The Economist
Përktheu: Sonila Backa
Për rreth 15 vite pas rënies së Bashkimit Sovjetik në 1991, politika e jashtme perëndimore dukej se mbështetej në themele të sigurta. Vlerat liberale – demokracia, tregjet e hapura, të drejtat e njeriut dhe shteti i së drejtës kishin mbizotëruar mbi komunizmin.
Amerika, hiperfuqia e parë dhe e vetme globale, kishte fuqinë për të imponuar këtë kod moral kundër terroristëve dhe tiranëve. Dhe dashuria e ashpër ishte e justifikuar, sepse historia kishte treguar se vlerat perëndimore ishin formula e pakontestueshme për paqen, prosperitetin dhe përparimin.
Edhe sot 15 vite më vonë, politika e jashtme perëndimore është në kaos. Për të kuptuar pse, merrni parasysh Muhamed bin Salman, princin e kurorës së Arabisë Saudite. Ai ilustron erozionin e secilës prej tre shtyllave të politikës së jashtme perëndimore – vlerat, fuqia dhe fatin e historisë, raporton abcnews.al.
Princi i kurorës ka një tendencë të jetë i dhunshëm dhe të shtypë armiqtë e tij. Ai është përgjegjës për vrasjen e një kolumnisti të Washington Post. Megjithatë, ai është gjithashtu një modernizues që ka liberalizuar shoqërinë saudite, ka zbutur klerikët e mbretërisë dhe i ka dhënë grave liri të reja.
Edhe nëse dyshoni në zellin reformues të tij, Arabia Saudite prodhon naftë që mund të ndihmojë Amerikën dhe aleatët e saj të përballojnë një njeri edhe më të rrezikshëm: Vladimir Putin.
A është politika aq etike sa për të shmangur Muhamed bin Salman apo për të bashkëpunuar me të?
Muhamed bin Salman na ka treguar gjithashtu se fuqia amerikane është më pak imponuese sesa dukej 15 vite më parë. Arabia Saudite ka qenë pranë Amerikës që nga viti 1945, por Muhamed bin Salman e shpërfilli për një kohë të gjatë Joe Biden duke refuzuar të pranojë telefonatat e tij, në vend të kësaj duke u përballur me një Rusi të sigurt dhe një Kinë në rritje.
Arabia Saudite është çelësi për një rajon që Amerika u përpoq ta përmirësonte duke pushtuar Irakun, por, megjithëse Amerika dhe aleatët e saj janë ende të frikshëm, luftimet kanë lodhur vendin për të parë trupat e tyre të veprojnë si një forcë policore globale.
Ngurrimi i tyre është i kuptueshëm. Luftërat kanë treguar se nuk mund t’i kthesh njerëzit në liberalë duke qëlluar me armë kundër tyre. Muhamed bin Salman beson se mund të arrijë nivelet perëndimore të prosperitetit pa zgjidhur shqetësimin e demokracisë ose të drejtave të njeriut.
Muhamed bin Salman nuk është vetëm. Kina po pretendon të vendosë meritat e të drejtave të njeriut që vendosin paqen dhe zhvillimin ekonomik mbi votën dhe fjalën e lirë. Putin ka pushtuar Ukrainën në atë që mund të mendohet si një luftë kundër vlerave iluministe nga një regjim që është nën ndikimin e një fashizmi rus.
Kur liderët perëndimorë iu luten Jugut të ngrihet në mbrojtje të sistemit ndërkombëtar duke dënuar Putin, shumë thanë se e kishin humbur durimin me perëndimorët predikues, hipokritë, të cilët pushtojnë lehtësisht vendet e tjera sa herë që kanë dëshirë.
The Economist nuk e ka humbur besimin tek institucionet e krijuara nga iluminizmi. Vlerat liberale janë universale. Megjithatë, strategjia e Perëndimit për të promovuar botëkuptimin e tij është jetike dhe Amerika dhe aleatët e saj duhet të kenë një ide më të qartë.
Ata duhet të balancojnë atë që është e dëshirueshme me atë që është e mundur. Në të njëjtën kohë, ata duhet t’i përmbahen parimeve që i shpëtojnë nga cinizmi dhe të shohin të vërtetën.
Kjo tingëllon si një këshillë.
A mund të funksionojë?
Mënyra më e mirë për udhëheqësit perëndimorë për të shmangur akuzat për hipokrizi është të heqin dorë nga parimet morale që nuk mund t’i mbajnë. Gjatë fushatës, Biden u zotua ta trajtonte Arabinë Saudite si një “pari”. Por këtë muaj, ai udhëtoi në Jeddah dhe u kritikua për hipokrizi dhe një frikacak.
Udhëheqësit perëndimorë duhet të jenë të sinqertë për ndikimin që kanë në të vërtetë, raporton abcnews.al.
Supozimi se pjesa tjetër ka nevojë për Perëndimin më shumë sesa Perëndimi për pjesën tjetër nuk është dhe aq e besueshme këto ditë.
Në vitin 1991 G7 prodhoi 66% të prodhimit global; sot, vetëm 44%. Nga ana tjetër, ishte mendjemadhësi të mendohej se diktaturat mund të kuroheshin nga patologjitë e tyre nga batalione avokatësh të të drejtave të njeriut dhe ekonomistëve të tregut.
Udhëheqësit duhet të jenë të qartë për të drejtën dhe të gabuarën, por kur ata peshojnë nëse do të vendosin sanksione ndaj keqbërësve, ata duhet të vlerësojnë rezultatet e mundshme dhe jo virtytet.
Një tjetër parim i rëndësishëm është se bisedat janë shumë efektive. Disa thonë se zgjedhjet të japin legjitimitet. Në realitet, gjenerojnë njohuri, krijojnë një shans për të ushtruar ndikim dhe ndihmojnë në zgjidhjen e problemeve të pazgjidhshme në dukje- me anë të marrëveshjeve klimatike, ose eksportin e grurit ukrainas, ose duke i kërkuar al-Shabab, një degë e al-Kaedës, të ndihmojë në shpëtimin e Somalisë nga uria.
Biden kishte të drejtë që foli me Muhamed bin Salman. Emmanuel Macron, presidenti i Francës, ka të drejtë që flet me Putin. Të gjithë duhet të flasin me presidentin e Kinës, Xi Jinping.
Sigurisht që ka disa mënyra për të zhvilluar biseda të sinqerta. Gjatë takimeve ju mund të zbusni tonin tuaj, ashtu siç bëri Macon pas krimeve të trupave rusë. Mund të insistoni të flisni edhe me opozitën dhe me disidentët. Dhe në këtë mënyrë, liderët perëndimorë duhet të koordinohen me njëri-tjetrin në mënyrë që ata të kenë më pak gjasa të zgjidhen nga një politikë “përça dhe sundo” nga Kina për trajtimin e disidentëve jashtë vendit, për shembull, ose abuzimin e Ujgurët në Xinjiang.
Një tjetër parim është të pranojmë se politika e jashtme, si çdo qeveri, përfshin shkëmbime. Për shumicën e vendeve, kjo është kaq e qartë, nuk ka nevojë të thuhet. Por Perëndimi mendoi se mund t’i kishte të gjitha.
Një fokus më i qartë në rezultatet pas aneksimit rus të Krimesë në vitin 2014 mund të ketë çuar në veprime më efektive nga vendet e NATO-s sesa sanksionet. Fatkeqësisht, përpjekja e Biden për të ndarë botën në demokraci dhe autokraci po i bën më të vështira bisedimet.
Perëndimi ka zbuluar se thjesht përpjekja për t’i imponuar vlerat e tij despotëve si Muhamed bin Salman do të ishte vetë-shkatërruese. Në vend të kësaj, Perëndimi duhet të kombinojë presionin me bindjen dhe të bashkëbisedimin me durimin.
Kjo mund të mos jetë aq efektive sa denoncimet dhe thirrjet e zemëruara për bojkot dhe sanksione simbolike.
Por me shumë gjasa rezultatet do të jenë më të mira.
/abcnews.al/
