Sa e rëndësishme është të kemi një shtëpi të pastër për shëndetin tonë?
A ndihmon pastrimi i thellë në parandalimin e infeksionit dhe na mbron nga sëmundjet?
Ekspertët thonë se duhet të kemi kujdes që të mos ngatërrojmë pastërtinë me higjienën e mirë. Pandemia e Covid-19 shtoi obsesionin për pastërtinë pasi njerëzit u përpoqën të mbanin virusin larg duke dezinfektuar çdo centimetër të shtëpisë së tyre. Kjo u përkeqësua nga paralajmërimi i hershëm i Organizatës Botërore të Shëndetësisë se virusi mund të përhapet përmes sipërfaqeve të kontaminuara të njohura shkencërisht si fomites. Hulumtimet e mëvonshme arritën në përfundimin se sipërfaqet paraqisnin një rrezik të ulët të transmetimit të sëmundjes.
Sally Bloomfield, kryetare e Forumit Shkencor Ndërkombëtar për Higjienën e Shtëpisë dhe një profesoreshë nderi në Shkollën e Higjienës dhe Mjekësisë Tropikale në Londër, shqetësohet se pandemia ka bërë që shumë njerëz të marrin zakone të padobishme pastrimi. Këto mund të përfshijnë gjëra të tilla si pastrimi deri në obsesion i dyshemeve të tyre, në vend që të përqendroheni në praktikat e mira të higjienës që ndihmojnë në parandalimin e përhapjes së sëmundjeve.
“Njerëzit kanë një obsesion me pastërtinë si një mjet për të mbrojtur veten nga mikrobet”, thotë Bloomfield. “Është diku në ADN-në tonë që ne e lidhim pastërtinë me shëndetin. Ne kemi evoluar për të pasur një refleks neverie dhe për të shmangur gjërat që janë të pakëndshme ose me erë të keqe.”
Por pastërtia dhe higjiena nuk janë e njëjta gjë, thotë ajo.
“Pastërtia ka të bëjë me arritjen e pamjes së [një zone] që duket e pastër, nëpërmjet pastrimit ose fshirjes së saj,” thotë ajo. “Por higjiena ka të bëjë me mbrojtjen nga mikrobet e dëmshme.”
Këto përfshijnë patogjenë si norovirusi, gripi, Covid-19 dhe salmonela, thotë Bloomfield.
“Higjiena është një grup veprimesh, jo një gjendje, të cilat ju i kryeni kur është e nevojshme, dhe jo në një kohë të caktuar,” thotë Bloomfield. “Ka të bëjë me ndërhyrjen në momente kyçe”.
Ne të gjithë duhet të praktikojmë “higjienën e synuar” në jetën tonë të përditshme dhe të kuptojmë se kur mikrobet e dëmshme mund të përhapen, thotë Bloomfield.
Për shembull, kur trajtojmë ushqim të papërpunuar, përdorim tualetin, prekim kafshët shtëpiake, fryjmë hundën ose hedhim mbeturina.
Një sondazh kombëtar i kryer nga Shoqëria Mbretërore për Shëndetin Publik (RSPH) në MB zbuloi se shumë njerëz janë të hutuar për ndryshimin midis higjienës dhe pastërtisë. Shumë nga të anketuarit thanë se të qenit higjienik përfshin heqjen e papastërtive. Më shumë se një e treta (36%) thanë se papastërtia ishte gjithmonë e dëmshme dhe 61% thanë se prekja e duarve të një fëmije pasi ai kishte luajtur jashtë ka të ngjarë të përhapte mikrobe të dëmshme.
Por RSPH vëren se burimet kryesore të patogjenëve nuk janë zakonisht vendet që konsiderohen “të pista”, por ushqimi i kontaminuar, kafshët shtëpiake dhe njerëzit e infektuar.
Hulumtimet në fakt tregojnë se të prekësh baltë mund të ofrojë shumë përfitime të rëndësishme shëndetësore. Studimet tregojnë se fëmijët që rriten në ferma, për shembull, vuajnë më pak nga astma dhe alergjitë dhe kanë më pak gjasa të zhvillojnë kushte autoimune siç është sëmundja e Crohn për shkak të ekspozimit të tyre në fillimet e jetës ndaj një game më të larmishme të mikroorganizmave që ndihmuan në rregullimin e sistemit të tyre imunitar.
Besimi se pastërtia dhe higjiena janë të njëjta ka vazhduar që nga fundi i viteve 1980, kur epidemiologu David Strachan postuloi hipotezën e higjienës. Ai argumentoi se ekspozimi i hershëm i fëmijërisë ndaj mikrobeve dhe infeksioneve ndihmon në zhvillimin e sistemit imunitar të fëmijëve dhe mbron nga alergjitë.
Rritja e alergjive dhe astmës në fëmijëri në fund të shekullit të 20-të ishte e lidhur me ekspozimin e reduktuar të fëmijëve ndaj mikrobeve për shkak të ndërveprimit të kufizuar me kafshët dhe standardeve më të larta të pastërtisë, sipas Strachan.
Por shkencëtarët tani argumentojnë se nuk ka asnjë provë që tregon se pastërtia është e lidhur me zhvillimin e alergjive.
Graham Rook, profesor i mikrobiologjisë mjekësore në University College London (UCL), thotë se hipoteza e higjienës duhet të riformulohet si “hipoteza e miqve të vjetër”. Ai argumenton se ekspozimi ndaj “miqve të vjetër”, organizmave jo-infektivë, të cilët kanë ekzistuar për pjesën më të madhe të historisë sonë evolucionare, është në fakt ajo që stërvit sistemin imunitar që të mos reagojë tepër ndaj mikrobeve të padëmshme, në vend të infeksioneve të fëmijërisë ose sa e pastër ka qenë shtëpia ku jeni rritur.
Prandaj, sipas shkencëtarëve, ndjeshmëria e një fëmije ndaj zhvillimit të alergjive nuk ka të bëjë me pastërtinë, por më tepër me ekspozimin e tyre ndaj llojeve të ndryshme të mikroorganizmave nëpërmjet zorrëve, lëkurës dhe ajrit që thithin.
Në një studim të vitit 2021, Rook dhe Bloomfield arritën në përfundimin se ne nuk jemi shumë të pastër për të mirën tonë.
Fëmijët marrin të gjitha inputet mikrobiale që u nevojiten për të zhvilluar një sistem imunitar të shëndetshëm nëpërmjet vaksinave, mjedisit të tyre natyror dhe mikrobotës së dobishme që ata marrin nga nënat e tyre gjatë lindjes.
“Ne patjetër duhet të hasim mikrobotën nga nënat tona dhe nga mjedisi natyror, dhe një dështim për ta bërë këtë sigurisht që kontribuon në çrregullime imunoregulatore si alergjitë, sepse këta organizma vendosin mekanizmat që rregullojnë sistemin imunitar”, thotë Rook.
Por pastrimi i shtëpisë “nuk e zvogëlon domosdoshmërisht ekspozimin e fëmijës ndaj nënës apo natyrës”.
“Praktikat e synuara të higjienës në momentet dhe vendet kryesore të rrezikut mund të maksimizojnë mbrojtjen kundër infeksionit duke minimizuar çdo ndikim në ekspozimet thelbësore mikrobiale”, thuhet në studim.
“Ju nuk mund ta mbani shtëpinë tuaj higjienike. Nëse dëshironi ta bëni këtë, duhet ta vendoseni në një kuti sterile”, thotë Bloomfield. “Por nëse ndërhyni në momente kyçe, do të përballeni me shumicën e rreziqeve”.
