Fjala e plote e ministrin Gonxhja gjatë interpelancës me deputeten Ina Zhupa:
Ndonëse është një pohim i njohur pothuajse nga të gjithë, më duhet tafilloj duke ritheksuar se Shqipëria, si vend mesdhetar, dhe shqiptarët si pasardhës të popullsive të lashta që kanë banuar Ballkanin perëndimor,kanë trashëguar një pasuri të madhe dhe të larmishme kulturore. Përtej çdo gjykimi lokalist, ne e konsiderojmë këtë trashëgimi si një nga ndihmesat më të vyera në mozaikun shumëngjyrësh të pasurisë kulturore globale.
Vetëm në tredekadat e fundit (mësaktëprej 32 vitesh), njëpjesë e kësaj trashëgimie të pasur shqiptare, kafilluar të vlerësohet dhe njihetzyrtarisht si “PasuriKulturore e Njerëzimit”. Siç e dini, UNESCO është organizata e Kombeve të Bashkuara, përgjegjëse për administrimin e procesit të PasurisëKulturore dhe NatyroreBotërore, bazuar në Konventën e mirënjohur të Parisit 1972.
Shqipëria kaaderuar në këtëKonventë në 1989 dhe vetëm pas trevitesh, në 1992 (me shpalljen e Butrintit si pasurikulturorebotërore) kanisurnjemarrëdhënie intensive, dinamike, profesionale, herëshumë të ëmbël, herë të hidhur, por në fund të funditjashtëzakonisht të rëndësishme dhe të frytshme me Qendrën e TB, Komitetin e TrashëgimisëBotërore dhe trupënkëshilluese të tyre (ICOMOS, ICCROM, IUCN, etj).Të gjithakëtoorganizmajanëkonceptuarngaKonventa e 1972 dhe veprojnë për administrimin, mbrojtjen dhe sigurimin e mbarëvajtjes së saj (Konventës). Qendra e TB është, për pasojëadministruesja e proceseve të pasurisëbotërore si dhe mbajtësezyrtare e Listës së Pasurive të Njerëzimit.
Shqipëria përfaqësohetderimë sot nga 7 vende dhefenomenekulturore e natyrore në këtëListë: 2prej tyre janëpasurikulturore (Butrinti dhe Berat-Gjirokastra, kjo e fundit si pasurikulturore në seri), 1 ështëpasurimiksenatyrore dhe kulturore (Rajoni i Liqenit të Ohrit), 1 ështëpasurinatyrore (pyjetprimare të ahut në Luginën e Gashit, Kukës dhe në Rrajcë, Librazhd), dhe 3 janëpraktikakulturorejomateriale (isopolifonia shqiptare, xhubleta dhe trans-humanca). VendiynëkapropozuarndërviteedhenjëListë Tentative (propozime për t’u përfshirëeventualishtnë Listën e pasurivebotërore) ku përfshihen1) Varret e Selcës së Poshtme, 2) Amfiteatri i Durrësit, 3) QytetiAntik i Apollonisë dhe 4) Kalaja e Bashtovës.
Padyshimqë ne keminjë fond të pasursitesh, vendesh historike, pejzazhesh me vleratalartakulturore, natyrore e historike. Sidoqoftë, vlerat e spikaturakulturore, nukjanë të mjaftueshme për përfshirje në Listën e PasuriveBotërore. Sitet e propozuarduhet të provojnëpraninë e Vlerës së JashtëzakonshmeUniversale(VJU) për gjithënjerëzimin, si dhe duhet të kalojnëedhetestet e autenticitetit dhe të integritetit, të administrimitefikas dhe njënumërkriteresh të tjera. Për këtëarësye, pasurimi i listës me site të tjera shqiptare do te jetënjëproces i kujdesshëm, thellësishtprofesional dhe në bashkëpunim të ngushtë me UNESCO dhe këshilluesit e saj.
Butrint
Qeveria shqiptare e kashprehurqartëambicien për transformimin e Butrintit në njëqendërekselence në administrimin dhe promovimin e pasurisëkulturorekombëtare, si dhe shndërrimin e tij në një motor të zhvillimitekonomikrajonal. MEKI kapërgatitur dhe popunonmbibazën e njëplanikompleksveprimi. Ky plan synonforcimin e rolit të institucionevepublike, qendrore dhe vendore, në zbatimin e Planit të Integruar të Menaxhimit të PasurisëBotërore, rritjen e transparencës dhe gjithëpërfshirjes në procesetvendimmarrëse, si dhe sigurimin e koherencës së nevojshme në administrimin e të gjithëterritorit të Parkut Kombëtar si njëtërësi e vetme. Që ngafillimi i këtijvitikemipaturnjëkomunikim të vazhdueshëm me Qendrën e TrashëgimisëBotërore për realizimin e të gjitharekomandimeve të saj, duke përfshirëedheatoqëjanëshprehur në projekt-vendiminqeështë duke u miratuarkëtoditë në Sesionin e 46 të Komitetit të TB në New Delhi, Indi.
Besojqëgjithëkushmundtaketëparë e lexuarprojekt-vendimin e QTB për Butrintin në faqenWEB, të saj dhe të mosjetëmjaftuar me interpretimet e bëranganjëdorë e vetme, botuar në mënyrë të njëjtëngashumëorganemediatikeditët e fundit.
ProjektVendimi: 46 COM 7B.1
Nga 12 pika të projekt-vendimit, 2 janë me natyrë juridike/administrativedhe 10 janëpërmbajtësore. Ngakëto 10 pika, 9 shprehin se mirëpresinkëtëzhvillimapoatëprogres të shtetitpalë, duke dhënë dhe rekomandime për më tej dhe vetëm në njëpikë të vetmeshprehkeqardhjen për zvarritjen e sqarimit të kufijve të pasurisë dhe zonës së saj të mbrojtur. Edhekyrastështëprejmëshumë se njëmuaji i tejkaluar, pasi MEKI kakohëqëpopunon për plotësimin e këtijboshllëku dhe kadërguartashmëpaketën e parë të hartave nëParis dhe kamarrëkomentet e QTB. Njëgrup i specializuarpoanalizon në dialog me QTB evoluiminhistorik tëkufijve dhe përcaktimin e njëplaniveprimi për harmonizimin, zyrtarizimin dhe miratimin final të tyre ngaSesioni i ardhshëm i Komitetit të TB.
Përafrimi i zonifikimit: Ne e kuptojmëqartë se mbivendosja e shumëvendimeve, hartave dhe ndryshimeve të kufijve të Parkutndërvitekakrijuarnjësituatëqë me të drejtëRaporti i fundit i UNESCO/QTB-ICOMOS e vlerëson si konfuze dhe qënukndihmon në përcaktimin e qartë të detyrave dhe përgjegjësive të gjithëentiteteve të përfshira në mbrojtjen, konservimin dhe zhvillimin e Parkut Kombëtar të Butrintit. MEKI kanisurpunën për vlerësimin e detajuar të kësaj situate të trashëguar dhe, së bashku me MMT dhe grupet e interesit do të propozojmënjë variant më të thjeshtë dhe më të qartë për të gjithë. Kjonukështënjëpunë as e lehtë dhe as e arritshme në pakkohë. Do të kërkojëbashkërendimin e shumëkontributeveprofesionale dhe aprovimin e strukturavepërgjegjëseqendrore dhe vendore, e mbi të gjithaedhe të Komitetit të TrashëgimisëBotërore. Porështëshumë e qartëqë MEKI nuk do tazvarrisëmëasnjëminutëmëshumëkëtëdetyrë. Siçpërmendet me të drejtëedhe në Raportin e fundit të UNESCO, kjonuk do të jetëvetëmnjëndryshimvijash në hartë dhe ri-zonifikimesh të territorit të Parkut. Ajo do të duhet të përputhësamëshumë të jetë e mundurkufijtë e PasurisëBotërore dhe të Zonës së saj të Mbrojtur (Buffer Zone) me regjimetspecifike të mbrojtjes së secilësprej tyre, me qëllimsigurimin e zhvillimit të qendrueshëm të Vlerave të JashtëzakonshmeUniversale të Butrintit, kulturës, natyrës dhe pejzazheve të tij.
Modeli i administrimit: MEKI është e ndërgjegjshme se gjithëanaliza e modelit të ri të administrimit të Butrintitduhet të zhvillohetrrethVlerave të JashtëzakonshmeUniversaleqëmbartkjopasurikulturore e njerëzimit. Vlerësimi i Raportit (të UNESCO/QTB-ICOMOS) se këtovlerajanë të pacënuaraështëshumë i rëndësishëm. Porrreziku i cënimit të tyre mbetetgjithmonëprezent dhe amdinistrimi i kujdesshëm i këtyrerreziqeveështënjëobjektivmadhor i bashkëpunimit të ri të materializuartekFondacioni për Menaxhimin e Butrintit (FMB) si dhe i strukturavepërgjegjëse të MEKI-t. Roliaktiv i shtetit (MEKI-t, MMT dhe agjensive të tyre) jovetëmnuk do të zbehet në regjimin e ri administrues, por do të jetëpikërisht ai garantues i koherencës së mbrojtjes dhe zhvillimit të të gjithëParkut Kombëtar të Butrintit. Së bashku me Ministrinë e Mjedisit dhe Turizmit, do të instalojmëKomitetin e Administrimit të Parkut Kombëtar të Butrintit, me njëbazë të gjerëekspertize dhe përfaqësimi, të aftë për të formuluar dhe zbatuarstrategjitë dhe politikat e konservimit dhe zhvillimit të elementëvekulturorë dhe natyrorë të Parkut Kombëtar.
Roli i shtetit: MEKI do të ndërtojënjëpartneritet të shëndetshëm me AADF dhe FMB qëato e kanëkrijuar së bashku. Në asnjë moment nuk do të preketroliqendror i shtetitshqiptar në këtëndërmarrje të përbashkët si dhe përgjegjësia e tijndajKomitetit të TrashëgimisëBotërore si shtetpalë i Konventës së TB. Qendra e TB, si institucioniqësiguron dhe monitoronzbatimin e Konventës, nuk i kavënëasnjëherë në dyshimkëtoparime dhe as kashprehur në ndonjërastshqetësim për shkelje të mundshme të KonventësngaShtetiPalë. Bordi i FMB nukështëkonceptuar dhe nuk do të jetëndonjëherëarenëpërballjesh të “votave të njerëspalë me votat e palëstjetër”. Njëqind për qind të votave të Borditjanë dhe do të jenë në të mirë të mbrojtjes, konservimit dhe zhvillimit të pasurisëkulturore e natyrore. MEKI besonsidoqoftë, se grupet e interesit, veçanërishtkomunitetet vendore do të duhet të përfaqësohen në Bord me përfaqësues me statusin e vëzhguesit (siçsugjeronedheRaporti i fundit) si njërrugë e përfshirjes së tyre në të gjithahallkat e vendimmarrjes dhe rritjes së transparencës së saj.
Infrastruktura: Qendra e Vizitorëveëshëkryesorja. Po kryhentestimearkeologjike. Vlerësimi i Ndikimitmbi TK ështëdorëzuar në UNESCO dhe u kemidhënëkohën e nevojshme të gjithapalëveqë të shprehinvërejtjet e tyre me qëllimqë të arrihetrezultatimë i mirë.
Plani i Konservimit: Eshtë duke u kryer dhe shumëshpejt do t’i dërgohetQendrës së TB për komente.
VlerësimiNdikimit TK: Pavarësisht se nuk e kemiendedetyrimligjor, ua kemiimponuar të gjithëprojektevezhvillimore në sitet e UNESCO-s sipasrekomandimeve të ICOMOS-it. Na ështëshprehurmirënjohje për këtëveprimngavendimet e Komitetit të TB.
KONKLUZIONE
Pas kësajekspozeje dhe në përmbyllje të fjalës time, do të doja të nënvizojaedhenjeherë, se dje në mbledhjen e sesionit në New Dehli, KomitetiiTrashëgimisëBotërorekavlerësuarpozitivishtprogresin e shtetitpalë, shtetit tone, për vizioninemenaxhimittëButrintit, me miratimin e 10 pikave tëprojektvendimit.Komitetikadhënëedherekomandime per saktesimin e kufijve te zones se mbrojtur. MEKImbetet ne dialog të vazhdueshem me stafin teknik te UNESCO-s. dhe kakoheqëështëangazhuar tëplotesojëdokumentacionindukedërguarpaketën e parë tëhartave tëdixhitalizuara.
Si konkluzion, tëgjithapretendimet për keqadministrimapovënien nëlistën nërrezik tëButrintit, janësaabsurde dhe aqtëpaqëna. Ky ështëfakti dhe realiteti, shprehurqartë në vendim dhebotuar nëfaqenzyrtaretë UNESCO-s ku dhe mund t’akonstultoni
