Një shkreptimë drite nga një vrimë e zezë e sapoformuar rreth 2.4 miliardë vite dritë larg, goditi Tokën me një forcë të tillë saqë tronditi atmosferën e sipërme të planetit.
Shpërthimi i rrezeve gama GRB 221009A theu të gjitha rekordet kur u ndez në errësirën e hapësirës në tetor 2022 dhe u shpall shpërthimi më i ndritshëm hapësinor i regjistruar deri më tani.
Shkencëtarët më vonë zbuluan se kjo ngjarje ishte aq e fuqishme sa shkaktoi ndryshime të mëdha në fushën elektrike të jonosferës së Tokës, në një lartësi prej rreth 500 kilometrash.
“Në hulumtimin tonë, ne paraqesim dëshmi të variacioneve në fushën elektrike jonosferike në një distancë prej rreth 500 kilometrash, të cilat shkaktohen nga një emetim i fortë i rrezeve gama. Duke përdorur vëzhgimet satelitore dhe një model të ri analitik, ne ishim në gjendje të vërtetojmë se GRB 221009A ndikoi thellë në përçueshmërinë e jonosferës së Tokës, duke shkaktuar shqetësime të forta jo vetëm në jonosferën e poshtme, por edhe në atë të sipërme”, thonë ekspertët.
Rrezatimi gama është pjesa më intensive e spektrit elektromagnetik. Fotonet e rrezeve gama kanë nga një miliard deri në një trilion herë më shumë energji se fotonet në pjesën e dukshme të spektrit, dhe ato emetohen nga ngjarje me energji të lartë si supernova dhe hipernova, si dhe ngjarje më të vogla energjetike, siç janë ndezjet diellore, shkruan Science Alert.
Ky lloj rrezatimi nuk duhet të na shqetësojë çdo ditë, sepse absorbohet nga atmosfera e Tokës para se të arrijë në sipërfaqe. Megjithatë, ndonjëherë mund të ketë një ndërveprim me atmosferën. Në raste të rralla, shkencëtarët kanë regjistruar ndërveprimin e rrezeve gama ose rëntgen me jonosferën e poshtme të Tokës.
Jonosfera është një shtresë e atmosferës së Tokës që shtrihet midis 50 dhe 1000 kilometra në lartësi, duke mbivendosur disa shtresa të tjera atmosferike. U emërua jonosfera sepse është një rajon ku rrezatimi ultravjollcë ekstrem dhe rëntgen nga Dielli jonizon atomet dhe molekulat atmosferike, duke krijuar një tufë elektronesh të lira.
Shpërthimi i rrezeve zgjati rreth 7 minuta, efekti në atmosferë zgjati rreth 10 orë.
Jonosfera reflekton valët e radios që ne përdorim për komunikim dhe lundrim. Kur ka një shpërthim të fortë rrezatimi, si një shpërthim diellor, ai ndodh në ndryshimet në jonosferën e poshtme. Shkencëtarët raportojnë se zbulimi i GRB 221009A në tetor 2022 ishte aq i fuqishëm sa efektet e tij mund të krahasoheshin me ndezjet diellore.
Duke pasur parasysh që Dielli është 150 milionë kilometra larg nesh dhe se dritës së GRB 221009A i nevojiteshin 2.4 miliardë vite dritë për të arritur te ne – atëherë mund ta merrni me mend se cila ishte forca e shpërthimit.
Pas analizimit të të dhënave satelitore, astrofizikani Mirko Piersanti nga Universiteti i L’Aquila dhe Instituti Kombëtar i Astrofizikës në Itali dhe kolegët e tij gjetën ndryshime të rëndësishme në fushën elektromagnetike në lartësi të mëdha jonosferike. Vetë ndezja e rrezeve gama zgjati rreth 7 minuta, por efekti në atmosferë zgjati rreth 10 orë.
Hulumtimi u botua në revistën “Nature Communications”.
