Shkrimtari peruan Mario Vargas Llosa, një nga figurat kryesore që ndezi një bum global në letërsinë e Amerikës Latine, ka vdekur në moshën 89-vjeçare. Vdekja e tij u njoftua në një deklaratë nga fëmijët e tij, Álvaro, Gonzalo dhe Morgana Vargas Llosa.
“Me dhimbje të thellë, ju njoftojmë se babai ynë, Mario Vargas Llosa, vdiq sot në Lima, i rrethuar nga familja dhe në paqe”, ka shkruar djali i tij.
Gjatë një karriere që zgjati më shumë se 50 vjet, Vargas Llosa shkroi një seri romanesh, duke përfshirë Koha e Heroit, Biseda në Katedrale etj. Duke jetuar një jetë që ishte po aq plot ngjyra sa trillimet e tij, Vargas Llosa në 2010 mori Çmimit Nobel. I lindur në Arequipa në vitin 1936, Vargas filloi të punonte si reporter kur ishte vetëm 15 vjeç.
Katër vjet më vonë, ai u arratis me tezen e tij 32-vjeçare Julia Urquidi. Një udhëtim në Paris në 1958 ishte fillimi i 16 viteve jashtë vendit, duke jetuar në Madrid, Barcelonë dhe Londër si dhe në kryeqytetin francez. Por ndërsa punonte si gazetar, dhe mësues, Vargas Llosa filloi të kthehej në atdheun e tij në letërsinë artistike.
Në vitin 1963 romani i tij i parë, Koha e Heroit, u botua në Spanjë. Por kjo histori e një vrasjeje në akademinë ushtarake Leoncio Prado ku Vargas Llosa kaloi dy vjet si adoleshent dhe mbulimi i mëvonshëm u konsiderua aq tronditëse në Peru sa thuhet se 1000 kopje u dogjën.
Vargas Llosa e gjeti veten në qendër të një lulëzimi në letërsinë e Amerikës Latine përkrah shkrimtarëve si Julio Cortázar, Carlos Fuentes dhe Garcia Márquez.
Dramat, tregimet e shkurtra dhe novela, duke përfshirë Bisedën në Katedrale, Hallë Julia dhe Skenaristin, dhe Lufta e Fundit të Botës konfirmuan reputacionin e tij letrar. Por me rritjen e profilit të tij, Vargas Llosa u përfshi gjithnjë e më shumë në politikë. Duke u larguar nga marksizmi i rinisë së tij, ai drejtoi një chat-show në televizionin peruan dhe, në vitin 1984, hodhi poshtë një ofertë nga presidenti konservator Fernando Belaúnde Terry për t’u bërë kryeministër i tij.
Në vitin 1987, Vargas Llosa tërhoqi një turmë prej 120,000 vetësh në një tubim në Lima, duke protestuar kundër planeve për të shtetëzuar sistemin financiar peruan dhe nisi një fushatë presidenciale. Tre vjet më vonë, pas shumë telefonatave abuzive dhe kërcënimeve me vdekje, ai u mund në raundin e dytë nga Alberto Fujimori dhe u largua nga vendi brenda pak orësh.
“Unë nuk gënjeva. Unë thashë se kishim nevojë për reforma radikale dhe sakrifica sociale dhe në fillim funksionoi. Por më pas erdhi lufta e pistë, duke i paraqitur reformat e mia si diçka që do të shkatërronte vendet e punës. Ishte shumë efektive, veçanërisht me më të varfërit e shoqërisë. Në Amerikën Latine ne preferojmë premtimet sesa realiteti,” i tha ai Guardian në 2002.
Vargas Llosa mori nënshtetësinë spanjolle në vitin 1993, ndërsa rryma e dramave, eseve dhe romaneve vazhdoi. Festa e Bricjapit, botuar në vitin 2000, hyri në mendjen e diktatorit dominikan Rafael Trujillo në një efekt rrëqethës. Romani i tij i vitit 2006 “Vajza e keqe” ndjek një aferë që zgjat më shumë se 40 vjet. Përsa i përket çmimit Nobel ai thoshte se se i dukej si një përrallë.
“Çmimi Nobel ishte një përrallë për një javë”, tha ai për Guardian në 2012, por një makth për një vit.
Gjithashtu në maj 2022 ai tha se do të mbështeste ish-udhëheqësin e ekstremit të djathtë të Brazilit Jair Bolsonaro mbi Luiz Inácio Lula da Silva në zgjedhjet e përgjithshme të Brazilit. Nga viti 1976 deri në vitin 1979, Vargas Llosa shërbeu si president i PEN International, grupi botëror i lirisë së shprehjes së shkrimtarëve.
Për shkak të kundërshtimit të tij ndaj lëvizjes për pavarësinë e Katalonjës, ai dha dorëheqjen si president emeritus në 2019 pasi organizata bëri thirrje për lirimin e dy liderëve të burgosur të shoqërisë civile katalanase dhe pretendoi se katalanasit ishin persekutuar në një mënyrë të paparë që nga diktatura Franko.
Pavarësisht profilit ndërkombëtar të autorit, ai vazhdoi të krijonte hapësirë për trillim, me katër romane që u shfaqën pas çmimit Nobel. Në vitin 2023, ai njoftoi se romani i tij më i ri Le dedico mi silencio do të ishte i fundit i tij, duke i thënë La Vanguardia: Megjithëse jam optimist, nuk mendoj se do të jetoj aq gjatë sa të punoj për një roman të ri, veçanërisht sepse më duhen tre ose katër vjet për të shkruar një të tillë.
Vargas Llosa u divorcua nga gruaja e tij e parë në vitin 1964 dhe u martua me kushërirën e tij të parë, Patricia Llosa, nënën e Álvaro, Gonzalo dhe Morgana. Pas 50 vitesh martesë, ai e la atë në vitin 2015 për Isabel Preysler, nënën e këngëtarit Enrique Iglesias, një lidhje që përfundoi në vitin 2022.
