e më shumë pavarësinë e Tajvanit si një mënyrë për të frenuar Kinën”, tha Denny Roy, bashkëpunëtor i lartë në qendrën e mendimit East-West Center në Hawaii. “Kinezët tani po kërkojnë prova që do ta konfirmonin këtë. Duke mos pasur një qasje të re krijuese, Pekini ka dyfishuar atë që është bërë forma standarde e sinjalizimit ushtarak armiqësor.
Më 13 qershor, ministria e jashtme e Kinës tha se Pekini ka sovranitet mbi ngushticën e Tajvanit, duke tërhequr një kundërshtim nga Shtetet e Bashkuara katër ditë më vonë. Më tej, Shtetet e Bashkuara i bënë thirrje Kinës më 17 qershor që t’i japë fund “veprimeve provokuese” dhe të “respektojë ligjin ndërkombëtar” në Detin e Kinës Jugore.
Uashingtoni e konsideron ngushticën midis Tajvanit dhe Kinës ujërat ndërkombëtare që duhet të jenë të hapura për aleatët e saj aziatikë nga Tokio përmes Manilës. Qeveria e SHBA-së mbështet jozyrtarisht Tajvanin, megjithëse dyshit i mungojnë lidhjet zyrtare diplomatike.
Pekini pretendon veçmas pjesën më të madhe të Detit të Kinës Jugore, një rrugë ujore e pasur me burime të diskutueshme nga Tajvani dhe katër vende të Azisë Juglindore. Uashingtoni beson se gjithashtu duhet të jetë i hapur ndaj trafikut ndërkombëtar.
Një javë më parë, Uashingtoni kishte miratuar planet për të shitur pjesë të anijeve luftarake dhe mbështetje teknike përkatëse për Tajvanin me vlerë 120 milionë dollarë. Muajin e kaluar, presidenti amerikan Joe Biden tha se SHBA do të mbronte Tajvanin nëse Kina sulmonte.
Analistët tregojnë për këto shkëmbime si arsye të mundshme për rritjen e fluturimeve. Rritje të tjera gjatë dy viteve të fundit pasuan ngjarje të pikës së ndezjes. Për shembull, prania e një nëndetëse amerikane me energji bërthamore vitin e kaluar.
“Fillimisht, kur aeroplanët apo luftëtarët e PLA-së dhe të ngjashme filluan të vizitojnë ADIZ-in, ishte për një arsye tjetër, por në ditët e sotme frekuenca është rritur për një arsye të fundit”, tha Lin Chong-pin, një profesor i studimeve strategjike në pension në Tajvan.
Duke parë me kujdes
Tajvanezët janë mësuar me lëvizjen ushtarake kineze aty pranë dhe shpesh thonë se testet e raketave të Pekinit 1995-1996 ishin më shumë një kërcënim sesa fluturimet ADIZ. Kina kreu testet përpara zgjedhjeve të para demokratike presidenciale të Tajvanit, ku njerëzit tajvanez zgjodhën një lider që besonte se Kina dhe Tajvani duhet të sundoheshin veçmas.
Qytetarët në ishullin që shtrihet vetëm 160 kilometra larg Kinës po i shikojnë me kujdes ngjarjet që pasojnë mungesën e dialogut Taipei-Pekin që nga viti 2016 dhe qëndrimin e ashpër të ish-presidentit amerikan Donald Trump ndaj Kinës, tha Ku Chung-hua, një anëtare e përhershme e bordit në Taipei me grupin e avokimit Citizens’ Congress Watch. Ai fajësoi konkurrencën kino-amerikane për fluturimet e fundit.
“Këtu në Tajvan, qëndrimi i njerëzve mendoj se ka ndryshuar për të menduar se marrëdhëniet Tajvan-Kinë nuk mund të kthehen (para vitit 2016), por duket se nuk shqetësohet aq shumë që Kina do të përdorte drejtpërdrejt armë për të bashkuar Tajvanin. tha Ku.
Ai tha se periudha “më e frikshme” e konfrontimit erdhi gjatë testeve të raketave të vitit 1996, të cilat bënë që disa qytetarë tajvanezë të emigronin nga frika.
Më shumë se 90% e njerëzve tajvanez i thanë një sondazhi të Këshillit të Çështjeve Kontinentale të qeverisë këtë muaj se ata kundërshtojnë fluturimet e Kinës ADIZ, i tha Zërit të Amerikës të hënën një zëdhënës i këshillit.
Përshkallëzim i rrezikshëm?
Të premten, një avion zbulues i marinës amerikane P-8A Poseidon fluturoi mbi ngushticën e Tajvanit dhe një ditë më vonë marina amerikane dërgoi një anije luftarake në Detin e Kinës Jugore ngjitur.
Veprimet “mbetëse” të Kinës të ndjekura nga përgjigjet e SHBA-së mund të shkaktojnë një tjetër fatkeqësi si ulja emergjente e një avioni spiun të SHBA-së në vitin 2001, tha Andrew Yang, sekretari i përgjithshëm i Këshillit Kinez të Studimeve të Avancuara të Politikave në Tajvan.
“Përshkallëzimi është një fenomen negativ,” tha ai. “Nuk ka dialog – negativ – dhe atëherë ju keni një veprim shumë të fuqishëm ushtarak në këtë rajon. Është e rrezikshme.”
Ambasada e Kinës në Uashington, DC nuk iu përgjigj të hënën një kërkese për koment./VOA
