Nga Gabriele Campagnano Zhistorica
Pak figura kanë shënuar historinë e Egjiptit modern si Mehmet Ali Pasha. Një përmbledhje e jetës së tij do të kërkonte një vëllim të tërë, ndaj mund të kufizohemi duke nënvizuar se Mehmeti, i lindur në territorin ku sot është Shqipëri në vitin 1769, u ngjit në hierarkinë institucionale osmane falë cilësive të tij të mëdha në veprimtaritë qeveritare dhe çështjet ushtarake.
Ai qeverisi Egjiptin, një provincë osmane, për më shumë se dyzet vjet (afërsisht 1805-1848), duke i dhënë vendit një shtysë të paparë teknologjike, ligjore, ushtarake dhe sociale.
Në pak vite, Egjipti u bë de fakto autonom dhe Mehmeti në fakt u soll si një sovran. Nga ana tjetër, pjesa evropiane e Perandorisë Osmane është në trazira të plota dhe Sulltani mund të vëzhgojë vetëm ngritjen e Mehmetit. Në të vërtetë, ai detyrohet të kërkojë ndihmën e tij, duke i premtuar në këmbim ishullin e Kretës, kur grekët të fillojnë luftën që do t’i çojë në pavarësi.
Mehmeti pranon, por flota e tij, e bashkuar me atë osmane, asgjësohet plotësisht në Betejën e Navarinos në 1827. Për më tepër, Sulltan Mahmudi II iu përgjigj në mënyrë të paorganizuar rebelimit grek, me veprime që Mehmeti nuk pajtohet (shih masakrat e popullsisë greke të Kostandinopojës, Kios dhe varja e patriarkut grek Gregori V) dhe tradhtoi premtimin për t’i dhënë Kretën.
Pasi u rindërtua marina, Mehmeti vuri në lëvizje ushtritë e tij dhe, në 1831, pushtoi Sirinë osmane. Porta Sublime nuk mund të bëjë asgjë. Egjiptianët, në krye me Ibrahimin, djalin e Mehmetit, shkatërrojnë ushtrinë osmane njëra pas tjetrës.
Mehemet është një sundimtar shumë i vëmendshëm ndaj traditave vendase. Për shembull, ai i kërkon djalit të tij që të mos shfuqizojë zyrtarisht autoritetin e Sulltanit mbi Sirinë (të pushtuar rishtas) derisa autoritetet fetare lokale të kenë nxjerrë fetva kundër Mahmud II, duke e shpallur atë të skaduar.
Nga Gaza në Damask nuk ka më asnjë qytet në duart e Turqisë. Në Qafën e Beilanit (syriae portae), në fund të korrikut 1832, 45.000 osmanë të tjerë u mundën nga Ibrahimi.
Zgjerimi imponues territorial i Egjiptit nga Mehemet Aliu dhe pasardhësit e tij.
Në Stamboll Mahumudi II dridhet. Me shumë bujari, Henry Dodwell, në veprën e tij Themeluesi i Egjiptit modern: Një studim i Muhamed’Ali (1931), shkruan:
Përvoja na ka treguar se Sulltan Mahmudi II ishte i paaftë për t’i udhëhequr turqit në asgjë tjetër përveç humbjes.
Vetë Mahmudi II mund të ngrejë vetëm një ushtri të fundit, më të madhe se të gjitha ato të dërguara më parë. Ibrahimi pret urdhra të reja nga babai i tij. E fundit që ai mori ishte të pushtonte të gjitha vendet arabefolëse, por tani pushtimi i Anadollit duket i mundshëm.
53.000 ushtarët osmanë të Vezirit të Madh Reshid Pashë u përleshën me ushtrinë e Ibrahimit më 31 dhjetor 1832. Konja, vendi i betejës, është rreth 550 kilometra larg Stambollit. Ibrahimi arriti një fitore dërrmuese, duke humbur vetëm 262 ushtarë në krahasim me 3000 të vdekur dhe 5000 të burgosur të armikut. Reshid Pasha përfundon në duart e tij.
Midis oficerëve të Ibrahimit ka njerëz me përvojë të madhe, duke përfshirë Sulejman Pasha al-Faransawi, i lindur me emrin Joseph Anthelme Sève, një ushtar Napoleonik që u konvertua në Islam. Tek All The Pasha’s Men: Mehmed Ali, His Army And The Making Of Modern Egypt (2002), Khaled Fahmy shkruan se Soliman Pasha vihet në krye të shkollës ushtarake në Aswan, në Egjiptin jugor, ku Mehemet Ali vendosi të krijonte një ushtri. të skllevërve sudanezë. Në fakt, ushtarët egjiptianë dhe shqiptarë të vendosur në Sudan protestojnë vazhdimisht për kushtet e jetesës atje, ku dizenteria dhe ethet vdekjeprurëse janë endemike. Sidoqoftë, përqindja e skllevërve që vdiqën në rrugën për në Aswan është shumë e lartë. Vetëm 3.000 nga 30.000 skllevër të dëbuar arritën në destinacionin e tyre. Ushtria e kërkuar nga Mehemet nuk do të formohet kurrë, por shumë nga skllevër sudanezë do të përdoren në bujqësi, veçanërisht në pronat e Mehemet Aliut.
Midis ushtrisë egjiptiane dhe Stambollit ka vetëm fshatra, male dhe disa qytete. Ibrahimi përparon derisa është në distancën e gjuajtjes nga Stambolli. Në qytet shpërthen paniku. Sulltan Mahmudi II dërgon dërgesa me lutje për ndihmë në Angli dhe Francë, por të dy vendet kanë emergjenca të tjera.
I vendosur në qoshe, ai detyrohet të lutet për ndihmë ushtarake nga armiku i tij i vjetër. Cari rus Nikolla I ia dha atë dhe dërgoi 18,000 burra për të garnizonuar kryeqytetin osman.
Megjithatë, në realitet Mehmeti dhe djali i tij Ibrahimi janë të kënaqur me sukseset e tyre.
Mehmeti, në veçanti, ra dakord të nënshkruante një traktat paqeje (Konventa e Kutahjes, 4 maj 1833) që legjitimonte blerjet e tij të mëdha territoriale (të cilat pas vdekjes së tij do të ktheheshin në Turqi, me përjashtim të Egjiptit).
Pashai i Egjiptit bëhet një titull mbretëror, i cili kalohet nga babai tek djali (deri në vitin 1952, me revolucionin e Naserit).
Mehmeti mbretëroi edhe për 16 vite të tjera, duke sjellë risi të tjera në të gjitha fushat e jetës egjiptiane (nga kodi penal i ndarë nga Sheriatit deri te hapja e shkollave mjekësore për gratë, deri në përdorimin e autopsive dhe provave mjeko-ligjore në gjykimet penale).
Një figurë historike me rëndësi absolute që meriton vëmendje më të madhe edhe në tekstet e historisë evropiane.
TemA
