Që në ditët e para të shpërthimit të agresionit rus kundër Ukrainës, nuk ishte i vogël numri i atyre që u përpoqën të gjenin një analogji mes diktatorit më të madh sovjetik Joseph Stalin dhe presidentit aktual të Federatës Ruse, Vladimir Putin.
Para së gjithash u analizuan lëvizjet politike, vendimet dhe strategjia ushtarake, por nuk munguan krahasimet më gazmore, të cilat përpiqen të përshkruajnë mënyrën e të menduarit të Putinit në një mënyrë krejtësisht të ndryshme.
Vetë Putini dha shumë arsye për analiza të tilla, sepse ai shpesh e përshkruante agresionin e vendit të tij ndaj Ukrainës fqinje me frazat e përdorura kur flitej për Luftën e Dytë Botërore. Ai madje e justifikoi sulmin ndaj Ukrainës me gjoja nevojën për të “denazifikuar” vendin, gjë që flet qartë në favor të tezës se Putini, në synimet e tij perandorake, mendonte Bashkimin Sovjetik dhe Stalinin, si perandorin e tij më të madh.
Shtatë dekada nga vdekja e Stalinit
Këto ditë kanë kaluar saktësisht 70 vjet nga vdekja e Stalinit, një ngjarje e mirëdokumentuar që shumë historianë botërorë e konsiderojnë një nga pikat e kthesës në historinë e shekullit të 20-të. Përvjetori ra në kohën e agresionit rus kundër Ukrainës dhe luftimeve të ashpra, të cilat anëtarët e grupit paraushtarak rus Wagner po udhëheqin për të pushtuar qytetin e rëndësishëm strategjik të Bakhmutit, në lindje të vendit. Me atë rast, ndër shumë të tjera, foli publikisht edhe ish-ambasadori i Ukrainës në Kroaci, Oleksandr Levchenko, i cili duke analizuar luftën ruse në Ukrainë, bëri një vëzhgim për ngjashmëritë mes dy shtetarëve.
“Për Vladimir Putin, Joseph Stalin është një idhull dhe një model sjelljeje. Pra, nuk është çudi pse kreu i Kremlinit filloi një luftë të përgjakshme kundër Ukrainës, dhe në fakt kundër qytetërimit perëndimor. Putini është një Stalin i ditëve moderne,” pohoi Levchenko. Krahasimi i Stalinit dhe Putinit është ndoshta edhe pak mosmirënjohës, sepse rrethanat historike, veprimet dhe pasojat që ata lënë në shoqëri, gjeografi politike dhe histori janë krejtësisht të ndryshme, thotë historiani Tvrtko Jakovina. Edhe pse shumë e kanë analizuar dhe krahasuar Stalinin dhe Putinin, nuk mund t’i shpëtohet përshtypja se, pavarësisht nga të gjitha ngjashmëritë, dallimet tani po dalin në pah. Fakti është se Putini po përpiqet të realizojë veten në kuptimin e Stalinit, por sa i suksesshëm është ai në këtë është një pyetje tjetër, thotë Jakovina.
Ngjashmëria në ekskluzivitetin e ideologjive
“Mund të ketë një ngjashmëri midis Stalinit dhe Putinit përsa i përket ekskluzivitetit të ideologjive apo autokracisë, por njëri ishte, megjithatë, një i majtë dhe tjetri ishte i djathtë. Ky është gjithashtu një nga ndryshimet e mëdha në vlerë. Duke marrë parasysh që shumë e analizuan Rusinë si një perandori, Stalini ishte ndoshta zgjeruesi më i suksesshëm jo vetëm i perandorisë ruse, por edhe një nga krijuesit më të suksesshëm të një perandorie të madhe në historinë botërore”, thotë ai.
Ajo që është interesante, thotë Jakovina, është se opinioni publik rus, në njëfarë mënyre, inkurajon ambiciet perandorake të Putinit dhe sjelljen e tij agresive përmes zgjedhjeve të figurave më të rëndësishme historike. “Në këtë kuptim, ka interes, sepse Putini dëshiron t’i ngjajë sukseseve të Stalinit dhe opinioni publik rus e nxjerr në pah Stalinin si një nga figurat më të rëndësishme historike. Pa dyshim, kjo mund të kuptohet disi në mënyrë të paqartë. Nga njëra anë sikur po e shtyjnë të bëhet si Stalini dhe nga ana tjetër ndoshta si kritikë për faktin se Stalini ia doli, ndërsa Putin dështoi në krijimin e perandorive”, thotë Jakovina.
Është edhe një gjë tjetër që analistët, edhe ata që duan të bëjnë analogji historike, nuk arrijnë ta theksojnë, por as ta vënë re, thotë Jakovina. Është fakti që Putini ndodhet në një vend që ka një traditë të gjatë perandorake dhe se vetë pozicioni, presidenca, në një farë mënyre, dikton mënyrën e të menduarit dhe të sjelljes.
“Megjithatë, unë do të thosha se çdo sundimtar rus, thjesht me logjikën e vendit të tij, shpesh hyn ose trashëgon atë që ishte logjika e shtetit rus – qoftë sovjetik, apo federatë, apo diçka krejtësisht tjetër. Pra, kjo do të ishte një filozofi e qeverisë ruse”, thotë ai.
Putini nuk mund të vuante fatin e Stalinit
Aludimet e Putinit se lufta që po bën Rusia në Ukrainë është, në një kuptim simbolik, kryesisht lloji i luftës që ishte Lufta e Dytë Botërore, janë krejtësisht të gabuara. Jakovina shpjegon se nuk ka ngjashmëri mes dy luftërave. “A janë të ngjashëm? Putini i referohet një lufte të madhe të suksesshme gjatë së cilës Bashkimi Sovjetik – ose Rusia, nëse dëshironi – zgjeroi kufijtë e saj. Prandaj, Putini e përdor atë dhe më në fund, siç thonë amerikanët, ishte lufta e fundit e mirë, një luftë pozitive, në këtë kuptim. Megjithatë, kjo nuk është në të vërtetë çështja këtu, sepse Bashkimi Sovjetik u mbrojt për një kohë të gjatë në Luftën e Dytë Botërore dhe ishte një koalicion, ndërsa në Ukrainë kjo është thjesht një luftë e një vendi më të madh kundër një vendi më të vogël, domethënë një sulm nga një vend më i madh kundër një vendi më të vogël, domethënë një sulm nga një shtet më i madh ndaj një vendi fqinj”, thotë Jakovina.
Kur krahason atmosferën rreth Stalinit, në ditët e fundit të jetës së tij, dhe atë që mbretëron rreth Putinit, Jakovina thotë se ajo sheh shumë pak ngjashmëri në të. Tani për tani, ai nuk sheh askënd që e kundërshton Putinin si sundimtar, dhe është edhe më e papërshtatshme të spekulohet se kush mund ta pasojë Putinin pas “rënies së tij politike” eventuale. Po kështu, Jakovina e ka të qartë: tani nuk është as e mundur të shihet se kush, duke përdorur analogji të tilla historike, mund të ishte Nikita Hrushovi i Putinit, pra një njeri që në një të ardhme do të kryqëzohej me trashëgiminë e Putinit, ashtu siç bëri Hrushovi me atë të Stalinit. “Unë nuk mendoj se Putini mund të ketë të njëjtin fat si Stalini. Të gjitha ato që flasin për Putinin që është i sëmurë, për Putinin si i vetmuar, për Putinin i tronditur… janë në fakt analiza të pabaza”, përfundon Jakovina.
