Nga Mercello Foa, InsideOver
Shpeshherë e kemi pyetur veten se si vepron në të vërtetë elita globaliste, por rrallëherë marrim përgjigje të plota dhe të kënaqshme. Një studiuese e shkëlqyer amerikane, Janine R. Wedel, ka arritur ta bëjë këtë në një ese, “Shadow Elite”, e botuar rreth dhjetë vjet më parë në Shtetet e Bashkuara por ende jashtëzakonisht aktuale. Janine Wedel është antropologe amerikane dhe profesoreshë universitare në Shkollën e Politikave dhe Qeverisjes Schar të Universitetit George Mason dhe bashkëpunon me disa institucione evropiane. Ajo është një intelektuale e lirë, me pikëpamje kundër rrymës dhe shumë e respektuar, e udhëhequr nga një pasion i thellë për autenticitetin e demokracisë sonë. Ditët e fundit e kam intervistuar për programin “Giù la maschera” që drejtoj në Rai Radio 1 dhe jam i lumtur ta ofroj edhe për lexuesit e InsideOver. Janë vetëm disa rreshta, por janë ndriçuese mbi rregullat e padukshme të pushtetit në epokën e globalizimit.
– Profesori Philips, në librin e tij “Titans of Capital”, lë të kuptohet se bota drejtohet nga financat e mëdha. A është me të vërtetë kjo elita që zotëron fuqinë e vërtetë?
“Jo, mendoj se sistemi financiar është i rëndësishëm dhe ka përcaktuar shumë politika dhe vendime që karakterizojnë sistemin ku jetojmë, por nuk është i vetmi aspekt që duhet marrë parasysh.”
– Atëherë cilët sektorë duhet të konsiderojmë? Ju, në librin tuaj të famshëm “Shadow Elite” apo “Elita e Hijes”, shpjegoni si kjo elitë drejton globalizimin dhe është besnike vetëm ndaj vetes. Çfarë kuptoni me këtë?
“Po, ajo që kemi parë në 40 vitet e fundit është transformimi i elitës. Elita e dikurshme dëshironte të qeveriste, por gjithashtu të kthente diçka shoqërisë. Globalizimi dhe financiarizimi kanë nxjerrë në pah një elitë të re që nuk ndjehet më e lidhur fort me vendin e saj, për shembull shkon aty ku paguan më pak taksa, ka më shumë pasaporta dhe të ngjashme. Dhe kjo evoluim është diktuar nga disa ndryshime strukturore të ndërlidhura mes tyre. Unë shoh katër të tilla.”
– Cilat janë këto ndryshime?
“Së pari, në vitet ’80 me fillimin e procesit të outsourcing-ut dhe privatizimit të shumë aktiviteteve të qeverive, që nisi gjatë presidencës së Reagan në Shtetet e Bashkuara dhe me kryeministren Thatcher në Britani. Më pas, fundi i Luftës së Ftohtë hapi dyert për një privatizim masiv, i shënuar ndër të tjera nga ardhja e oligarkëve në Rusi, të cilët u bënë të pasur brenda natës, duke grabitur shtetin dhe duke krijuar shumë para të pista. Që aty pati zhvillimin e qendrave financiare offshore apo parajsave fiskale. Në fund, dixhitalizimi ka ndryshuar gjithçka, duke favorizuar globalizimin dhe përparësinë e interesave private në kurriz të atyre shtetërore dhe kombëtare, gjë që u shfaq gjithashtu me krijimin e OJQ-ve dhe entiteteve gjithmonë private, ndonjëherë legale dhe ndonjëherë jo. Kështu, është pakësuar besnikëria ndaj vendit tënd, kanë lindur modele të reja aktivitetesh dhe biznesesh, është rritur besnikëria ndaj elitës së vet, që unë e quaj ‘hije’.”
– Si funksionon elita e hijes?
“Bëhet fjalë për elitë që mban role të shumta, që forcohen reciprokisht brenda dhe jashtë qeverisë. Për shembull, një person është këshilltar i ekzekutivit, pra i jashtëm, jo i punësuar, dhe në të njëjtën kohë punon për një think tank, i cili financohet nga një industri që ka interesa pikërisht në atë ministri.”
– Na e shpjegoni më mirë, Janine: ju po përshkruani një sistem që funksionon në çdo sektor, jo vetëm atë financiar, për shembull atë ushtarak, farmaceutik, automobilistik. A është kështu?
“Absolutisht po, ka shembuj të shumtë në çdo sektor. Po marr një shembull: atë ushtarak. Në SHBA, një gjeneral në pension ofron konsulencë falas për qeverinë në një bord këshillues, por në atë pozicion ai merr informacion konfidencial, nga brenda, për qëllimet e qeverisë dhe natyrisht mund të ndikojë edhe në disa vendime. Në të njëjtën kohë, ai zotëron një kompani konsulence, e cila megjithatë ka klientë vetëm në sektorin ushtarak. Kështu ndërthuren interesat private dhe publike. Siç më tha një nga anëtarët e kësaj elite: nuk ka konflikt interesi sepse ne e përcaktojmë interesin. Ky gjeneral mund të punojë si alternativë në një think tank për një institucion akademik dhe kjo është e rëndësishme sepse duhet të shfaqet publikisht si një ekspert neutral. Kështu që kur shfaqet në CNN ose përpara një komisioni parlamentar, ai duket vetëm si një gjeneral në pension dhe tani profesor i një universiteti prestigjioz, për shembull Harvard.”
– Por në nivel global kush merr vendimet, kush përcakton tendencat e mëdha të epokës sonë, si dixhitalizimi, agjenda e gjelbër, industria 4.0, që më pas zbatohen në secilin vend? Disa thonë World Economic Forum…
“Është shumë e lehtë të thuash se ka vetëm një vend ku merren vendimet, por ajo që shohim është se për shkak të kësaj transformimi, vendimet për politikat ekonomike apo të tjera janë larguar nga institucionet demokratike që duhet t’i hartojnë dhe thjesht i adoptojnë. Dhe kjo sepse ka shumë entitete të tjera që janë bërë të rëndësishme në përgatitjen e reformave të mëdha, entitete private dhe jo të zgjedhura, si World Economic Forum apo Komisioni Trilateral që mbledh financierë dhe akademikë. Drejtori i këtij Grupi, të cilin e intervistova kur donin të dëshmonin se tregu i derivateve nuk kërkonte shumë rregullim, më tha: Ne nuk shkruajmë politikat, por vendimet tona përfundojnë duke u bërë reforma politike. Ky është një pikë kyçe, përgatitja e politikave është bërë shumë më indirekte dhe prandaj është gjithnjë e më e vështirë të kuptohet se ku ndodhet, fuqia e vërtetë, ndikimi i vërtetë. Dhe kjo shpjegon përhapjen e teorive konspirative: nëse qytetarët nuk mund të identifikojnë se kush ushtron vërtet dhe në mënyrë transparente pushtetin, do të kërkojnë përgjigje, duke i gjetur edhe në teoritë e konspiracionit.”
– Pra, jemi të pafuqishëm? Çfarë duhet të bëjnë qytetarët, gazetarët, intelektualët?
“Në të vërtetë, dinamika dhe interesat e elitës së hijes mund të analizohen dhe hetohen, unë e bëj këtë prej kohësh si antropologe sociale, por mund ta bëjnë edhe gazetarët. Duhet të ndjekim këtë elitë që ka gjithashtu role publike, të identifikojmë lidhjet e tyre, të rindërtojmë lidhjet, rolet dhe interesat që forcohen reciprokisht dhe mbivendosen. Nuk është e lehtë, por mund të bëhet.”
