Në Shqipëri ka ndodhur një nga ato paradokset tipike që të bëjnë të kruash kokën: një draft ligji, ende në fazë konsultimi, është kthyer në shënjestër histerie kombëtare, sikur të ishte një ligj i dekretuar, futur në fuqi dhe me të cilin po bien këmbanat e diktaturës. Media, figura publike, organizata, dhe një sërë “heronjsh të fjalës së lirë” po lëshojnë alarme, sikur kanë në dorë një vendim të Gjykatës së Lartë e jo një tekst pune që mund të ndryshojë, të pësojë ndreqje apo të mos kalojë kurrë në Parlament.
Debati ka marrë kthesën absurde të një gjyqi publik ndaj diçkaje që nuk ekziston ligjërisht.
Për çfarë po flitet me kaq zell? Për një draft të Kodit Penal, i cili është bërë publik për konsultim. Nuk është votuar. Nuk është paraqitur në seancë parlamentare. Nuk ka kaluar në ndonjë komision. Dhe megjithatë, reagimi shoqëror dhe mediatik është njësoj sikur të kishim zbatuar tashmë nenet më të kontestuara. Spektakli i “gjykimit moral” është ndezur për një tekst që de facto nuk ekziston në sistemin ligjor.
Alarm për një “ligj” që nuk është ligj
Në vend që të zhvillohet një debat racional mbi përmbajtjen e draftit, përfaqësues të politikës, media dhe organizata të ndryshme kanë hyrë në një garë: kush ulëret më fort. Komentet shkojnë nga “rikthim në diktaturë” deri tek “shtypje e fjalës së lirë”, ndërkohë që faktet janë kokëforta: bëhet fjalë për një draft, i cili sipas vetë deklaratës së Kryeministrit Rama, nuk do të kalojë në Parlament pa miratimin e Brukselit.
Në kushte normale, kjo do të mjaftonte për të ulur zërin dhe për të hapur një proces konsultimi teknik. Por jo. Në Shqipëri, alarmi paraprak është më tërheqës se analiza.
Draftet që “vdiqën pa lindur” dhe askush nuk mbajti zi
Ky nuk është rasti i parë që një draft ligji bëhet objekt paniku kombëtar, vetëm për të përfunduar në koshin e harresës. Historia është plot me propozime që u denoncuan me zë të lartë dhe nuk u bënë kurrë ligj:
-
Në 2018, një draft për kontroll më të rreptë mbi portalet shkaktoi trazim në komunitetin e gazetarëve, për t’u hedhur më pas poshtë pa asnjë seancë votimi.
-
Draftet e pakicave për legalizimin e kanabisit, për taksimin e pasurive të mëdha apo për kontrollin e pronave të krimit të organizuar kanë pasur të njëjtin fat: të linçohen publikisht përpara se të diskutohen realisht.
Pra, shqiptarët nuk janë të panjohur me histerinë për ligje që nuk ekzistojnë. Po çfarë e bën këtë episod të veçantë?
Loja e spektaklit, kur analiza zëvendësohet me britma
Në vend të komenteve juridike, diskutimi është kthyer në një reality show emocional. Nene që ende janë në diskutim, që nuk kanë as referencë përfundimtare, po paraqiten si kërcënim konkret për lirinë e shprehjes. Dhe pa asnjë kujdes për korrektësinë faktike, më shumë po flitet për rrezikun sesa për realitetin.
Po kështu, përmendja e nenit mbi “talljen me udhëheqësit politikë” ka shërbyer si karburant për një stuhi komentesh edhe pse teksti i saktë, kuptimi ligjor dhe konteksti i tij janë lënë pas dore. Kjo nuk është kritikë. Kjo është spektakël.
Në vend që të diskutojmë, po demonizojmë
Është e drejtë të ngresh shqetësime. Por është jo-profesionale, për të mos thënë e papërgjegjshme, të flasësh sikur një ligj është miratuar kur ai nuk është as dorëzuar zyrtarisht në Kuvend. Sepse kur shoqëria “digjet” përpara se të ndizet zjarri, atëherë nuk mbetet asgjë për t’u djegur kur të vijë momenti real.
Në fund të fundit, nëse e kemi seriozisht me demokracinë dhe shtetin ligjor, le të lejojmë procesin të ndodhë. Kur drafti të bëhet ligj, mund dhe duhet të protestohet, të kundërshtohet, të ankimohet. Por të shpallësh luftë kundër një hije ligji, është njësoj si të shpallësh gjyq ndaj një letre që ende nuk është shkruar plotësisht.
Në një vend që aspiron të jetë pjesë e Bashkimit Europian, është koha të mësojmë diferencën mes një projekt-ligji dhe një ligji. Dhe ta ndalim këtë serial tronditjesh imagjinare përpara se të na lodhë kolektivisht nga një lodër që s’ka dalë ende nga kutia.
