Nga Lea Ypi/
Kur u rrita në Shqipëri në vitet 1990, babai i një prej miqve të mi ishte një kontrabandist njerëzish. B.Lame nuk kishte qenë gjithmonë një kontrabandist. Përpara se vendi të kalonte nga një shtet komunist në një shtet liberal, ai punonte me turne në kantier, ku bënte rrjeta peshkimi dhe rilyente varkat.
Ai nuk dukej si një kontrabandist – ai ishte i vogël, i dobët dhe ecte çalë. Ai nuk zgjodhi të ishte i tillë, reformat e privatizimit që shoqëruan ardhjen e pluralizmit politik i detyruan drejtuesit e kantierëve të bëjnë shkurtime, kështu që B. Lame dhe gruaja e tij e gjetën veten të papunë. As nuk e mendonte veten si kontrabandist: ishte një punë si të tjerat. Ai paguhej për të ndihmuar njerëzit me gomone të arrinin në Itali dhe paratë i duheshin për të ushqyer fëmijët e tij. Kishte pak frikë, por nuk i vinte turp për punën e tij. Për dekada, shqiptarët ishin vrarë nga shteti i tyre sa herë që tentonin të kalonin kufirin. Në rastet shumë të rralla në të cilat njerëzit kishin sukses, të afërmit që kishin lënë në Shqipëri, dëboheshin. Më në fund, shqiptarët ishin të lirë dhe B.Lame po i ndihmonte të realizonin ëndrrat e tyre. Ai foli për këtë me një prekje krenarie.
Një natë, B.Lame u zhduk dhe nuk u kthye më. Disa njerëz thanë se ai ishte vrarë; të tjerat tha se u mbyt në detin Adriatik, i ngrënë nga të njëjtët peshq për të cilët ndërtoi rrjeta.
Migrimi ka qenë një bekim dhe një mallkim për Shqipërinë që nga fundi i Luftës së Ftohtë. Ka qenë një bekim sepse pa remitancat nga emigrantët shqiptarë, familjet e tyre do të kishin luftuar me ndikimin shkatërrues të reformave neoliberale që premtuan ta kthenin një shtet të dështuar të izoluar komunist në një parajsë kapitaliste në lulëzim. Ka qenë një mallkim sepse, ndryshe nga çfarë do të donte të besoni propaganda konservatore, askush nuk kënaqet duke lënë vendin e tij. Edhe duke lënë mënjanë rreziqet nga kalimet e jashtëligjshme, madje edhe aty ku ka rrugë legale, migrimi copëton familjet dhe “ikja e trurit” të popullësisë është një plagë e hapur.
Çdo vit shteti shqiptar investon në mjekë dhe infermierë që menjëherë pas diplomimit braktisin vendin e tyre, të joshur nga pagat më të larta dhe kushtet më të mira të jetesës në perëndim. Kur ju mbështetni një sistem imigrimi të bazuar në pikë ose pranoni që Britania duhet të investojë në tërheqjen e migrantëve me aftësi të larta, ju po miratoni në mënyrë efektive një formë shfrytëzimi. Shqiptarët do të punojnë dhe do të paguajnë taksa për të moshuarit britanikë që do të kujdesen nga infermierët shqiptarë. Spitalet atje (Shqipëri) do të kenë mungesa në mënyrë që pacientët këtu (Angli) të vazhdojnë të marrin kujdesin e duhur.
Qeveritë perëndimore vështirë se shqetësohen nga kjo. Migrimi për ta është një statistikë. B. Lame ishte një nga qindra mijëra shqiptarët, fati i të cilëve u vulos nga shpërngulja. Unë jam një tjetër. Për qeverinë britanike dhe sekretaren e saj të brendshme, Suella Braverman, ne të dy jemi kriminelë.
Një “pushtim” i shqiptarëve, madje duke lënë mënjanë besueshmërinë e asaj metafore në një vend me një nga normat më të ulëta të azilkërkuesve në Evropë , tregon një ndryshim të papritur të tendencave. E vërteta është se që nga fundi i Luftës së Ftohtë, Shqipëria ka pasur shkallën më të lartë të emigrimit për frymë në Evropë, një trend që Kombet e Bashkuara parashikojnë se do të vazhdojë edhe për të paktën dy dekada të tjera. Pas krizës financiare të viteve 2008-2009, kur BE-ja “mbyti” vende si Greqia (ku më shumë se gjysma e popullsisë emigrante është shqiptare), remitancat ranë ndjeshëm.
Covid-19 i dha një goditje tjetër një shteti tashmë të dobët dhe shumë të pabarabartë, pasi shumë biznese u mbyllën dhe kostot e kujdesit shëndetësor u rritën. Nuk ndihmoi që “aleatët” tanë europianoperëndimorë grumbulluan vaksina pa u shqetësuar për implikimet afatgjata për vendet e tjera. Por pavarësisht gjithë kësaj, në verën e vitit 2021 dhe pas tërheqjes së NATO-s nga Afganistani, Shqipëria – një vend me 2.8 milionë banorë dhe një nga më të varfërit në Evropë – ra dakord të presë 4000 refugjatë afganë të refuzuar nga shtetet më të pasura të NATO-s.
Është e vërtetë që vitin e fundit numri i emigrantëve shqiptarë ka ardhur në rritje, si në BE ashtu edhe në Britani të Madhe. Kjo është alarmante për Shqipërinë, por vështirë se do të provokonte kolapsin e një vendi të G7. Shqiptarët e dinë – edhe përmes mediave sociale – se pas Brexit ka mungesa të konsiderueshme në tregun e punës në Mbretërinë e Bashkuar. Janë punëtorët e BE-së që Britania e Madhe ka humbur si rezultat i Brexit-it, të cilët ata shpresojnë t’i zëvendësojnë. Ata gjithashtu e dinë se Calais (qytet në Francë) është bërë gjithnjë e më i prekshëm, pasi shkëmbimi i informacionit me autoritetet franceze është tani më i ndërlikuar – lidhjet më të dobëta me agjencitë evropiane do të thotë që oficerët e Mbretërisë së Bashkuar duhet t’u kërkojnë atyre shqiptarë të dhëna që do të kishin marrë më parë nga francezët. Me pak fjalë, ky është një problem shumë britanik, më konkretisht shumë konservator.
Aktualisht në Britaninë e Madhe jetojnë rreth 140,000 shqiptarë, duke filluar nga punëtorët e ndërtimit te mjekët, nga avokatët te pastruesit, nga sipërmarrësit te akademikët. Shumica dërrmuese janë të integruara mirë: paguajnë taksa, rrinë në radhë, betohen për besnikëri ndaj monarkisë. Kur të gjithë etiketohen si kriminelë, dallimet e tyre, historitë e tyre personale, kontributet e tyre në shoqëri, bëhen të padukshme. Ideali i demokracisë është marrë peng nga realiteti i shëmtuar i metaforave luftarake. Kur një grup i tërë pakicë veçohet si “pushtues”, projekti i integrimit prishet. Mbetet vetëm dhuna, një botë e ndarë midis miqve dhe armiqve, që ushqen zemërimin dhe legjitimon armiqësinë.
Shqiptarët janë bërë viktimat e fundit të një projekti ideologjik që i ekspozon pakicat ndaj stereotipeve negative, ksenofobisë dhe racizmit, dhe të gjitha për hir të fshehjes së dështimeve të veta politike. Fatkeqësisht, ata vazhdojnë ta shohin Mbretërinë e Bashkuar si një model stabiliteti, integrimi liberal dhe qeverisje të mirë. Ata e dinë sigurisht trazirat e fundit: ishte përmes rrjeteve sociale shqiptare që zbulova memen që përshkruan Rishi Sunak si kryeministrin e muajit. Por ata e trajtojnë atë si një çudi të vetme. Kjo mund të shpjegojë pse, megjithëse shqiptarët me të drejtë u ofenduan të quheshin pushtues, asnjëri prej tyre nuk vuri në dukje paradoksin e trajtimit të shqiptarëve si armiq nga njëra anë, ndërsa kërkonte që qeveria shqiptare të bashkëpunonte si miq nga ana tjetër.
Në përgjigje, autoritetet shqiptare sugjeruan se shteti është i gatshëm të bashkëpunojë me Mbretërinë e Bashkuar për të zgjidhur “krizën” e migrantëve. Në fakt, ata kanë bashkëpunuar gjatë gjithë kohës, siç e pranoi edhe vetë Braverman. Unë jam skeptik për mundësinë e suksesit në bashkëpunimin me një qeveri që ka krijuar vetë urgjencën që po përpiqet të zgjidhë.
Mirëpo, çështja e vërtetë është ajo e moralit dhe jo e efikasitetit. Vërejtjet e Bravermanit ishin të kota, fyese dhe të dëmshme për dhjetëra mijëra shqiptarë që kontribuojnë për vendin e tyre të adoptuar, ndërkohë që mbartin traumën e braktisjes së vendlindjes. Si qytetarë të Mbretërisë së Bashkuar, ne duhet të kërkojmë që ajo të japë dorëheqjen. Si qytetarë shqiptarë, duhet t’u kërkojmë autoriteteve shqiptare të refuzojnë bashkëpunimin pa kërkuar falje.
