Qeveria shqiptare parashikon që të kufizojë të drejtat e opozitës për ngritjen, objektin dhe mënyrën e zhvillimit të komisioneve hetimore parlamentare, përmes një projektligji të depozituar të enjten në Kuvend nga deputetja socialiste, Ermonela Felaj.
Drafti i siguruar nga BIRN parashikon gjithashtu që të mbyllë dyert e këtyre komisioneve për publikun përmes interpretimeve evazive për mbrojtjen e të dhënave personale të dëshmitarëve, mbrojtjen e sekretit tregtar, atij shtetëror apo mosdëmtimin e “moralit shoqëror”. Sipas ligjit aktual “Për organizimin dhe funksionimin e Komisioneve Hetimore të Kuvendit”, mjafton kërkesa e 35 deputetëve dhe “Kuvendi është i detyruar ta miratojë ngritjen e komisionit”.
Por sipas draftit të Felajt, Kuvendi është i detyruar ta ngrejë komisionin në varësi të objektit të tij; kur çështja duhet të ketë të bëjë me funksionin ligjvënës dhe funksione të tjera të Kuvendit, kur objekti fokusohet në çështje dhe subjekte konkrete dhe kur ekzistojnë të dhëna dhe indicie të mjaftueshme për ekzistencën e çështjes. Përcaktimi i objektit ka qenë në vijimësi mollë sherri mes opozitës dhe mazhorancës, e cila i ka cilësuar kërkesat për komisione hetimore të opozitës si tentativa për të hetuar individë dhe jo çështje që kishin të bënin me zbatimin e ligjit.
Ndonëse komisionet hetimore janë vlerësuar si një mekanizëm në duart e minorancës për të ofruar transparencë, drafti i dorëzuar në Kuvend parashikon një seri rrethanash për mbylljen e dyerve të këtyre komisioneve. Mbledhje të mbyllura parashikohen gjatë dëshmive në komision, me arsyetimin se publiciteti mund të dëmtojë dëshmitarët ose të dhënat që paraqiten në komision.
Ky propozim vjen në dy variante.
Në variantin e parë, publiku përjashtohet nga mbledhjet me vendim të ndërmjetëm në rastet kur përfshihet jeta personale e dëshmitarëve, kur rrezikohet jeta e tyre ose kur bëhen referenca që lidhen me sekretin e biznesit/ tregtar apo me sekretin shtetëror.
Në variantin e dytë, drafti parashikon mbylljen e dyerve në rastet kur “publiciteti mund të dëmtojë moralin shoqëror ose mund të sjellë përhapjen e të dhënave që duhet të mbahen sekret në interes të shtetit”.
Një gjë e tillë mund të ndodhë edhe vetëm nëse komisioni e gjykon të nevojshme. Gjithashtu, ligji i ri detyron të gjithë anëtarët e komisionit që të mbajnë konfidenciale informacionet që dalin në këto mbledhje të mbyllura. Duke mbrojtur këto propozime, deputetja Ermonela Felaj tha të enjten për mediat se dëshmitarët nuk mund të trajtohen si të akuzuar. Sipas saj, deputetët që bëhen anëtarë të këtyre komisione mund të shkelin Kodin Penal, sepse nuk e njohin dhe mund ta shndërrojnë komisionin në një organ që nuk është.
“Në Bundestagun gjerman nuk ndodh që të thirren dëshmitarë që janë të akuzës penale pa marrë lejen e prokurorit, ndërkohë në ligjin tonë nuk gjejmë garanci për dëshmitarin,” theksoi Felaj.
Por propozimi i saj kundërshtohet nga opozita. Deputetja e Partisë Demokratike, Jorida Tabaku, që drejtoi komisionin e fundit hetimor parlamentar për aferën e inceneratorëve, i tha BIRN se, dëshmitë nuk kanë pse të mbahen me dyer të mbyllura, as duke iu referuar rastit gjerman.
“Mund të ketë mbledhje të komisioneve me dyer të mbyllura kur shqyrtohet dokumentacion me natyrë sensitive, por ne në rastin tonë, nuk kemi pasur sepse qeveria nuk na dha informacione të tilla,” tha Tabaku. Propozimet e tjera kanë të bëjnë me kërkesën për prova, që me ligjin aktual ishte e drejtë e çdo anëtari të komisionit. “Vendimarrja e lidhur me provat, realizohet me vendim të ndërmjetëm dhe si e tillë ajo i nënshtrohet shumicës që kërkon kjo lloj vendimmarrje,” propozon Felaj. E njëjta gjë parashikohet të ndodhë dhe me kërkesën për dëshmitarët.
Që pas komisionit të bujshëm për aferën e inceneratorëve, mazhoranca ka refuzuar çdo kërkesë tjetër të opozitës, duke mohuar të drejtën kushtetuese për të kontrolluar qeverisjen, me pretendimin se ligji në fuqi ka nevojë për rregullime. Rrëzimi i kërkesave për komisionet hetimore parlamentare e ka shtyrë opozitën e drejtuar nga ish-kryeministri Sali Berisha që të radikalizojë qëndrimin e vet në Kuvend.
