Në zemër të Ballkanit, aty ku kufijtë e historisë dhe identitetit ndërthuren si fijet e një qilimi të lashtë, një zë po ngrihet. Është zëri i mijëra shqiptarëve të Luginës së Preshevës, që si një lumë i furishëm po derdhet në rrugët e Bujanocit. “Për Identitet dhe Dinjitet” – kjo është thirrja që po ushtron në sheshet e qytetit, duke tronditur muret e heshtjes që për vite me radhë kanë mbuluar realitetin e hidhur të kësaj pakice.
Më 12 gusht 2024, Bujanoci u zgjua ndryshe. Qindra flamuj kuq e zi valëviteshin në ajër, ndërsa turma mbushte rrugët kryesore të qytetit. Pankarta me mbishkrime si “Stop pasivizmit selektiv” dhe “Të shtypur po, të nënshtruar jo” tregonin qartë zemërimin e akumuluar prej vitesh.
Kërkesat e protestuesve janë të qarta dhe të drejtpërdrejta:
1. Ndalimi i menjëhershëm i pasivizimit të adresave, një praktikë që po i zhvesh shqiptarët nga të drejtat themelore qytetare.
2. Njohja e diplomave të Universitetit të Prishtinës, pa të cilën mijëra të rinj mbeten të papunë.
3. Sigurimi i teksteve shkollore në gjuhën shqipe për të gjitha nivelet e arsimit, një e drejtë themelore që po u mohohet brezave të rinj.
4. Përfaqësim i drejtë në institucionet shtetërore dhe lokale, për të pasqyruar realitetin demografik të rajonit.
5. Investime të barabarta në zhvillimin ekonomik të Luginës, për të luftuar varfërinë dhe papunësinë endemike.
A nuk janë këto kërkesat e një populli që thjesht dëshiron të jetojë me dinjitet në tokën e vet?
Nevzad Lutfiu, kryetari i Këshillit Kombëtar Shqiptar, u bëri thirrje qytetarëve:
“Ejani! Për vetën tuaj! Për ata që do vijnë pas nesh!”
Fjalët e tij reflektonin urgjencën e momentit dhe rëndësinë e veprimit kolektiv.
Shaip Kamberi, deputeti i vetëm shqiptar në Parlamentin e Serbisë, artikulon qartë arsyet e protestës:
“Serbia mohon të drejtën tonë për integrim të barabartë në organet shtetërore, mosnjohja e diplomave, probleme të shumta në arsim, çështja e diskriminimit ekonomik, mungesa e hapësirës për jetës janë vetëm disa nga aktet që në vazhdimësi po përsëriten të cilat Serbia po i ndërmerr për t’ia vështirësuar jetën shqiptarëve këtu.”
Fjalët e tij janë si guri i hedhur në ujërat e qeta të indiferencës, duke krijuar valë që përhapen në çdo drejtim.
Historia e tensioneve midis shqiptarëve dhe serbëve në këtë rajon është e gjatë dhe e ndërlikuar si një labirint i errët. Lufta e Kosovës në 1998-1999 la plagë të thella që ende nuk janë shëruar plotësisht. Por sot, 25 vjet pas përfundimit të konfliktit të armatosur, shqiptarët e Luginës së Preshevës po përballen me një luftë të re – një luftë të heshtur, por jo më pak shkatërruese.
Kryetarja e Komunës së Preshevës, Ardita Sinani, u bën thirrje qytetarëve:
“Të dalim bashkë, pa dallim. Të ngrejmë zërin tonë. Për IDENTITET e DINJITET. Zërin e shqiptarëve të diskriminuar.”
Fjalët e saj janë si pasqyrë që reflekton dritën e së vërtetës mbi errësirën e padrejtësisë.
Protestuesit nuk tregojnë shenja lodhje. Zërat e tyre bashkohen në një kor të fuqishëm që këndon këngë patriotike. Është një pamje që të kujton se identiteti, kultura, dhe dinjiteti nuk janë thjesht fjalë abstrakte, por esenca e vetë ekzistencës njerëzore.
Por çfarë do të sjellë e nesërmja? A do të vazhdojnë protestat? A do të ketë reagim nga autoritetet serbe apo nga komuniteti ndërkombëtar?
Një gjë është e sigurt: shqiptarët e Luginës së Preshevës kanë vendosur të mos heshtin më. Ata po kërkojnë të drejtat e tyre me një zë që nuk mund të injorohet. Është një zë që kërkon jo vetëm vëmendje, por veprim konkret.
Pyetjet mbeten pezull në ajër. Por një dritë shprese vazhdon të ndriçojë. Është drita e vendosmërisë, e unitetit, e besimit se ndryshimi është i mundur.
Sytë e botës tani janë mbi Luginën e Preshevës. Çfarë do të ndodhë më pas? Vetëm koha do ta tregojë. Por një gjë është e sigurt: zëri i shqiptarëve të Luginës është ngritur dhe nuk do të heshtet lehtë. Është një zë që kërkon vëmendje, respekt dhe, mbi të gjitha, veprim.
