Viti 2024 u shënua nga zgjedhje vendimtare – si në Evropë ashtu edhe në Shtetet e Bashkuara, por edhe me tensione të vazhdueshme në pjesët më të brishta të Ballkanit Perëndimor. Zgjerimi i BE-së ka potencialin për të stabilizuar rajonin dhe ka fituar vrull që këtë vit. Pyetja kryesore në vitin 2025 do të jetë nëse ky momentum do të vazhdojë.
Administrata e ardhshme e Trump nuk i ka kushtuar shumë vëmendje Ballkanit Perëndimor, ndaj dhe mendohet se rajoni nuk do të luajë ndonjë rol të rëndësishëm në politikën e jashtme të SHBA. Megjithatë, ndikimi global i kësaj administrate mund të reflektohet edhe në Ballkan. Ndërsa rajoni nuk është asnjëherë larg zgjedhjeve të parakohshme, deri më tani janë caktuar vetëm dy zgjedhje të rregullta – në Kosovë në shkurt dhe në Shqipëri në maj. Në të dy vendet, drejtuesit aktualë janë favoritë për t’u rikthyer në detyrë. Demokracia në Ballkanin Perëndimor vazhdon të vuajë nga shumë probleme të kahershme dhe mobilizimi i qytetarëve në rrugë, veçanërisht në Serbi, po fiton rëndësi.
2025 – vit vendimtar për vazhdimin e momentit të zgjerimit të BE-së
Në vitin 2018, Komisioni Evropian, i udhëhequr në atë kohë nga Jean-Claude Juncker, miratoi një strategji zgjerimi, e cila vendosi vitin 2025 si një vit të mundshëm pranimi për Serbinë dhe Malin e Zi. Edhe në atë kohë, ky projekt u cilësua si tepër ambicioz dhe kështu rezultoi, pasi viti 2025 tashmë ka ardhur dhe asnjë vend nuk është në pragun e hyrjes në Bashkim Europian.
Megjithatë, pas shpërthimit të luftës në shkallë të gjerë në Ukrainë, udhëheqësit e BE-së filluan t’i referohen edhe një herë zgjerimit si një prioritet. Kohët e fundit u përmendën data të reja, të paktën në rastet e Malit të Zi dhe Shqipërisë, të cilat tani synojnë mbylljen e të gjithë kapitujve të negociatave përkatësisht deri në vitin 2026 dhe 2027. Udhëheqja serbe gjithashtu bëri një përpjekje më të dukshme për të bërë progres të paktën formal në rrugën e anëtarësimit në BE, i cili ende nuk është materializuar. Procesi i zgjerimit ka rritur shpejtësinë muajt e fundit dhe viti 2025 do të jetë vendimtar për të parë nëse ky momentum do të ruhet. Pas mbylljes së tre kapitujve negociues në dhjetor, Mali i Zi planifikon të mbyllë më shumë vitin e ardhshëm dhe Këshilli i BE-së konfirmoi gatishmërinë e tij për të filluar punën.
Si do ta trajtojë rajonin administrata e dytë e Trump?
Viti 2025 vendimtar për zgjerimin e BE-së, 5 ngjarjet që do
Që kur fitoi mandatin e dytë si President i Shteteve të Bashkuara, as Donald Trump dhe as bashkëpunëtorët e tij nuk kanë treguar se çfarë planifikojnë të bëjnë në Ballkanin Perëndimor, duke ilustruar një prioritet të ulët ndaj rajonit për politikën aktuale të jashtme të SHBA-së. Gjatë mandatit të parë të Trump, ndërkohë që pati përpjekje për të ndryshuar kursin për disa çështje, veçanërisht në marrëdhëniet Serbi-Kosovë.
Në analizat e tyre parazgjedhore, ekspertët e politikës së jashtme vlerësuan se fitorja e Trump do të ishte një shtysë për forcat konservatore dhe nacionaliste në Ballkan dhe se angazhimi amerikan në Evropë dhe veçanërisht në këtë rajon “mund të tkurret ndjeshëm”. Disa zgjedhje të kabinetit Trump, të cilët perceptohen të kenë më shumë pikëpamje “establishmenti” mbi politikën e jashtme, e bëjnë më të vështirë parashikimin se në çfarë mase do të ndryshojë situata pasi ai të marrë drejtimin më 20 janar 2025. Richard Grenell, i cili e njohu mirë Ballkanin gjatë mandatit të parë të Trump si i dërguar i posaçëm i Presidentit për Dialogun Beograd-Prishtinë, u zgjodh nga Trump si i Dërguar për Misionet Speciale. Deri në çfarë mase do të fokusohet puna e tij në Ballkan mbetet e panjohur. Udhëheqja serbe tashmë ka investuar në një marrëdhënie të mirë me administratën e rikthyer, duke arritur marrëveshje biznesi me dhëndrin e Trump, Jared Kushner.
Marrëdhëniet Kosovë-Serbi: Tensione të vazhdueshme apo progres drejt normalizimit?
Viti 2025 vendimtar për zgjerimin e BE-së, 5 ngjarjet që do
Nëse nuk ndodh ndonjë shqetësim i madh në zgjedhjet e ardhshme në Kosovë, Albin Kurti dhe Aleksandër Vuçiç do të vazhdojnë të marrin pjesë në procesin e normalizimit, i cili nuk ka parë asnjë “qetësim” që nga viti 2024. Vuçiç dhe Kurti pranuan marrëveshjen e 2023 Bruksel-Ohër, e cila më pas u bë pjesë e kornizave të tyre negociuese për anëtarësimin në BE.
Veprimet e Kurtit në veri të Kosovës synojnë vendosjen e kontrollit të plotë shtetëror mbi këtë zonë, pa formimin e Asociacionit të Komunave me shumicë serbe dhe kanë çuar në ftohjen e marrëdhënieve të Kosovës me BE dhe SHBA. E meta kryesore e Serbisë, përveç kërkesave formale të dialogut, mbetet ndjekja penale e Milan Radoiçiçit, i cili mori përgjegjësinë për sulmin në Banjskë të vitit 2023.
Zgjedhjet në rajon: A mund t’i habisë dikush pushtetarët?
Zgjedhjet parlamentare në Kosovë janë caktuar për 9 shkurt 2025, ndërsa zgjedhjet në Shqipëri më 11 maj 2025. Partitë aktuale të udhëhequra nga Albin Kurti në Kosovë dhe Edi Rama në Shqipëri janë të favorizuara për të mbajtur pushtetin, por edhe nëse nuk e bëjnë, nuk priten ndryshime në orientimin e tyre të përgjithshëm gjeostrategjik, pasi konsensusi për mbështetjen e integrimit euroatlantik ekziston ende në të dy vendet. Në vitin 2021, Lëvizja Vetëvendosje e Albin Kurtit fitoi shumicën e votave nga një parti e vetme që nga shpallja e pavarësisë së Kosovës, e cila gjithashtu i mundësoi asaj të shërbente mandatin e parë të plotë 4-vjeçar në detyrë. Sondazhet e opinionit sugjerojnë se partia ka ruajtur një nivel të lartë mbështetjeje dhe se ajo kryeson me një diferencë të madhe dy partitë kryesore të opozitës, Lidhjen Demokratike dhe Partinë Demokratike.
Me fillimin e fushatës në Kosovë, u shfaq një polemikë kur Komisioni Qendror i Zgjedhjeve refuzoi të certifikojë Listën Serbe, e cila ka pasur pozitë dominuese në mesin e komunitetit serb. Mbetet të shihet nëse Lista Serbe do të certifikohet. Në Shqipëri, Partia Socialiste në pushtet po synon të sigurojë një mandat të katërt radhazi në detyrë nën kryeministrin Edi Rama. Partia Demokratike, kryesore e opozitës ka pësuar përçarje dhe përleshje të brendshme dhe tani drejtohet nga lideri Sali Berisha, ish-kryeministër. Berisha kaloi pjesën më të madhe të këtij viti në arrest shtëpie, i akuzuar për korrupsion, akuzë të cilën ai e mohon. Atmosfera politike në Shqipëri mbetet tejet e polarizuar, gjë që u vu në dukje edhe nga raportet e Komisionit Evropian. Megjithatë, vendi ka arritur të bëjë përparim në rrugën e tij drejt BE-së dhe pritet që Unioni të vëzhgojë nga afër zhvillimin e zgjedhjeve të ardhshme.
Serbi: A do ta trondisin partinë në pushtet trazirat e vazhdueshme?
Viti 2025 vendimtar për zgjerimin e BE-së, 5 ngjarjet që do
Ndërsa në qershor të vitit 2024, pas fitores së saj në zgjedhjet lokale, pozicioni i Partisë Progresive Serbe në pushtet dhe presidentit Aleksandër Vuçiç dukej mjaft i qëndrueshëm, ata shpejt hasën në telashe pasi njoftuan rifillimin e projektit shumë të diskutueshëm të minierave të litiumit. Për momentin, ideja e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare është përhapur në publik, por asnjë nga aktorët nuk e ka mbështetur seriozisht. Ndërsa protestat në rrugë janë masive, opozita politike mbetet e fragmentuar. Që nga viti 2016, SNS ka përballuar me sukses kriza të shumta politike dhe një sërë protestash. Por në vend që të zbuten, protestat vazhdojnë të bëhen më të mëdha me kalimin e viteve.
