Kur zjarri ndez një botë që po tretet në krizë
Në mëngjesin e 13 qershorit 2025, ajri mbi Lindjen e Mesme u mbush me zhurmën e avionëve luftarakë izraelitë që sulmuan me precizion të lartë objektiva strategjikë në territorin e Iranit. Kjo nuk është vetëm një përplasje e re në një zonë që prej dekadash është skenë e konflikteve; është një nismë që ndryshon balancën globale të fuqisë dhe ngre në ajër pyetjen më shqetësuese: A jemi duke u përgatitur për Luftën e Tretë Botërore?
Ky akt i guximshëm, por edhe shumë i rrezikshëm, i Izraelit kundër Gardës Revolucionare Islamike, është produkt i një rrjeti kompleks tensionesh, dështimesh diplomatike dhe ambicies bërthamore që duket se ka kaluar çdo kufi. Përtej ushtarakëve dhe strategjive, kjo përplasje po teston durimin dhe aftësinë e komunitetit ndërkombëtar për të ndaluar përshkallëzimin në një botë tashmë të ndarë nga lufta në Ukrainë, tensionet SHBA-Kinë dhe krizën energjetike globale.
Konteksti dhe ngjarjet e fundit
Irani, prej vitesh, është në qendër të vëmendjes ndërkombëtare për përpjekjet e tij për të zhvilluar programin bërthamor. Më 13 qershor, Izraeli sulmoi qendrat bërthamore të Natanz dhe Fordow, si dhe bazat ushtarake të Gardës Revolucionare në Teheran, Isfahan dhe Kerman, duke vrarë zyrtarët më të lartë të sistemit iranian ushtarak. Sipas burimeve të inteligjencës perëndimore, kjo është një tentativë për të ndaluar që Irani të zhvillojë armë bërthamore brenda disa muajve të ardhshëm.
Sulmi u zhvillua në një moment ku diplomacia ndërkombëtare ka dështuar. Negociatat për rinovimin e marrëveshjes bërthamore të vitit 2015 kanë ngecur prej muajsh, ndërsa Irani ka rritur pasurimin e uraniumit në nivele alarmante.
Rëndësia strategjike dhe përplasjet diplomatike
Izraeli, duke marrë mbështetje indirekte nga administrata Trump, ka zgjedhur të veprojë me dorë të fortë, duke bërë të qartë se nuk do të lejojë që Irani të bëhet fuqi bërthamore në rajon. Nga ana tjetër, Irani ka paralajmëruar se do të përgjigjet me forcë, duke kërcënuar të mbyllë ngushticën e Hormuzit, një nga arteriet më të rëndësishme të tregtisë energjetike në botë.
Roli i Shteteve të Bashkuara
Në këtë skenar kaq të ndjeshëm, SHBA-të janë aktorë kryesorë. Presidenti Donald Trump ka dhënë mbështetje të plotë për Izraelin, duke e cilësuar sulmin si një “veprim të domosdoshëm” për të ndaluar rrezikun bërthamor iranian. Megjithatë, Trump ka lënë derën hapur për rifillimin e negociatave, duke paralajmëruar Iranin për “mundësinë e fundit” për të respektuar marrëveshjet ndërkombëtare.
Në terren, SHBA ka rritur praninë ushtarake në Lindjen e Mesme, duke dërguar anije luftarakë, avionë dhe forca të specializuara për të mbrojtur interesat e tyre dhe të aleatëve. Kjo mbështetje ushtarake dhe diplomatike i jep Izraelit kapacitet të veprojë me guxim, por gjithashtu rrit rrezikun e një përplasjeje direkte midis dy superfuqive.
Roli i Rusisë
Rusia, si aleati kryesor i Iranit dhe një fuqi globale me interesa strategjike në Lindjen e Mesme, ka reaguar me ashpërsi ndaj sulmit izraelit. Kremlini ka dënuar sulmet dhe ka paralajmëruar për pasoja serioze nëse përshkallëzimi vijon. Rusia ka zgjeruar ndihmën ushtarake dhe inteligjente për Iranin dhe ka rritur praninë ushtarake në rajon, duke përdorur bazat në Siri dhe duke forcuar lidhjet me aleatët shiitë.
Për Moskën, mbrojtja e Iranit është pjesë e një strategjie më të gjerë për të kufizuar ndikimin amerikan dhe perëndimor në Lindjen e Mesme dhe për të forcuar rolin e saj si aktor kryesor në politikën globale.
Roli i Kinës
Kina, duke ndjekur politikën e saj të “jo-përfshirjes së drejtpërdrejtë në konflikte ushtarake”, ka thënë se përshkallëzimi është i papranueshëm dhe ka bërë thirrje për dialog. Por Pekini ka interes ekonomik dhe strategjik në Lindjen e Mesme, veçanërisht në aksesin ndaj naftës dhe në projektin e “Rrugës së Mëndafshtë”.
Kina ka zgjeruar investimet dhe bashkëpunimin me Iranin, duke u bërë një partner i rëndësishëm dhe duke sfiduar dominimin amerikan në rajon. Nëse konflikti shtrihet, Kina do të përpiqet të ruajë stabilitetin e furnizimeve të saj energjetike dhe të mos humbasë pozicionin strategjik.
Skenarët e mundshëm të përshkallëzimit global
Nëse SHBA dhe Rusia përfshihen drejtpërdrejtë për shkak të sulmeve ndaj bazave ushtarake apo forcave të tyre në rajon, ka rrezik për një konfrontim më të gjerë ushtarak.
Nëse Kina ndjen se interesat e saj janë në rrezik, ajo mund të rrisë ndihmën diplomatike dhe ekonomike për Iranin dhe partnerët e tij.
Një zinxhir sulmesh kundër bazave amerikane, izraelite dhe aleatëve të tyre mund të çojë në një spiralë të dhunës që përfshin edhe Evropën dhe Azinë.
Përfundim: Në pritje të fatit të botës
Sulmi i Izraelit ndaj Iranit është një pikë kthese që rrezikon jo vetëm Lindjen e Mesme, por stabilitetin global. Në këtë sfond, rolet e SHBA-së, Rusisë dhe Kinës janë të përcaktuara nga interesat e mëdha dhe janë faktorë kryesorë që do të përcaktojnë nëse bota do të futet në një konflikt të përmasave botërore apo do të gjejë rrugën e dialogut dhe paqes.
Për shqiptarët dhe botën në përgjithësi, ky është momenti për të kuptuar se si ndërveprojnë fuqitë globale dhe si këto përplasje ndikojnë në jetën tonë të përditshme. Diplomacia duhet të marrë primatin mbi armët, sepse çmimi i luftës është gjithmonë i papërballueshëm.
