Po sikur, aty ku as presidenti Amerikan, as sekretari i tij i shtetit, as kreu i CIA-s, as “shenjtëria” e Pentagonit nuk munden, një kuzhinier i madh të mundet? Po sikur në vend të Joe Biden, të ishte José Andrés ai që do të bindte/detyronte Izraelin të ndryshonte rrjedhën e luftës në Gaza? Pyetja mund të duket provokuese, në mes të një konflikti shkatërrues që në 6 muaj ka shkaktuar rreth 35 mijë viktima, gati 33 mijë palestinezë dhe gati dy mijë izraelitë. Megjithatë, nuk mungojnë vëzhguesit e bindur se zemërimi i shkaktuar nga masakra ndaj punonjësve të OJQ-së World Central Kitchen, e kryer nga forcat izraelite të martën, është një pikë kthese në këtë luftë.
Sigurisht që nuk është “aksidenti” i parë që përfshin punëtorët humanitarë në Rripin e Gazës – Amira Hass, në Haaretz , thekson se qindra kanë vdekur tashmë, “por ata ishin palestinezë dhe bota nuk i vërente”, por ky i së martës është ai që duket se ka tronditur më shumë Amerikën, kryeqytetin dhe liderin e saj. Në muajt e fundit sigurisht që nuk kanë munguar reagimet që dënojnë sjelljen izraelite nga ana e Biden, por toni me të cilin ai komentoi masakrën e pashpjegueshme që goditi stafin e WCK nuk ishte aspak e zakonshme.
“Jam i indinjuar dhe i zemëruar”, tha presidenti amerikan në një deklaratë, duke nënvizuar se “ky nuk është një incident i izoluar” dhe duke thënë se “Izraeli nuk ka bërë mjaftueshëm për të mbrojtur punonjësit humanitarë që përpiqen dëshpërimisht të ofrojnë ndihma shumë të nevojshme për civilët”. Pse vdekja e Saifeddin Issam Ayad Abutaha, John Chapman, Jacob Flickinger, Zomi Frankcom, James Henderson, James Kirby dhe Damian Sobol ndikoi kaq shumë në Uashington – e shpjegoi mirë R. David Harden, një operator që njeh në mënyrë të përsosur botën e bashkëpunimit ndërkombëtar (ai ka punuar atje prej vitesh) dhe kryeqyteti amerikan është shtëpia e tij.
“WCK gëzon kredite të pashoqe sociale në Uashington. José Andrés, kuzhinieri dhe sipërmarrësi i famshëm që e themeloi atë, është shumë i dashur në Uashington. Të gjithë në komunitetin e politikës së jashtme, qoftë në Shtëpinë e Bardhë, Departamentin e Shtetit, Agjencinë Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar apo grupet e mendimit, kanë darkuar në Zaytinya, Jaleo, Minibar apo restorante të tjera që zotëron José Andrés. Për ata që nuk janë nga Uashingtoni, është e vështirë të nënvlerësojnë popullaritetin e shefit Andrés dhe lidhjen e tij me kulturën e Uashingtonit dhe strukturën politike”. Për ata që nuk janë ekspertë të të famshmëve të kuzhinës, është e dobishme të shpjegojmë se kush është José Andrés. Me pak fjalë, ai është një gjeni i gatimit, komunikimit dhe marrëdhënieve shoqërore, si dhe një person madhështor, një filantrop i vërtetë si “tapas” që ai gatuan.
I lindur në Asturias dhe i rritur në Barcelonë, ai zbarkoi në Nju Jork në moshën 20 vjeçare në vitin 1990 me 50 dollarë në xhep, u transferua në Uashington tre vjet më vonë dhe ndërtoi një perandori, duke eksportuar kultin e mini-gatimeve iberike në SHBA.
Por mbi të gjitha, ai arriti të ndërthurë suksesin profesional me protagonizmin e jashtëzakonshëm shoqëror. Në vend që të mbyllej në kuzhinën e tij, ai e bëri kuzhinën e tij një qendër humanitare dhe e eksportoi atë në botë. WCK-në e themeloi në vitin 2010, i impresionuar nga tërmeti shkatërrues në Haiti. Që atëherë, nuk ka asnjë katastrofë natyrore, krizë humanitare apo konflikt që nuk e ka parë organizatën e tij të ndihmojë popullsinë civile viktimë të fatkeqësive, në mënyrën më të dobishme: duke i ushqyer ato.
Një vokacion global, por edhe i përqendruar me kujdes në kryeqytetin amerikan, siç shpjegon më tej Harden: “Kuzhinieri është gjithashtu një institucion dhe një hero lokal i Uashingtonit. Ai nisi rrugëtimin gjatë lojës së pestë të Serisë Botërore 2019, në të cilën ekipi i bejsbollit Kombëtar më në fund mori kampionatin. Andrés përdori Nationals Park për të përgatitur 900,000 vakte gjatë Covid, dhe gjithashtu ofroi ushqime për punonjësit e shtetit të pushuar nga puna gjatë lockdown-ve të njëpasnjëshëm. Andrés sjell me vete kredibilitet të jashtëzakonshëm reputacioni, risi në operacionet humanitare dhe shkathtësi të sofistikuar gjeopolitike.”
Për të gjitha këto arsye, eksperti është i bindur, se “kuzhinieri José Andrés mund të përcaktojë me të vërtetë drejtimin e luftës së Izraelit në Gaza”. Pse? Sepse besueshmërinë e përsosur që ai ka fituar kudo, ai ka mundur ta përsërisë në konfliktin e vazhdueshëm të Lindjes së Mesme, me një ekuidistancë të bërë jo nga akti balancues politik, por nga ndihma konkrete për viktimat e pafajshme nga të gjitha anët.
Siç kujtoi vetë Andrés në fjalimin e tij dy ditë më parë në New York Times që bëri xhiron e botës: “Që nga dita e parë, ne kemi ushqyer izraelitët dhe palestinezët. Në të gjithë Izraelin, ne shërbyem më shumë se 1.75 milionë vakte të nxehta. Ne ushqejmë familjet e zhvendosura nga raketat e Hezbollahut në veri. Ne ushqejmë familjet e pikëlluara në Jug. Ne dërguam ushqime në spitalet ku pengjet u ribashkuan me familjet e tyre. Ne vazhdimisht, vazhdimisht dhe me pasion kemi bërë thirrje për lirimin e të gjithë pengjeve”. Andrés nënvizon se ai ka arritur të ndërtojë marrëdhënie të frytshme si me autoritetet civile dhe ushtarake izraelite, si me “udhëheqësit e komunitetit” në Gaza dhe me vendet arabe, sepse “nuk ka asnjë mënyrë tjetër për të sjellë një anije plot ushqime në Gaza”.
“Ne kemi shërbyer më shumë se 43 milionë vakte në Gaza, duke përgatitur ushqim të nxehtë në 68 kuzhina të komunitetit ku palestinezët ushqejnë palestinezët.” Është një pikë kyçe sepse Andrés dhe WCK kanë demonstruar se si është e mundur të ndihmohet një popullsi e rraskapitur edhe në mes të luftës, nëse të paktën të gjitha palët bien dakord për këtë, dhe nëse pala më e fortë e lejon këtë.
Ky është konteksti që shpjegon indinjatën e shprehur nga shefi i kuzhinës me tone të gjalla, rezultat i emocionit për vdekjen e shtatë punëtorëve të tij – të cilin ai refuzon ta konsiderojë të rastësishme – dhe i vëzhgimit se si katastrofa e Gazës është pasojë e qëllimshme e disa zgjedhjeve. Deklarata e José Andrés është në të njëjtën kohë një aktakuzë kundër pjesës së Izraelit që po i jep një kthesë të papranueshme një lufte fillimisht legjitime dhe një apel për pjesën e Izraelit që po lufton për të rivendosur legjitimitetin në luftë, domethënë për ta parandaluar atë.
Andrés shkruan: “Ne i njohim izraelitët. Izraelitët, thellë në zemrat e tyre, e dinë se ushqimi nuk është një armë lufte. Izraeli është më i mirë se mënyra se si po zhvillohet kjo luftë. Është më mirë se bllokada e vendosur ndaj ushqimeve dhe ilaçeve për civilët. Është më mirë sesa të vriten punonjësit e ndihmës që kishin koordinuar lëvizjet e tyre me ushtrinë izraelite. Qeveria izraelite duhet të hapë më shumë rrugë tokësore për ushqim dhe ilaçe sot. Ajo duhet të ndalojë vrasjen e civilëve dhe punonjësve humanitarë sot. Udhëtimi i gjatë drejt paqes duhet të fillojë sot. Në rastin më të keq, pas sulmit më të keq terrorist në historinë e tij, është koha që më e mira e Izraelit të shkëlqejë. Ju nuk mund t’i shpëtoni pengjet duke bombarduar çdo ndërtesë në Gaza. Kjo luftë nuk mund të fitohet duke zhytur në krizë urie një popullsi të tërë. Ne mirëpresim premtimin e qeverisë për të nisur një hetim se si dhe pse u vranë anëtarët e familjes sonë World Central Kitchen. Ky hetim duhet të fillojë nga lart, jo vetëm nga poshtë. Kryeministri Benjamin Netanyahu tha për vrasjen izraelite të ekipit tonë: “Kjo ndodh në luftë”. Ky ishte një sulm i drejtpërdrejtë ndaj automjeteve të shënuara qartë, lëvizjet e të cilave ishin të njohura për ushtrinë izraelite”.
Këto janë tone që nuk janë befasuese, që vijnë nga një personalitet i demonstruar si luftarak dhe me mendjemprehtësi politike kur përplaset me Donald Trump. Vitet e fundit ai kishte hapur një restorant në një nga hotelet e miliarderit ish-President. Por në vitin 2016, kur Trump e karakterizoi hyrjen e tij në politikë me racizëm sistematik ndaj emigrantëve hispanikë, ai theu kontratën. Trump e paditi atë, ai e paditi Trumpin. Çështja përfundoi me një zgjidhje gjyqësore dhe shenjtërimin e vendosmërisë së Andres. Ajo që Netanyahu po përjeton tani.
Tani, përtej polemikave politike, pika konkrete që ngre Andrés është: “A duam të parandalojmë që popullsia e Gazës të vdesë nga uria apo jo?”. Rreziku shtohet nga fakti se, pas incidentit, jo vetëm WCK, por edhe dy OJQ të tjera amerikane që luanin një rol jetik, Anera dhe Project Hope, pezulluan operacionet në Gaza. Një humbje që i shtohet asaj të UNRWA-s, agjencia e OKB-së e kriminalizuar në tërësi për pjesëmarrjen e një duzine anëtarësh të saj në inkursionin e 7 tetorit.
Fjala kyçe këtu është “dekonflikti”. Kjo do të thotë se operacionet humanitare mund të rifillojnë vetëm nëse Izraeli garanton krijimin e kanaleve të sigurta. Paradoksi, shpjegon David Harden, është se shteti hebre rrezikon të detyrohet të menaxhojë personalisht shpëtimin e civilëve palestinezë. Kjo do të thotë se Izraeli “mund ta gjejë veten së shpejti pa partnerë humanitarë në terren në Gaza, me 2.2 milionë palestinezë që përballen me pasiguri të pamohueshme ushqimore dhe një rrezik të papranueshëm globalisht të urisë”.
Për këtë arsye, e vetmja rrugë praktike është që Izraeli të ndërtojë, të vendosë dhe të menaxhojë një sistem dekonflikti të avancuar, të disiplinuar dhe të përgjegjshëm, në të cilin operatorët humanitar, duke përfshirë OJQ-të ndërkombëtare dhe agjencitë e Kombeve të Bashkuara, të koordinojnë lëvizjet dhe logjistikën me komandat izraelite për të krijuar hapësira të sigurta ose kalime të lira për operatorët dhe furnizimet. Në këtë sistem dekonflikti, nuk mund të ketë gabime.
Nga ky këndvështrim, me pak fjalë, presioni politiko-humanitar i shefit të kuzhinës José Andrés mund të “ndryshojë rrjedhën e luftës”. Duke bindur të gjithë aktorët, duke filluar nga kryesori, për të ushqyer civilët e Gazës.
