Nga Mero Baze
Kushtetuta e Shqipërisë, 25 vite më parë, u refuzua nga opozita e Sali Berishës. Vendimi i tij për të mos marrë pjesë në Komisionin e hartimit të Kushtetutës dhe më pas për të bojkotuar votimin, u shoqërua me zotimin se nuk do ta njihte atë Kushtetutë.
Kur u kthye në pushtet më 2005, natyrisht që nuk e zhbënte dot, por u përball me disa vendime antikushtetuese të cilat Gjykata Kushtetuese ja ktheu mbrapsht.
Më 2008, ai arriti të bëjë ndryshimin e parë të Kushtetutës në bashkëpunim me Edi Ramën lidhur me sistemin elektoral, duke e ndryshuar atë rrënjësisht, nga mazhoritar në proporcional rajonal me listë të renditur.
Kushtetuta ndau vendin në 12 qarqe, dhe krijoi një konfigurim elektoral, që në të vërtetë humbet barazinë e vlerës së votës në rajone të ndryshme të vendit.
Po ashtu u ndryshua zgjedhja e presidentit, duke i hapur rrugë votimit më shumicë të thjeshtë pas raundit të tretë të votimit.
Këto ndryshime patën ndikim të rëndësishëm në formimin e klasës politike, duke u dhënë pushtet absolut kryetarëve të partisë në përzgjedhjen e kandidatëve dhe duke dobësuar ndjeshëm protagonizmin personal të individëve në politikë.
Nga ana tjetër, Berisha arriti të fusë në Kushtetutë dhe atë që quhej koalicion i përbërë. Meqë Partia Demokratike nuk ka dalë kurrë forcë e parë në vend dhe nuk kishte më shpresa të dilte ndonjëherë, Berisha shpiku atë që quhet koalicion i përbërë, ku votat e secilës parti në koalicion, llogariteshin si një subjekt i vetëm politik, duke shtuar kështu artificialisht vlerën e votës për partinë e parë të koalicionit, pasi ato parti që nuk arrinin dot deputetin, votat ja falnin partisë së parë.
Kushtetuta u ndryshua sërish me rastin e Reformës në Drejtësi, duke i hapur rrugë ndikimit të Bashkimit Evropian dhe SHBA në Reformën në Drejtësi dhe duke u pajtuar që ligjin e dekriminalizimit, i cili prek të drejtën e individit për t’u zgjedhur, të mos e anulonin si antikushtetues.
Më 2021, Edi Rama i ndihmuar nga deputetët rebelë të PD që nuk pranuan bojkotin e Parlamentit më 2019, zhbëri të drejtën e koalicionit të përbërë duke imponuar që secili parti të marrë vetëm votat e veta në zgjedhje dhe jo ato të partive të vogla, duke zbutur disi pabarazinë që krijonte në zgjedhje ndryshimi i imponuar nga Berisha më 2008.
Në një farë mënyre ndryshimet e kanë kthyer Kushtetutën e vitit 1998, në ish- Kushtetutë, pasi ndryshimet kanë prekur tre shtylla kryesore të Republikës, sistemin e zgjedhjeve, sistemin e drejtësisë dhe institucionin e presidentit.
Në 25 vjetorin e saj ne mund të gëzohemi që kemi pasur një Kushtetutë, por duhet ta kujtojmë si ish-Kushtetutën.
Kushtetuta aktuale, nuk ka më lidhje me Kushtetutën e vitit 2008, dhe ndryshimet e njëpasnjëshme, kanë çuar në një Republikë atipike shqiptare.
Një shumicë e re kushtetuese në vend do të ishte e nevojshme për themelimin e një Republike të re, bazuar në një Kushtetutë që duhet të imponojë ndryshime në politikë dhe shoqëri, dhe jo në një Kushtetutë që ndryshohet sipas interesave politike.
Duhet riparë në themel ligji elektoral i Shqipërisë, për t’iu përgjigjur nevojave të reja të Shqipërisë, duhet të konsolidohet institucioni i presidentit, ose i zgjedhur nga populli, ose me një shumicë që të imponojë konsensus, dhe mbi të gjitha duhet të konsolidohet sistemi i ri i drejtësisë, duke u bërë më i zbatueshëm, më i drejtë dhe me më pak hallka ndërbllokuese ndaj njëra- tjetrës.
Shqipëria sot zgjedh vetëm kryeministrin dhe pastaj ai i zgjedh të gjithë të tjerët. Kjo balancë prishet ose duke zgjedhur nga populli edhe presidentin, ose duke ndryshuar sistemin elektoral.
Dhe për të shkuar drejt këtyre ndryshimeve, do të ishte mirë të kishte iniciativa politike, për të mos pritur që të shkojmë drejt një Republike të re, nga goditjet që mund të vijnë prej institucioneve të drejtësisë, por nga vullneti i mirë politik. Pasi nëse Republika e re vjen nga drejtësia, në vend të përfundojmë në një Republikë të re, mund të përfundojmë edhe në një Republikë prokurorësh apo magjistratësh, ku pushteti politik mund të jetë dhe më pak i përfaqësuar se në këtë Republikë.
