Marsi mund të jetë rreth 140 milionë milje larg nga Toka, por planeti i kuq po ndikon në oqeanet tona të thella duke ndihmuar në drejtimin e “vorbullave gjigante”.
Shkencëtarët analizuan sedimentet, të shpuara nga qindra zona në det të thellë gjatë gjysmës së shekullit të kaluar, për të parë dhjetëra miliona vjet në të kaluarën e Tokës, në një kërkim për të kuptuar më mirë forcën e rrymave të thella oqeanike. Ajo që gjetën i befasoi. Sedimentet zbuluan se rrymat e detit të thellë u dobësuan dhe u forcuan gjatë cikleve klimatike 2.4 milionë-vjeçare, sipas studimit të botuar të martën në revistën Nature Communications.
Adriana Dutkiewicz, bashkëautorja e studimit dhe sedimentologia në Universitetin e Sidneit, tha se shkencëtarët nuk prisnin të zbulonin këto cikle dhe se ekziston vetëm një mënyrë për t’i shpjeguar ato: “Ato janë të lidhura me ciklet në ndërveprimet e Marsit dhe Toka që rrotullohet rreth Diellit”, tha ajo në një deklaratë.
Autorët thonë se ky është studimi i parë për të krijuar këto lidhje. Të dy planetët ndikojnë te njëri-tjetri përmes një fenomeni të quajtur “rezonancë”, e cila është kur dy trupa rrotullues aplikojnë një shtytje gravitacionale dhe tërheqin njëri-tjetrin – ndonjëherë i përshkruar si një lloj harmonizimi midis planetëve të largët. Ky ndërveprim ndryshon formën e orbitave të tyre, duke ndikuar në sa afër janë ato rrethore dhe në distancën e tyre nga dielli.
Për Tokën, ky ndërveprim me Marsin përkthehet në periudha të rritjes së energjisë diellore – që do të thotë një klimë më e ngrohtë – dhe këto cikle më të ngrohta lidhen me rrymat më të fuqishme oqeanike, zbuloi raporti.
Ndërsa këto cikle 2.4 milionë-vjeçare ndikojnë në ngrohjen dhe rrymat e oqeanit në Tokë, ato janë cikle klimatike natyrore dhe nuk lidhen me ngrohjen e shpejtë që bota po përjeton sot, ndërsa njerëzit vazhdojnë të djegin lëndë djegëse fosile që ngrohin planetin, tha Dietmar Müller, profesor i gjeofizikës në Universitetin e Sidneit dhe një bashkautor i studimit. Autorët i përshkruajnë këto rryma, ose vorbulla, si “vorbulla gjigante” që mund të arrijnë në fund të oqeanit të thellë, duke gërryer fundin e detit dhe duke shkaktuar akumulime të mëdha sedimentesh, si rrëshqitjet e borës.
Shkencëtarët ishin në gjendje të hartonin këto vorbulla të forta përmes “thyerjeve” në bërthamat e sedimentit që ata analizuan. Sedimentet e detit të thellë ndërtohen në shtresa të vazhdueshme gjatë kushteve të qeta, por rrymat e forta oqeanike e prishin këtë, duke lënë një vulë të dukshme të ekzistencës së tyre.
Për shkak se të dhënat satelitore që mund të hartojnë dukshëm ndryshimet në qarkullimin e oqeanit kanë qenë të disponueshme vetëm për disa dekada, bërthamat e sedimentit – të cilat ndihmojnë në krijimin e një tabloje të së kaluarës që kthehet në miliona vjet – janë shumë të dobishme për të kuptuar ndryshimet e qarkullimit në një klimë më të ngrohtë. tha Müller për CNN.
Nëse ngrohja e sotme e shkaktuar nga njeriu vazhdon në trajektoren e saj aktuale, tha Müller, “ky efekt do të zbehë të gjitha proceset e tjera për një kohë të gjatë. Por të dhënat gjeologjike na japin ende njohuri të vlefshme se si funksionojnë oqeanet në një botë më të ngrohtë.”
Autorët sugjerojnë se është e mundur që këto vorbulla mund të ndihmojnë edhe në zbutjen e disa prej ndikimeve të një kolapsi të mundshëm të Qarkullimit të Përmbysjes Meridional të Atlantikut, një qarkullim i rëndësishëm oqeanik që funksionon si një rrip transportieri i madh që transporton ujë të ngrohtë nga tropikët në larg Atlantikut Verior. Shkencëtarët kanë dhënë gjithnjë e më shumë alarmin për shëndetin e këtij sistemi kritik të rrymave. Ekziston frika se mund të tregojë edhe shenja të hershme se është në rrugën e kolapsit , pasi ngrohja globale ngroh oqeanet dhe shkrin akullin, duke prishur ekuilibrin delikat të nxehtësisë dhe kripës që përcakton forcën e AMOC.
Një kolaps do të kishte pasoja katastrofike klimatike, duke përfshirë uljen e shpejtë të temperaturave në disa vende dhe rritjen në të tjera.
“Puna jonë nuk thotë asgjë për atë që mund ose nuk mund të ndodhë me AMOC,” tha Müller. “Qëllimi ynë është, përkundrazi, që edhe nëse AMOC do të mbyllej, ka ende procese të tjera për të përzier oqeanin, edhe pse efektet e tyre do të ishin krejt të ndryshme.”
Ekziston frika se një mbyllje e AMOC do të thotë se ujërat sipërfaqësore të pasura me oksigjen nuk do të përzihen më me ujërat më të thella, duke çuar në një oqean të ndenjur kryesisht pa jetë. “Rezultatet tona sugjerojnë se vorbullat më intensive të thellë të oqeanit në një botë më të ngrohtë mund të parandalojnë një stagnim të tillë të oqeanit,” tha ai.
Joel Hirschi, shef i asociuar i modelimit të sistemeve detare në Qendrën Kombëtare të Oqeanografisë në Mbretërinë e Bashkuar, i cili nuk ishte i përfshirë në hulumtim, tha se gjetja e studimit për ekzistencën e një cikli 2.4 milion-vjeçar në sedimentet e detit ishte i rëndësishëm. Metodologjia është e shëndoshë dhe një lidhje me Marsin është e mundur, shtoi ai.
Por, tha ai për CNN, “lidhja e propozuar me qarkullimin e oqeanit është spekulative dhe provat se qarkullimi i thellë i oqeanit i lidhur me vorbullat është më i fortë në klimat e ngrohta është i pakët”. Vëzhgimet satelitore kanë treguar se këto vorbulla janë bërë më aktive në dekadat e fundit, por rrymat nuk arrijnë gjithmonë në fund të oqeanit, tha ai, që do të thotë se ato nuk do të jenë në gjendje të parandalojnë grumbullimin e sedimenteve.
Mbetet e paqartë saktësisht se si proceset e ndryshme që ndikojnë në rrymat e thella të oqeanit dhe jetën detare do të zhvillohen në të ardhmen, thanë autorët e studimit në një deklaratë, por ata shpresojnë se ky studim i ri do të ndihmojë në ndërtimin e modeleve më të mira të rezultateve klimatike në të ardhmen.
