Nga Dimitry Okunev
-55 vjet më parë Shqipëria u tërhoq nga ‘Traktati i Varshavës’-
Plot 55 vjet më parë, autoritetet shqiptare njoftuan tërheqjen e tyre nga Organizata e Traktatit të Varshavës. Arsyeja zyrtare ishte hyrja e trupave në një vend tjetër anëtar të bllokut socialist, Çekosllovaki. Megjithatë, në fakt, shqiptarët e kanë ndërprerë punën aktive në Departamentin e Policisë që nga viti 1961, kur qeveria sovjetike e Nikita Hrushovit, ndërpreu marrëdhëniet diplomatike me këtë vend. Një tjetër ndarje ndodhi në kampin socialist. BRSS-ja (Bashkimi i Republikave Socialiste Sovjetike), duhej të largohej nga baza detare e Pashalimanit pranë Vlorës. Një pjesë e konsiderueshme e pasijeve dhe teknologjisë ushtarake dhe e nëndetëseve, shkuan për shqiptarët. Pozicionet sovjetike në Adriatik dhe në Ballkan, pësuan dëme të rënda. Traktati i Varshavës, u krijua si përgjigje ndaj pranimit të Republikës Federale të Gjermanisë në Aleancën e Atlantikut të Veriut – (NATO), e hartuar me sugjerim të Shteteve të Bashkuara të Amerikës në vitin 1949 nga 12 vende, të shqetësuara për rritjen e ndikimit sovjetik në Evropë.
Akti statutor i Departamentit të Punëve të Brendshme ishte një marrëveshje për miqësi, bashkëpunim dhe ndihmë reciproke midis Shqipërisë dhe BRSS-së (Bashkimi i Republikave Socialiste Sovjetike). Më 14 maj 1955, përveç delegacioneve shqiptare, sovjetike dhe çekosllovake, u nënshkrua nga përfaqësues të Bullgarisë, Hungarisë, Gjermanisë Lindore, Rumanisë e Polonisë.
Në kuadër të sistemit kolektiv, u kryen stërvitje dhe manovra të përbashkëta, shkëmbim përvojash dhe operacione të përbashkëta ushtarake, si shtypja e kryengritjeve antikomuniste në Hungari më 1956-ën dhe më vonë në Çekosllovaki në 1968-ën.
Shpallja e krijimit të Traktatit të Varshavës, më në fund vendosi bipolaritetin në marrëdhëniet ndërkombëtare. Por ai Traktat, pësoi humbjen e parë strategjike edhe atëherë, Bashkimi Sovjetik, nismëtari dhe udhëheqësi i Paktit të Varshavës, nuk arriti ta tërhiqte Jugosllavinë në suazën e tij. Presidenti i saj, Josip Broz Tito, duke mbetur me fjalë ithtar i sistemit socialist, bëri lojën e tij.
Me gjithë rivendosjen e marrëdhënieve shtetërore me BRSS-në pas vdekjes së Josif Stalinit, marshalli Tito dhe bashkëpunëtorët e tij, kishin ende kujtime të freskëta të atmosferës së urrejtjes reciproke, pas ndërprerjes së marrëdhënieve në vitin 1948.
Pavarësia e Titos rezultoi në krijimin në vitin 1961 të Lëvizjes së të “Paangazhuarve” (Bota e Tretë) forca e tretë në gjeopolitikën botërore, duke ftuar aty shtetet që ishin midis NATO-s dhe Paktit të Varshavës.
Në ndryshim nga regjimi relativisht i mirë në Jugosllavi, ku ata vendosën me dëshirë kontakte me kapitalistët perëndimorë, në Shqipëri, udhëheqja komuniste e saj, zgjodhi një kurs tjetërsimi nga bota e jashtme, e cila më pas rezultoi në një fazë ekstreme izolimi. Pas çlirimit të territorit të vendit nga nazistët, në krye të aparatit partiak e shtetëror, ishte sekretari i parë i Partisë Komuniste Shqiptare (më pas Partia e Punës), Enver Hoxha.
Ai ndoqi vijën politike të Moskës dhe admiroi personalitetin e Josiv Visaranoviç Stalinit, mësimet dhe veprën e të cilit ai e kishte si udhërrëfyes që para Luftës së Dytë Botërore, duke i premtuar “babait të popujve”, ndërtimin e komunizmit në Shqipëri që në vitet 1940, kur Shqipëria ishte e pushtuar nga italianët dhe gjermanët. Në fakt, udhëheqësi komunist shqiptar, Enver Hoxha, nuk e fshehu kurrë se e konsideronte diktatorin sovjetik, mentorin dhe idhullin e tij.
Si kundërpërgjigje, Bashkimi Sovjetik, luajti një rol vendimtar në zhvillimin e ekonomisë shqiptare. Regjimit të Hoxhës, iu dhanë kredi me kushte të favorshme dhe ndihma falas me ushqime dhe teknologji. Inxhinierët sovjetikë ndërtuan ndërmarrje industriale dhe linja elektrike në një vend agrar të prapambetur.
“Stalini dhe BRSS-ja, janë shpëtimtarët dhe shokët tanë. Ne, shqiptarët, ju betohemi për miqësi dhe përkushtim të përjetshëm”, tha Enver Hoxha, në një nga pritjet solemne që iu bë në Kremlin. Vite më vonë, ai do të arrinte shlyerjen e borxhit, duke njoftuar se uzinat dhe fabrikat u transferuan “si një dhuratë për popullin shqiptar”.
Në politikën e brendshme, Enver Hoxha, iu përmbajt masave të ashpra represive. Anëtarët e aparateve shtetërore dhe partiake që u gjetën si simpatikë ndaj titizmit ose mos besnikëri ndaj linjës staliniste, si dhe qytetarë të thjeshtë, iu nënshtruan arrestimeve dhe ekzekutimeve. Në të gjithë Evropën, e ndoshta edhe në botë, nuk kishte udhëheqës të vendit më besnik ndaj Stalinit se Hoxha.
Gjithçka ndryshoi rrënjësisht pas vdekjes së liderit. Pothuajse farefisnore, por në pjesën më të madhe lidhjet e njëanshme midis BRSS dhe Shqipërisë filluan të shemben. Mosmarrëveshjet e Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik me Partinë Komuniste të Shqipërisë, u rritën me çdo sulm të mëpasshëm të udhëheqjes sovjetike ndaj Stalinit, duke arritur kulmin e saj, pas raportit të Hrushovit në Kongresin e 20-të të Partisë Komuniste Sovjetike, në shkurt të vitit 1956.
Tash e tutje, Hoxha e quajti udhëheqjen sovjetike, asgjë më shumë se; “imperialistë dhe revizionistë”, të cilët “duke hapur gojën kundër Stalinit të madh”, guxuan të nisnin një fushatë kundër marksizëm-leninizmit dhe komunizmit.
Në një rast, Hrushovi i bëri thirrje Enver Hoxhës që të rehabilitonte anëtarët e Partisë Komuniste Shqiptare, që vuajtën për mbështetjen ndaj Jugosllavisë dhe vendimet e Kongresit të 20-të të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik, me fjalët e mëposhtme: “Ju jeni si Stalini, që vrau njerëz”. Kësaj, udhëheqësi shqiptar, iu përgjigj me qetësi: “Stalini vrau tradhtarët, i vrasim edhe ne”.
Megjithatë, krijimi i Departamentit të Punëve të Brendshme një vit më pare, hoqi shpresën për ruajtjen e shtetit ballkanik në suazën sovjetike. Siç vuri në dukje Hoxha në atë kohë, Traktati i Varshavës, e vendosi Shqipërinë “në një nivel me vendet më të rëndësishme dhe më të fuqishme”. Anëtarësimi në Traktatin e Varshavës, padyshim forcoi pozitat e shqiptarëve me hyrjen në OKB, në dhjetor të vitit 1955, gjë që më parë ishte penguar në mënyrë aktive nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Britania e Madhe.
Prishja përfundimtare mes Shqipërisë dhe BRSS-së, u parapri nga disa skandale, pasi Enver Hoxha, akuzoi Hrushovin, për presion ekonomik dhe refuzim të furnizimit me drithë, gjë që ishte krejtësisht e kundërta e qëndrimit të Stalinit. Reagimi i Shqipërisë pas kësaj, ishte tërheqja nga Këshilli për Ndihmën e Ekonomike Reciproke (KNER) në vitin 1962: kjo pati ndikimin më negativ në tregtinë e saj. Në këtë situatë, Hoxha zgjodhi një kurs, për një afrim të mprehtë me Republikën Popullore të Kinës.
Gjatë 17 viteve të partneritetit, shqiptarët morën ndihma prej 1.4 miliardë dollarësh, por më pas ata filluan konfliktet me kinezët, duke akuzuar e dënuar “bashkëluftëtarët” e tyre, të dalë nga izolimi ndërkombëtar, për “aleancë me imperializmin amerikan”.
Hrushovi me gjuhë të mprehtë, bërtiti pas “tradhtarëve” nga foltorja e Kongresit XXII të Partisë Komuniste Sovjetike. Në fjalën e tij, udhëheqësi kryesor i Kremlinit, u tmerrua nga “shpejtësia marramendëse me të cilën krerët e udhëheqjes komuniste shqiptare, kaluan nga elozhet dhe betimet e miqësisë së përjetshme, në shpifjet e shfrenuara antisovjetike”.
“Ata ngritën në mburojën e tyre, kultin e personalitetit të Stalinit, filluan një luftë të ashpër kundër vendimeve të Kongresit të 20-të të Partisë Komuniste Sovjetike, duke u përpjekur të largonin vendet socialiste nga ky kurs i duhur”, u shpreh i indinjuar Nikita Hrushovi.
– ‘Kjo, natyrisht, nuk është e rastësishme. Gjithë ajo klimë e acaruar që kemi pasur në periudhën e kultit të personalitetit, e gjithë kjo manifestohet në formën më të keqe në Partinë Shqiptare të Punës. Nuk është më sekret për askënd, që udhëheqësit shqiptarë, e mbajnë pushtetin duke iu drejtuar dhunës dhe arbitraritetit”, përfundoi Hrushovi.
Pas ndarjes përfundimtare me Republikën Popullore të Kinës, izolimi i Shqipërisë në arenën ndërkombëtare u bë absolut. Zhvillimi ekonomik i Shqipërisë, për një periudhë kohe gati 20 vjeçare, u ndal në kohë, dhe si rezultat, në fillim të viteve 1990-të, ai mbeti në shumë fusha të jetës, si në fund të viteve 1950-të.
Pas Shqipërisë, forcat e armatosura të Traktatit të Varshavës, u larguan edhe nga Republika Demokratike Gjermane në vitin 1990. Një vit më vonë, vendet e mbetura e ndërprenë anëtarësimin e tyre në Traktatin e Varshavës, duke çuar në suprimimin e aleancës së Bllokut Komunist të vendeve të Europës Lindore.
Tashmë, të gjithë ish-anëtarët e Traktatit të Varshavës, me përjashtim të Rusisë, janë anëtarë të NATO-s, siç janë tre ish-republikat sovjetike të Estonisë, Letonisë dhe Lituanisë. Memorie.al
