Sot, në moshën 86-vjeçare, u nda nga jeta një nga emrat më të rëndësishëm të kinematografisë shqiptare, regjisori dhe operatori i mirënjohur Piro Milkani
Jeta dhe rruga artistike e Piro Milkanit
Piro Milkani lindi më 9 dhjetor 1939 në qytetin e Korçës, një vatër e kulturës shqiptare. Që në moshë të re u tërhoq nga magjia e kinematografisë dhe vendosi të ndjekë studimet për operator filmi në Akademinë e Arteve të Bukura në Pragë, ku edhe realizoi filmin e diplomës “Nenavist” (Mosmirënjohja).
Kthimi në Shqipëri shënoi fillimin e një karriere të jashtëzakonshme në Kinostudion “Shqipëria e Re”. Si operator dhe më pas regjisor, ai la gjurmë të thella në historinë e filmit shqiptar me mbi 20 filma artistikë, dokumentarë dhe filma të shkurtër. Stilistikisht, Milkani u dallua për realizmin e tij të kujdesshëm, për portretizimin njerëzor dhe për reflektimin kritik e të thellë të realitetit shqiptar.
Nga ana tjetër duhet veçuar se Milkani ka qenë bashkëregjisor i filmit “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” i Luciano Tovolit, i bazuar në romanin me të njëjtin titull të Ismail Kadaresë, i cili u prodhua nga kinemaja italiane në vitin 1983. Protagonist i filmit ishte aktori i njohur Marcello Mastroianni.
Gjatë karrierës së tij, Milkani fitoi shumë çmime kombëtare dhe ndërkombëtare dhe u nderua me titullin e lartë “Artist i Popullit”, si dhe medaljen “Ambasador i Filmit Shqiptar”.
Një jetë e dedikuar artit dhe edukimit
Përveç krijimit të filmave, Piro Milkani ishte edhe pedagog i dashur, duke ndihmuar në formimin e brezave të rinj të regjisorëve dhe operatorëve shqiptarë. Ai ishte gjithmonë i përkushtuar ndaj artit dhe kulturës, duke kontribuar edhe në organizimin e festivaleve dhe promovimin e kinematografisë shqiptare në botë.
Dy filma kryesorë që mbeten në kujtesë
Nga filmografia e pasur e Piro Milkanit, dy filma që spikasin dhe mbeten të dashur nga publiku dhe kritikët janë:
“Trishtimi i zonjës Shnajder” (2006) – një dramë psikologjike që trajton pasojat e tranzicionit shoqëror në Shqipëri. Filmi ndjek historinë e zonjës Shnajder, e cila përballet me vetminë, zhgënjimin dhe sfidat personale në një shoqëri që po ndryshon me shpejtësi. Me një regji të kujdesshme dhe një interpretim të thellë psikologjik, filmi reflekton mbi pasigurinë dhe krizën e identitetit në një periudhë tranzicioni dhe lidhet me vitet e tij të studimit në Çekosllovaki.
“Zonja nga qyteti” – një komedi satirike që përshkruan me humor dhe ironi kontrastet sociale midis jetës urbane dhe provinciale në Shqipërinë e periudhës së fundit të komunizmit dhe fillimit të tranzicionit. Përmes një serie situatash komike, filmi sjell një portret të gjallë të mentaliteteve, paragjykimeve dhe sfidave që lidhen me ndryshimet shoqërore.
Trashëgimia që do të mbetet gjallë
Piro Milkani është emri që lidhet me zhvillimin dhe pjekurinë e kinematografisë shqiptare në periudha të ndryshme historike. Ai i dha filmit shqiptar dimensione njerëzore, psikologjike dhe shoqërore, duke krijuar një arkiv të çmuar filmash që flasin për realitetin dhe shpirtin e shqiptarëve.
Filmografia e Milkanit
2008 Smutek paní Snajdrové (Trishtimi i zonjës Shnajder)
1990 Ngjyrat e moshës
1988 Pranvera s’erdhi vetëm
1987 Eja!
1985 Në prag të jetës
1984 Militanti
1983 Fraktura
1982 Besa e kuqe
1981 Në kufi të dy legjendave
1980 Një shoqe nga fshati
1979 Ballë për ballë
1977 Shëmbja e idhujve
1976 Zonja nga qyteti
1975 Çifti i lumtur
1974 Shtigje lufte
1974 Një firmë e hekurt (dokumentar)
1973 Festë e madhe (dokumentar)
1971 Kur zbardhi një ditë
1969 Përse bie kjo daulle
1969 Festivali i 7-të i fëmijëve (dokumentar)
1968 Fitues
1967 Ngadhënjim mbi vdekjen
