Zajing Sun, një fizikan bërthamor në Universitetin e Nevadës, Las Vegas, zbuloi disa gjëra më pak të njohura rreth rrezatimit që ndodh pas shpërthimit të një bombe atomike.
Shpërthimet bërthamore krijojnë mbetje të rrezikshme të materialit radioaktiv që udhëtojnë lart në ajër, ftohen në pluhur dhe përfundimisht bien përsëri në tokë. Shumica e këtyre materialeve kërkojnë ditë për t’u kthyer në tokë, por disa hidhen aq lart në atmosferë saqë mund të kthehen në sipërfaqe vite më vonë.
Sun punon në kërkime shëndetësore dhe mjedisore në lidhje me mbetjet radioaktive, si dhe aplikimin mjekësor të radiologjisë dhe fizikës bërthamore.
Mbetjet radioaktive janë gjetur gjithashtu në fund të oqeanit
Grimcat e materialit radioaktiv që arrijnë në stratosferë mund të udhëtojnë në distanca të mëdha, duke lëvizur me erën.
– Pra, nëse një bombë e madhe bërthamore shpërthehet në Shtetet e Bashkuara, për shembull, pasojat mund të arrijnë në Rusi, Evropë ose Kinë, kjo është një ngjarje globale – shpjegoi Sun.
Shkencëtarët kanë gjetur mbetje radioaktive nga eksperimentet e bombave bërthamore në zona anembanë botës, nga toka e Tunizisë deri te akullnajat e Arktikut dhe madje edhe në pjesët më të thella të oqeanit, në indet e muskujve të disa krustaceve.
Shumica e amerikanëve mbajnë gjurmë të radioaktivitetit
Gjatë viteve 1950 dhe 1960, qeveria amerikane testoi mbi 500 bomba bërthamore. Për shkak të këtyre aktiviteteve, ka izotope radioaktive në atmosferë. Si rezultat, çdo person që jeton në Shtetet e Bashkuara që nga viti 1951 ka qenë i ekspozuar ndaj të paktën disa pasojave radioaktive, sipas hulumtimit nga Instituti Kombëtar i Kancerit dhe Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve.
Shkencëtarët besojnë se rreziqet shëndetësore për shumicën e njerëzve mbeten të vogla, megjithatë, një studim vlerëson se pasojat kanë shkaktuar deri në 11,000 vdekje nga kanceri.
Ushqimi shpesh përmban gjurmë të radioaktivitetit
Materiali radioaktiv që bie në lëkurë është një nga rrugët e ekspozimit, por ekspozimi shpesh ndodh në mënyra më pak dramatike, për shembull nëpërmjet dietës.
– Për shembull, për shkak të pasojave të vendit të testimit në Nevada, disa njerëz në Wyoming kishin stroncium në trupin e tyre – tha Sun.
Stronciumi-90 mund të shkaktojë probleme me traktin tretës dhe për shkak se vepron si kalciumi, bën që kockat ta përthithin atë, gjë që mund të çojë në kancer të kockave dhe sëmundje të tjera.
Jodidi i kaliumit mund të parandalojë kancerin
– Jodi-131, një nga izotopet radioaktive të rrezikshme në mbetjet bërthamore, tenton të grumbullohet në gjëndrën tiroide dhe mund të shkaktojë kancer të tiroides në afat të gjatë – thotë Sun.
Por nëse merrni një pilulë të një lloji tjetër jodi – jodidi i kaliumit – para ose menjëherë pas ekspozimit ndaj substancave të dëmshme, mund të zvogëloni rrezikun e kancerit të tiroides. Jodidi i kaliumit funksionon sepse gjëndra tiroide mund të thithë vetëm një sasi të caktuar jodi në të njëjtën kohë. Nëse gjëndra tiroide tashmë po thith jodur kaliumi, nuk do të ketë shumë vend për jodin radioaktiv-131.
Radioaktiviteti nga një bombë atomike është më pak i rrezikshëm se katastrofat e centraleve bërthamore
– Një reaktor bërthamor lëshon shumë më shumë radioizotope gjatë shkrirjes sesa një bombë bërthamore kur shpërthen – shpjegon Sun.
Për shembull, fatkeqësia e Çernobilit lëshoi rreth 10 herë më shumë rrezatim sesa bombardimi bërthamor i Hiroshimës në Luftën e Dytë Botërore. Sot, rrezatimi në Hiroshima është i barabartë me normalen, por në Çernobil, disa elementë, si stroncium-90 dhe cezium-137, ekzistojnë ende në nivele të ngritura.
Vetëm 15 për qind e energjisë së lëshuar në një shpërthim të bombës atomike vjen nga rrezatimi bërthamor
– Unë mendoj se njerëzit janë shumë të shqetësuar për radioaktivitetin, por mbani në mend se shumica e energjisë nga një bombë atomike lëshohet menjëherë – shpjegoi Sun.
Rreth 35 për qind e kësaj energjie vjen nga rrezatimi termik, ndërsa rreth 50 për qind është energjia e ndikimit shpërthyes. Vetëm 15 për qind e energjisë së një arme bërthamore vjen nga rrezatimet radioaktive, dhe shumica e saj vjen në minutën e parë të shpërthimit. Kjo nuk do të thotë se radioaktiviteti nuk është i rrezikshëm apo i frikshëm.
