Nga Mimoza Golikja
Presidenti i SHBA-së, Donald Trump ka thënë se do të zhvillojë sot, (18 mars), një bisedë telefonike me presidentin rus Vladimir Putin, për të bindur homologun e tij që të pranojë një armëpushim në luftën e Rusisë me Ukrainën, përpjekje kjo madje, dhe për të shkuar drejt një fundi të përhershëm të konfliktit tre-vjeçar.
Por nga ana tjetër Presidenti rus Vladimir Putin duket se ka qenë pjesërisht i suksesshëm në mbajtjen peng të propozimit të armëpushimit, si pjesë e përpjekjeve të tij për të nxjerrë lëshime parandaluese nga Presidenti i SHBA Donald Trump në negociatat për t’i dhënë fund luftës. Trump deklaroi më 17 mars se ai ka në plan të flasë me Putinin më 18 mars dhe “dëshron të shohë nëse (ai dhe Putin) mund ti japin fund luftës”, th ai. “Shumë elementë të një Marrëveshjeje Përfundimtare janë rënë dakord, por shumë mbeten,” tha Trump në një postim në mediat sociale. Çdo javë sjell 2,500 vdekje ushtarësh, nga të dyja palët, dhe duhet të përfundojë TANI. Mezi pres thirrjen me presidentin Putin.”
Trump shtoi se ai dhe Putin do të “flasin për tokën”, “centralet” dhe “ndarjen e aseteve të caktuara” dhe zbatimi i njëkohshëm. Propozimi thoshte se Ukraina dhe Shtetet e Bashkuara synojnë të emërojnë ekipet e tyre negociuese dhe të fillojnë menjëherë negociatat drejt një paqeje të qëndrueshme, duke vënë në dukje dallimin midis armëpushimit të përkohshëm dhe negociatave të ardhshme për një zgjidhje paqeje. Putin hodhi poshtë propozimin e përkohshëm të armëpushimit më 13 mars dhe pretendoi se ndërprerja e armiqësive “duhet të jetë e tillë që të çojë në paqe afatgjatë dhe të eliminojë shkaqet fillestare” të luftës. Kështu, Putin hodhi poshtë një nga parimet kryesore të propozimit amerikano-ukrainas, që armëpushimi i përkohshëm t’i paraprijë negociatave formale për t’i dhënë fund luftës. Propozimi i armëpushimit të përkohshëm SHBA-Ukrainë vuri në dukje se Shtetet e Bashkuara dhe Ukraina diskutuan kthimin e të burgosurve të luftës (POW), civilët e ndaluar dhe fëmijët ukrainas të dëbuar me forcë, të gjitha këto do të kërkojnë bisedime të ardhshme me Rusinë.
Propozimi i përkohshëm amerikan-ukrainas për armëpushim nuk përmendi bisedimet me Rusinë për territorin ukrainas, infrastrukturën energjetike ose asetet. Putin sugjeroi gjithashtu më 13 mars se ai mund të thërrasë Trump për të diskutuar “çështjet” e përfshira në propozimin e armëpushimit, të tilla si aftësia e vazhdueshme e Ukrainës për të mobilizuar forcat dhe për të marrë ndihmë ushtarake nga partnerët dhe aleatët, çështje që nuk përfshihen veçanërisht në propozimin e përkohshëm SHBA-Ukrainë për armëpushim.
“Putin po përpiqet të ndryshojë sekuencën e bisedimeve në mënyrë që të shtyjë Trump të bëjë lëshime parandaluese për çështje që nuk janë pjesë e armëpushimit të përkohshëm SHBA-Ukrainë, por janë pjesë e synimeve të luftës së Rusisë”, thotë Instituti i Studimeve të Luftës ISW bazuar në Uashington, i cili avancon një kuptim të informuar të çështjeve ushtarake. “Pranimi i këtyre kërkesave ruse në kontekstin e negociatave për një armëpushim të menjëhershëm do të lëshonte leva të vlefshme të SHBA-së dhe Ukrainës gjatë negociatave të ardhshme për të siguruar një paqe të qëndrueshme në Ukrainë.”, thotë ai.
Nga ana tjetër “zyrtarët rusë vazhdojnë të demonstrojnë se qëllimi i Rusisë për të shkatërruar sovranitetin ukrainas mbetet i pandryshuar që përpara se Rusia të niste pushtimin e saj të plotë në vitin 2022”. Zëvendësministri i Jashtëm rus Alexander Grushko pohoi në një intervistë me një gazetë të lidhur me Kremlinin më 17 mars se “Rusia vazhdon të kërkojë që Ukraina të jetë një shtet neutral dhe që Ukraina të refuzojë të pranojë si një shtet anëtar të NATO-s”.
Madje Putin ka thënë se dhe inkursioni i tij ushtarak në Ukrainë ishte për shkak se zgjerimi zvarritës i NATO-s kërcënoi sigurinë e Rusisë dhe i ka kërkuar Ukrainës të heqë ambiciet e anëtarësimit në NATO. Ai ka thënë gjithashtu se Rusia duhet të mbajë kontrollin e territorit ukrainas që ka kapur, sanksionet perëndimore duhet të lehtësohen dhe Kievi duhet të organizojë zgjedhje presidenciale. (Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskiy, i zgjedhur në vitin 2019, aktualisht është në pushtet sipas ligjit ushtarak që ai vendosi për shkak të luftës.).
Partnerët evropianë në procesin e paqes
Ministri i Jashtëm ukrainas Andriy Sybiha deklaroi për RBK Ukraine më 17 mars se asnjë vend nuk duhet të ketë “veto” mbi zgjedhjen e Ukrainës për të marrë pjesë në aleanca, duke përfshirë BE-në ose NATO-n. Syhiba vuri në dukje se aspiratat e Ukrainës për NATO-n janë të përfshira në Kushtetutën e Ukrainës dhe pasqyrojnë një “zgjedhje strategjike të popullit ukrainas”. Një “veto” ruse e zgjedhjeve të Ukrainës për këto çështje do të përbënte një mohim të aftësisë së Ukrainës për të bërë zgjedhje në lidhje me aleancat dhe marrëveshjet e saj të sigurisë si një shtet sovran dhe i pavarur. Grushko pranoi gjatë intervistës së tij se kërkesat e Rusisë për neutralitetin ukrainas dhe refuzimi i NATO-s për të lejuar Ukrainën në aleancë janë të njëjtat kërkesa që Rusia bëri në 2021 para pushtimit të saj në shkallë të plotë të Ukrainës, duke demonstruar se si kërkesat e Rusisë për të shkatërruar Ukrainën si një shtet i pavarur dhe sovran kanë mbetur të pandryshuara.
Kremlini gjithashtu vazhdon të refuzojë mundësinë e paqeruajtësve evropianë në Ukrainë, në kundërshtim me qëndrimet e SHBA-së dhe Ukrainës për këtë çështje dhe duke penguar vendosjen e një paqeje të qëndrueshme, dhe të përherëshme për t’i dhënë fund luftës. Grushko deklaroi më 17 mars se Rusia nuk do të pranojë paqeruajtës nga BE, NATO, apo shtete të veçanta perëndimore në Ukrainën e pasluftës pasi Rusia i konsideron të gjitha këto kontigjente të mundshme paqeruajtëse si “kontigjente të NATO-s.”.
Kremlini sipas analistëve të luftës, “duket se po përpiqet të diktojë kohën dhe sekuencën e bisedimeve, duke kërkuar që bisedimet përfundimtare të paqes t’i paraprijnë çdo diskutimi rreth misioneve paqeruajtëse në Ukrainën e pasluftës”, thonë ata. Rusia vazhdon të bëjë të qartë refuzimin e saj për çdo përfshirje evropiane në Ukrainën e pasluftës, në kundërshtim me qëndrimet e SHBA-së dhe Ukrainës për këtë çështje.
Trump deklaroi më 26 shkurt se Evropa duhet të jetë përgjegjëse për garancitë e sigurisë për Ukrainën, dhe deklarata e përbashkët SHBA-Ukrainë e 11 marsit që përshkruan propozimin e përkohshëm të armëpushimit deklaron se Ukraina përsëriti qëndrimet e saj se partnerët evropianë duhet të përfshihen në procesin e paqes. Ministri ukrainas Sybiha theksoi rëndësinë e mbështetjes evropiane për të ndihmuar në monitorimin dhe zbatimin e kushteve të një armëpushimi të përhershëm në Ukrainë dhe vuri në dukje se Ukraina tashmë po diskuton detaje specifike me ato vende evropiane që dëshirojnë të vendosin forca paqeruajtëse në Ukrainë. Përfshirja e rëndësishme evropiane në Ukrainën e pasluftës është kritike për çdo zgjidhje paqeje që synon të vendosë një paqe të qëndrueshme në Ukrainë.
Një ushtri e fortë ukrainase e mbështetur nga garancitë e sigurisë mbetet komponenti më i rëndësishëm i një paqeje të qëndrueshme në Ukrainë dhe frenimit të agresionit të ardhshëm rus. Sybiha theksoi se “nuk mund të ketë kufizim mbi aftësitë mbrojtëse ose forcën ushtarake të Ukrainës në çdo marrëveshje të ardhshme paqeje dhe se Ukraina duhet të vazhdojë të punojë drejt një sektori industrial të mbrojtjes të vetë-mjaftueshme për të penguar agresionin e mëtejshëm rus”. Sybiha, duke iu përgjigjur një pyetjeje në lidhje me përcaktimet themelore të Ukrainës në “çdo” negociata të ardhshme, deklaroi se Ukraina nuk do të rrezikojë integritetin dhe sovranitetin e saj territorial dhe “kurrë nuk do të njohë territoret e pushtuara”. Diskutimet mbi statusin e përhershëm të territorit të okupuar ukrainas duhet të jenë vetëm pjesë e negociatave për një zgjidhje të përhershme të luftës, vlerëson Instituti i Studimeve të Luftës.
Shtetet e Bashkuara njoftuan tërheqjen e tyre nga agjencitë e monitorimit të krimeve të luftës në lidhje me luftën në Ukrainë, në thelb një lëshim i njëanshëm ndaj Rusisë pa lëshime ruse në këmbim. New York Times, duke cituar një letër të brendshme nga Departamenti i Drejtësisë (DoJ), raportoi më 17 mars se DD-ja e SHBA njoftoi Qendrën Ndërkombëtare për Ndjekjen e Krimeve të Agresionit (ICPA) kundër Ukrainës se Shtetet e Bashkuara do të tërhiqeshin nga organizata deri në fund të marsit 2025, pasi kishin marrë pjesë në organizatë që nga nëntori i vitit 2023, Agjencia e Drejtësisë për Cooperacionin e BE-së. Organizata mëmë e ICPA, konfirmoi për SkyNews se Shtetet e Bashkuara po tërhiqen nga ICPA. ICPA është përgjegjëse për hetimin e liderëve përgjegjës të drejtpërdrejtë për krimet e kryera në kontekstin e pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia. New York Times gjithashtu raportoi se administrata Trump synon të zvogëlojë Ekipin e Përgjegjshmërisë për Krimet e Luftës të DD-së (WarCAT), të cilin DD e SHBA-së e krijoi në vitin 2022 për të koordinuar përpjekjet e Rusisë për krimet e luftës të kryera, për kryerjen e krimeve të luftës në Ukrainë Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky zëvendësoi shefin e Shtabit të Përgjithshëm gjeneral-lejtnant Anatoliy Barhylevych me gjeneralmajor Andriy Hnatov më 16 mars. Zelensky emëroi Barhylevych për të shërbyer si Inspektor i Përgjithshëm i Ministrisë së Mbrojtjes së Ukrainës, i cili monitoron pajtueshmërinë me standardet ushtarake dhe proceset e reformës. Ndërsa lidhur me Putinin Zelenskiy thotë se ai nuk i përmbahet marrëveshjeve.
“Ekziston rreziku që ai të përpiqet në thelb të krijojë më shumë zhurmë në këtë bisedë me Presidentin Trump, duke pretenduar se është dakord për diçka, ndërsa në të njëjtën kohë kërkon gjithnjë e më shumë lëshime nga pala ukrainase”, tha Maria Snegovaya, një anëtare e lartë në Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare, një organizatë kërkimore politikash me bazë në Uashington. “Skenari më i keq është se Putini është i suksesshëm duke i shitur Trumpit një lloj marrëveshjeje premtuese të së ardhmes me Rusinë,”, tha ajo.
Konflikti tre vjeçar Rusi – Ukrainë, shpresë për një “fund të mirë”
Trump tha se do të fliste me Putin në mëngjes më 18 mars, por zyrtarët e Shtëpisë së Bardhë nuk pranuan të thonë saktësisht se në cilën orë do të bëhej telefonata, ndërsa vunë në dukje diferencën kohore midis Uashingtonit dhe Moskës. Tashmë që Ukraina, ka rënë dakord për armëpushimin e propozuar prej 30 ditësh nga SHBA. Ndërkohë Presidenti Zelenskiy ka akuzuar Putinin për zgjatjen e luftës, ai tha gjithashtu se “kur lideri rus të flasë me Trump të martën, ai do të jetë në dijeni të propozimit 30-ditor të armëpushimit për një javë”.
Ndërsa duket se Trump i ka afruar Shtetet e Bashkuara më afër Moskës që nga ardhja e tij në detyrë, dhe se ka shprehur një lloj afrimiteti me Putinin, nga ana tjetër “administrata e tij ka treguar kohët e fundit shenja gatishmërie për të rritur presionin ndaj Kremlinit për të ndaluar luftimet.”.
“Ne morëm një angazhim të mirë nga Ukraina javën e kaluar,” tha Sekretari amerikan i shtetit Marco Rubio për “The Guy Benson Show” në radion Fox News më 17 mars 2025. “Ata ranë dakord të ndalonin të shtënat dhe të ngrinin gjithçka aty ku është, dhe ne mund të flasim se si t’i jepet fund kësaj përgjithmonë. Dhe tani duhet të marrim diçka të tillë nga rusët,”, tha Rubio. “Ne do të dimë më shumë nesër pasi presidenti të flasë me Putinin. Dhe shpresojmë se do të jemi në një vend më të mirë.”, tha ai.
Ndërkohë Presidenti Trump ka lënë të kuptohet se cilat aspekte do të përbënin një plan paqeje afatgjatë, duke përfshirë koncesionet territoriale nga Kievi dhe kontrollin e një termocentrali bërthamor që mund të përfshihet në negociata. Por Zelenskiy ka thënë vazhdimisht se sovraniteti i vendit të tij nuk është i negociueshëm dhe se Rusia duhet të dorëzojë territorin që ka kapur. Rusia pushtoi gadishullin e Krimesë në vitin 2014 dhe tani kontrollon shumicën e katër rajoneve lindore të Ukrainës që kur pushtoi vendin në vitin 2022.
