Nga Kenan Malik, The Guardian
Mungesa e besimit tek udhëheqësit politikë po i shtyn të pakënaqurit drejt joshjes nga dhuna.
Taleb al-Abdulmohsen, autori i dyshuar i sulmit të tmerrshëm në tregun e Krishtlindjeve në Magdeburg, nuk “përputhet me asnjë model ekzistues,” vuri në dukje ministrja e Brendshme e Gjermanisë, Nancy Faeser. Ai kreu një akt “jashtëzakonisht mizor dhe brutal, si të ishte një terrorist islamik, megjithëse ishte e qartë se kishte një qëndrim ideologjikisht armiqësor ndaj Islamit.”
Por, Faeser nuk është e vetme në konfuzionin e saj për të kuptuar motivet e aktit brutal të Abdulmohsenit.
I lindur në Arabinë Saudite, Abdulmohsen mbërriti në Gjermani në vitin 2006 për një trajnim si mjek psikiatër para se të aplikonte për azil. Duke e përshkruar veten si “kritiku më agresiv i Islamit në histori,” ai kritikoi ashpër politikat gjermane të imigracionit ndaj azilkërkuesve myslimanë, duke i cilësuar ato si të pamatura, ndërsa vetë u kthye në mbështetës të partisë së ekstremit të djathtë, ‘AfD’. Abdulmohsen pretendonte gjithashtu se politika e kufijve të hapur e ish-kancelares gjermane Angela Merkel ishte një përpjekje “për të islamizuar Evropën”.
Si mundet që dikush kaq armiqësor ndaj Islamit të kryente një akt vrasës, i cili të sjell në mend terrorin islamist? Për shumë nga e djathta, veçanërisht ata që janë mësuar të përhapin urrejtje kundër myslimanëve, përgjigjja ishte e thjeshtë: Abdulmohsen është islamist, pavarësisht se faktet flasin për të kundërtën. Shumë e akuzuan atë për praktikimin e “taqiyya-s” (mashtrimit) dhe autoritetet gjermane për të qenit “në mohim”. Të tjerë i konsideruan pikëpamjet e tij të parëndësishme. Fakti që ishte i huaj, dhe nga një vend me shumicë myslimane, mjfatonte për ta konsideruar atë si një kërcënim vdekjeprurës.
Ndoshta mënyra më e mirë për të nisur ta kuptojmë tmerrin në dukje të pashpjegueshëm të sulmit, por edhe reagimet tërësisht të parashikueshme, qëndron tek ndërthurja e dy zhvillimeve: ndryshimi i tipologjisë së terrorizmit dhe rritja e “anti-politikës”, ose të menduarit se të gjithë ata në pushtet janë mashtrues, të korruptuar dhe armiqësorë ndaj nevojave të njerëzve të zakonshëm. Dhe një pikë e mirë për të nisur ta kuptojmë këtë ndërthurjeje, është vepra e sociologut francez Olivier Roy.
Një mendimtar kryesor mbi islamin radikal bashkëkohor, Roy ka qenë për një kohë të gjatë kritik ndaj teorive konvencionale që përkufizojnë mënyrën se si të rinjtë myslimanë në perëndim radikalizohen. Çfarëdo që të thonë konspiracionistët, Abdulmohsen nuk ishte xhihadist; megjithatë, të kuptuarit e xhihadizmit perëndimor mund të na ndihmojë që të hedhim dritë mbi veprimet e tij.
Për të kuptuar Islamin radikal, Roy këmbëngul se na duhet jo një qasje “vertikale” por “tërthore”; për ta parë atë jo vetëm në terma të historisë apo teologjisë islame, por edhe në krahasim me forma të tjera të lëvizjeve identitare bashkëkohore dhe radikalizimit politik.
Ajo çka i shtyn fillimisht shumicën e atyre që aspirojnë të kthehen në xhihadistë nuk është edhe aq politika apo feja, por kërkimi për diçka më pak të prekshme: identitet, kupti, përkatësi. Nuk ka asgjë në të re në përpjekjen e të rinjve për kërkimin e identitetit dhe kuptimit. E vetmja gjë që ndryshon, është se sot jetojmë në shoqëri të tomizuara dhe në një epokë ku shumë njerëz ndihen veçanërisht të pakënaqur dhe të izoluar nga institucionet shoqërore kryesore.
Në të kaluarën, zhgënjimi social mund t’i shtynte njerëzit të bashkoheshin me lëvizje që kërkonin ndryshim politik. Sot, shumica e këtyre organizatave janë shpërbërë ose duken të shkëputura nga realiteti. Ajo që i jep formë zhgënjimit bashkëkohor janë politikat identitare, që i ftojnë individët të përcaktojnë veten në terma gjithnjë e më të ngushtë etnikë dhe kulturorë. Një gjeneratë më parë, myslimanët e “radikalizuar” mund të ishin më laikë në pikëpamjet e tyre, duke e shprehur radikalizmin e tyre përmes fushatave politike. Sot, shumë e shfryjnë zhgënjimin e tyre përmes një vizioni gjithnjë e më tribal dhe shpesh vdekjeprurës të Islamit. Dilema kryesore, sugjeron Roy, nuk është aq në lidhje me “radikalizimin e Islamit” se sa me “islamizimin e radikalizmit”.
Në këtë proces, një ideologji tashmë e përçudnuar është përçudnuar edhe më tej, me xhihadizmin që në Evropë shpesh shndërrohet në “një zgjatim të bandave të lagjeve të qytetit,” duke çuar gjatë dekadës së fundit në shfaqjen e “terrorizmit të teknologjisë së ulët,” i cili shfrytëzon objektet e zakonshme si thikat dhe makinat për qëllime vdekjeprurëse. Vija ndarëse mes dhunës ideologjike dhe zemërimit sociopatik pothuajse është fshirë.
Kjo na çon në zhvillimin e dytë të rëndësishëm: ngritjen e “anti-politikës”.
Në esenë e tij të famshme shkruar më 1989, “Fundi i Historisë,” Francis Fukuyama sugjeronte se ngadhënjimi i perëndimit pas luftës së ftohtë, solli fundin e luftërave ideologjike. “Idealizmi,” shkruante ai, “do të zëvendësohet nga kalkulimi ekonomik” dhe “zgjidhja e pafund e problemeve teknike.”
Në botën e pas luftës së ftohtë, politika u ngrit vërtet më pak mbi ideologji konkurruese dhe më shumë mbi mënyrat se si mund të manaxhohej më mirë rendi politik ekzistues. Kjo ishte epoka e neoliberalizmit, e mbështetur nga konsensusi se nuk kishte alternativë tjetër veç demokracisë liberale, ekonomisë së tregut të lirë dhe globalizimit.
Por, ajo çfarë Fukuyama nënvlerësoi ishte rëndësia e politikës dhe idealeve kolektive. “Llogaritja ekonomike” dhe “zgjidhja e pafundme e problemeve teknike” nuk kanë arritur dhe nuk mund të zëvendësojnë “luftën ideologjike.” Ai gjithashtu mbivlerësoi aftësinë e autoriteteve për të zgjidhur problemet teknike ose për të përmirësuar jetët e qytetarëve të tyre.
Kriza financiare e vitit 2008 nxiti ringjalljen e protestave politike dhe sfidave populiste ndaj autoritetit. Nga Tunizia në Kili, nga Brazili në Hong Kong – sipas Vincent Bevins në librin e tij “If We Burn (Një histori e viteve 2010)” – më shumë njerëz sesa kurrë më parë u përfshinë në protesta në mbarë botën. Megjithatë, u duk se pak gjëra ndryshuan. Zemërimi përballë pandryshueshmërisë ka çuar në njërritjen e ndjesisë se vetë politika është problemi.
Ne mund të mos i mësojmë kurrë motivet pas sulmit të Abdulmohsen-it, ose gjendjen e tij mendore kur shkaktoi masakrën, por diku në rrugëtimin e tij politik, ai duket se e shndërroi urrejtjen ndaj Islamit në një urrejtje ndaj Gjermanisë për faktin se ajo nuk ishte mjaftueshëm armiqësore ndaj Islamit. Ndjesia e tij se ishte injoruar nga autoritetet politike mund ta ketë shtyrë drejt një akti nihilist dhune që, si shumë të tjera të ngjashme, mund të jetë i pashpjegueshëm në terma racionalë, por që përkufizon epokën e anti-politikës dhe është rrënjosur në idenë e protestës si spektakël – shpesh një spektakël i tmerrshëm dhe vrasës. “A ka një rrugë drejt drejtësisë në Gjermani pa… masakruar në mënyrë qytetarët gjermanë pa dallim?” pyeste ai në një postim tronditës në rrjetet sociale kohët e fundit. Ai kishte qenë “në kërkim të kësaj rruge paqësore” por “nuk e kishte gjetur.”
Këmbëngulja që Abdulmohsen duhet të shihet patjetër si islamist dhe se “imigracioni masiv po e vret Evropën” buron gjithashtu nga politika e anti-politikës. Nuk janë vetëm myslimanët ata që ndihen të pakënaqur përballë shoqërisë dhe që zhgënjimi i të cilëve lind nga një ndjenjë e ngushtë identitare. Brenda vetë komunitetit të klasës punëtore të bardhë, shumë e gjejnë veten po aq të pakënaqur e të zemëruar dhe shpesh i shohin problemet e tyre përmes lentes identitare, duke shtruar kështu rrugën për kampionët e së djathtës ekstreme që ta shfaqin zemërimin përmes fanatizmit. Protestat e verës së këtij viti në Angli treguan se sa shpejt zhgënjimi mund të deformohet dhe të drejtohet kundër myslimanëve dhe emigrantëve.
Aspirimi për xhihad, populizmi racist dhe aktet individuale të terrorit nihilist mund të duken si fenomene të shkëputura, por të gjitha, në mënyra shumë të ndryshme, janë shprehje të një zemërimi të zhgënjyer, të bllokuar brenda kafazit të identitetit në epokën e anti-politikës.
