Nga David Sheppard
Në krizën e gazit ka pasur një pikë të ndritshme.
Norvegjia – Norvegjia demokratike, miqësore, e besueshme – është rritur për të ndihmuar në mbajtjen e dritave të ndezura në Evropë, duke maksimizuar prodhimin edhe në kurriz të prodhimit të saj të naftës për të provuar të zëvendësojë çdo molekulë që mundet nga furnizimi rus.
Por ndërsa çmimi i gazit ka vazhduar të rritet, më shumë se dyfishuar që kur Rusia filloi të mbyste hapur eksportet në qershor, ka lëvizje të qeta në industri. Ata sugjerojnë se është koha për t’i kërkuar Norvegjisë të bëjë më shumë, madje diçka që dikur mund të dukej e paimagjinueshme: Norvegjia duhet të pranojë të ulë çmimin me të cilin shet gazin e saj.
Para protestës së Oslo-s dhe ankesave nga puristët e tregut të lirë, ia vlen të thuhet se ky nuk është aspak afër një propozimi zyrtar. Por, fakti që këto pamje janë transmetuar edhe privatisht nga drejtues të ngurtësuar të naftës dhe gazit jashtë Norvegjisë sugjeron se ato ia vlen të eksplorohen.
Argumenti është si vijon: Evropa, pavarësisht nëse dëshiron ta pranojë apo jo, është përfshirë në një luftë ekonomike si rezultat i pushtimit rus të Ukrainës.
Kërcënimi më i madh për mbështetjen e Evropës për Kievin, i kuptuar mirë nga Vladimir Putin, është se kriza e energjisë shndërrohet në krizë ekonomike dhe votuesit perëndimorë kthehen nga brenda. Çmimet e gazit nuk janë më vetëm të larta, por po bëhen me shpejtësi armë ekonomike.
Sado e bukur të duket sot fitimi i gazit që po korr Norvegjia – dhe me pothuajse 400 dollarë për fuçi naftë është jashtëzakonisht i madh – nuk është në interesat strategjike të vendit të shohë fqinjët e saj të bien në një recesion të thellë.
Shifrat e vështira janë ndriçuese. Shumica dërrmuese e furnizimeve me gaz të Norvegjisë shkon me tubacion në Evropë, duke përbërë rreth një të katërtën e furnizimeve të kontinentit. Për Mbretërinë e Bashkuar, ato përbëjnë një 40 për qind edhe më të lartë të furnizimeve.
Qeveria norvegjeze parashikoi në maj se të ardhurat e saj nga nafta dhe gazi do të afroheshin tashmë 100 miliardë euro këtë vit. Në një vend me 5.4 milionë banorë, që është rreth 18 mijë euro për person, ose më shumë se totali i shpenzimeve publike të qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar për frymë në 2020/21.
Çmimet e gazit janë dyfishuar që atëherë dhe tani tregtohen në më shumë se dhjetëfishin e nivelit që kishin mesatarisht gjatë dekadës së mëparshme. Norvegjia ka qartë hapësirë të konsiderueshme fiskale. Të ardhurat nga nafta dhe gazi ishin më pak se 30 miliardë euro vitin e kaluar.
Nëse Oslo do të pranonte të kufizonte çmimin me diçka të barabartë me 150-200 dollarë për fuçi naftë – më shumë se Norvegjia fitoi mesatarisht në gjysmën e parë të këtij viti, kur kampioni i energjisë Equinor i mbështetur nga shteti gëzonte fitime rekord – kjo do të jetë ende e dhimbshme, por e menaxhueshme për ekonomitë evropiane.
Investitorët afatgjatë në sektorin energjetik të vendit, duke përfshirë qeverinë, do të shpërbleheshin ende. Aslak Berg, një ekonomist që ka punuar për qeverinë norvegjeze dhe Shoqatën Evropiane të Tregtisë së Lirë, tha se ndërsa çdo ulje e çmimit mund të jetë politikisht e vështirë për t’u gëlltitur, Oslo kishte një interes të kontribuonte në një ekonomi të qëndrueshme evropiane dhe të mbështeste Ukrainën.
“Një opsion që mund të ketë kuptim për të dyja palët është që të angazhohen për kontrata afatgjata me çmime dukshëm më të ulëta se çmimi i sotëm, por shumë mbi mesataren historike”, tha ai.
Një zgjidhje e tillë nuk do të ishte një ilaç. Çmimet e tregut evropian të gazit ndoshta do të mbeten të larta për të tërhequr ngarkesat e nevojshme të gazit natyror të lëngshëm larg Azisë. Ka rreziqe për të ndërhyrë në sinjalet normale të tregut. Por, pothuajse pa dyshim, do të ndihmonte për të ulur faturën për shpëtimin e familjeve dhe industrisë këtë dimër në të gjithë Evropën.
Norvegjia është gjithashtu më e ekspozuar ndaj luhatjeve në ekonominë globale – kryesisht e nxitur nga çmimet e paqëndrueshme të energjisë këtë vit – sesa mund të duket menjëherë. Fondi i saj i pasurisë sovrane prej 1.2 trilion dollarësh, i cili investon të ardhurat nga dekada të prodhimit të naftës dhe gazit, humbi 14.4 për qind, ose 174 miliardë dollarë, në gjysmën e parë të këtij viti – më shumë sesa qeveria mund të bëjë nga çmimet rekord të naftës dhe gazit.
Norvegjia është gjithashtu e vetëdijshme për kërcënimin e kërkesës afatgjatë për gaz nga kjo krizë. Dëshira e saj për të ndërtuar një ekonomi të ardhshme energjetike të bazuar në burimet e rinovueshme si era në det të hapur dhe hidrogjeni “blu” mbështetet gjithashtu në bashkëpunimin e ngushtë me fqinjët e saj. Drejtuesit e nivelit të lartë në Norvegji flasin sinqerisht për rreziqet e të parit të ndjekin një qasje “Norvegjia e para”.
Është thelbësore që Evropa të shmangë rënien në grackën e nacionalizmit të burimeve, që do të luante në duart e Putinit. Askush nuk duhet të sugjerojë që Norvegjia të trajtohet si fitimtare ose të harrohet kontributi i saj në sigurinë energjetike evropiane. Por ia vlen të paktën të debatohet nëse mund të bëhet diçka për të ulur çmimet.
Ngritja e çezmave në kapacitetin e plotë tashmë është vlerësuar. Bërja e saj me një çmim që ndihmon në zbutjen e dhimbjeve për ekonomitë evropiane mund të jetë gjithashtu në interesat e Norvegjisë.
