Një valë e fortë patriotike ka përfshirë Iranin që nga lufta, por zhgënjimi i thellë me regjimin teokratik mbetet
Financial Times
Reza Kianian, një aktor veteran iranian, fitues i çmimeve, ka qenë prej kohësh një kritik i zëshëm vendas i republikës islamike, duke përdorur faqen e tij të njohur në Instagram për të vënë në pikëpyetje parimet e ideologjisë së regjimit.
Megjithatë, kur Izraeli nisi sulmin e tij vdekjeprurës ndaj Iranit këtë muaj, Kianian u bashkua shpejt me radhët e kritikëve të regjimit që u mblodhën rreth flamurit, pjesë e valës së entuziazmit patriotik që ka përfshirë vendin me 90 milionë banorë që nga fillimi i luftës 12-ditore. “Irani ka ekzistuar, ekziston ende dhe do të vazhdojë”, tha Kianian në Instagram pasi filloi lufta.
Kjo ndjenjë e re uniteti në vendin ndryshe të polarizuar i habiti vëzhguesit dhe politikanët si brenda ashtu edhe jashtë vendit. Ndërsa Benjamin Netanyahu i Izraelit u përpoq të shfrytëzonte zhgënjimin duke u bërë thirrje njerëzve të ngriheshin kundër Republikës Islamike, edhe kundërshtarët e ashpër të regjimit i lanë mënjanë përkohësisht kritikat e tyre dhe u tërhoqën nga ajo që e panë si një luftë jo vetëm kundër sundimtarëve të tyre, por edhe kundër vetë Iranit.
“Një person që rri jashtë Iranit nuk mund t’i thotë një kombi të ngrihet”, tha Kianian, 74 vjeç, për Financial Times. “Irani është vendi im. Do të vendos unë çfarë të bëj dhe nuk do të pres që ju të më tregoni çfarë të bëj në vendin tim.”
Ky rizgjim i nacionalizmit iranian për të cilin politikanët shpresojnë se do të vazhdojë edhe nëse zemërimi ndaj republikës islamike kthehet, vjen pas dekadash polarizimi të thellë. Sundimtarët teokratikë të Iranit janë përpjekur prej kohësh të shtypin dëshirën e një kombi gjithnjë e më laik për ndryshime ekonomike, politike dhe sociale, duke iu përgjigjur trazirave me masa brutale shtypëse.
Amnesty International tha se më shumë se 300 persona u vranë gjatë protestave në vitin 2022 të shkaktuara nga vdekja në paraburgim e një gruaje 22-vjeçare, Mahsa Amini, për shkak se nuk mbante siç duhet hixhabin, për shembull, duke lënë plagë të thella në psikikën e kombit.
Edhe pse Republika Islamike që atëherë i ka zbutur rregullat e hixhabit, shumë iranianë janë thellësisht të pakënaqur me gjendjen e ekonomisë, duke luftuar për t’u përballur me inflacionin dhe sanksionet e SHBA-së, dhe të zemëruar për korrupsionin e dyshuar midis atyre që kanë lidhje me regjimin.
Megjithatë, kur Izraeli nisi ofensivën e tij më 13 qershor, iranianët vendosën shpejt se ky nuk ishte momenti i ndryshimit që kishin shpresuar.
Shumë veta u tronditën nga bombardimet, të cilat Izraeli tha se kishin për qëllim objektivat e regjimit, por që zyrtarët iranianë thanë se vranë 627 persona dhe shkatërruan 120 ndërtesa banimi në Teheran përpara se të përfundonin në një armëpushim të brishtë të martën. Zyrtarët izraelitë thanë se raketat e Iranit vranë 28 persona në Izrael dhe goditën zonat e banimit.
“Ndiheshim të bllokuar midis forcave që kërkonin vetëm ambiciet e tyre, në vend të mirëqenies sonë”, tha Maryam, një shtëpiake 39-vjeçare dhe kritike e regjimit, e cila është ende e zemëruar për vdekjet në protestat e vitit 2022.
“Netanyahu na kujtoi se mund të humbisnim edhe atë pak që kemi. Në këtë kuptim, ai pa dashje i shërbeu Republikës Islamike, duke na bërë më pak shpresëdhënës se do të jemi në gjendje të heqim qafe këtë regjim.”
Për të shmangur provokimin e një reagimi të ashpër popullor gjatë luftës, edhe regjimi e minimizoi ideologjinë e tij polarizuese, sipas së cilës SHBA-të dhe Izraeli janë armiq të përjetshëm dhe Islami Shiit është zgjidhja për të gjitha problemet.
Pankartat e vendosura në Teheran synonin të promovonin nacionalizmin në vend të temave të regjimit, dhe udhëheqësi suprem i Iranit, Ajatollah Ali Khamenei, të enjten vlerësoi atë që ai e quajti “unitet të jashtëzakonshëm” të vendit.
“Një komb prej 90 milionë banorësh u bashkua dhe rezistoi me një zë, duke qëndruar krah për krah pa ngritur dallimet e tyre”, tha ai në një videomesazh, i cili u përqendrua te Irani si komb dhe jo te teokracia në pushtet, duke synuar qartë t’i mbante iranianët të bashkuar. “U bë e qartë se në kohë kritike, një zë dëgjohet nga kombi.”
Zyrtarët janë përpjekur ta zgjasin këtë zell patriotik duke e cilësuar konfliktin si një “fitore”, pavarësisht goditjeve shkatërruese ndaj regjimit, ushtrisë dhe programit bërthamor të Iranit. “Le të mos harrojmë se nuk pati protesta kundër luftës në rrugë dhe qeveria u sigurua që të kishte furnizim të mjaftueshëm me ushqim dhe karburant kudo”, tha një burim i brendshëm i regjimit.
Lufta duket se, të paktën për momentin, ka rritur njëfarë mbështetjeje të brendshme për programin e raketave balistike të Iranit, goditjen e qeverisë ndaj bashkëpunëtorëve të dyshuar izraelitë dhe madje edhe entuziazmin për blerjen e një bombe bërthamore, diçka që republika islamike thotë se nuk po e ndjek.
Megjithatë, ruajtja e këtij uniteti nuk do të jetë e lehtë, me kritikët e regjimit lista e gjatë e ankesave të të cilëve ndaj sundimtarëve të tyre nuk është zhdukur që bëjnë thirrje për një llogaridhënie mbi rolin e republikës islamike në vendosjen e Iranit në rrugën e luftës.
Kianian, aktori, tha se përfaqësuesit e linjës së ashpër brenda regjimit, përfshirë ata në televizionin shtetëror, duhet të mbahen përgjegjës për masën në të cilën politikat e tyre kontribuan në konflikt.
Përkrahësit e linjës së ashpër në Iran, i cili e zgjeroi në mënyrë agresive programin e tij bërthamor dhe e pasuroi uraniumin afër nivelit të armëve, kanë thënë vazhdimisht se Izraeli duhet të fshihet nga harta dhe se mbështetja për militantët si Hezbollahu në Liban duhet të vazhdojë si një thelb i politikës së jashtme të republikës.
“Ata vazhdojnë të thonë në televizion se jemi të gjithë bashkë, nga e majta në të djathtë”, tha ai. “U desh shumë kohë për të kuptuar se jemi të bashkuar, dhe vetëm kur nuk kishte zgjidhje tjetër gjatë kohës së luftës e thanë këtë.”
Për shumë iranianë, republika islamike nuk duhet ta marrë si të mirëqenë këtë solidaritet kombëtar dhe të dyfishojë politikat e saj më përçarëse, me të gjitha çështjet që i kanë zemëruar iranianët gjatë viteve që vazhdojnë të acarohen.
“Ajo që e ka shpëtuar Iranin nuk është një ideologji iluzionesh, por historia e tij e lashtë… dhe përvoja e mbijetesës ndaj pushtimeve nga Aleksandri, Mongolët dhe Arabët”, tha Fayyaz Zahed, një analist politik reformist.
“Ndoshta vetëm mësuesit e historisë në vend mund ta parashikonin këtë… Edhe një herë, e kuptuam se nëse do të ketë ndonjëherë ndonjë ndryshim, ai mund të vijë vetëm nga brenda.”
