Borxhi i qeverisë së eurozonës do të fryhet këtë vit si rezultat i pandemisë së koronavirusit. Ndonëse nuk ka gjasa që të ndodhë një krizë tjetër borxhi, diferencat e ndryshme të borxheve që vendet kanë mund të testojnë seriozisht unitetin e eurozonës.
FMN-ja pret që borxhi në 19 vendet që përdorin euron të kërcejë me më shumë se 13% të GDP-së, në 97% këtë vit teksa karantinat masive kanë shkaktuar një reçesion të papreçedentë prej 7.5 % në eurozonë. Por pavarësisht pritshmërive të huave masive efekti në kthime (ne anglisht yields) ka qënë gjer tani i vogël.
Interesi në obligacione në vendet me borxh të lartë në raport me GDP-në si Italia, Spanja, Greqia e Portugalia është rritur me veçse 40-50 bps (basis points, 1 bp = 0.01 % ) e kjo është arritur pra të mbahet nën kontrroll falë blerjeve masive të obligacioneve që Banka Qëndore Europiane ka realizuar.
“Teksa BQE është duke pastruar, me kuptimin e plotë të fjalës, të gjithë tregjet sekondarë….risku i krizave nga borxhet sovranë është afër zeros”, shprehet ekonomisti i Saxo Bank’s Christopher Dembik duke cituar ndërkohë e shumë ekonomistë e zyrtarë të tjerë.
Këtë herë është ndryshe
Diferenca më e madhe krahasuar me krizën e borxhit të eurozonës së 2010-2012 sot është BQE-ja. Atëherë nuk ka pasur zotim nga ana e BQE-së për të bërë të pamundurën në mbështetjen e euros. Por sapo u realizua ai zotim në mesin e 2012 kriza mori fund.
Gjithashtu atëherë nuk ka ekzistuar as skema e BQE-së, Outright Monetary Transactions, i blerjeve të pafundme të obilgacioneve sovrane apo fondi i shpëtimit me përvojë e me kapacitet huadhënie prej 410 miliardë eurosh, gati për të dhënë hua lirë e praktikisht pa kondita.
Por më shumë se sa me panik në treg, kemi të bëjmë me faktin se ndryshe nga veriu i eurozonës, jugut do t’i duhet të rimëkëmbet nga kriza e koronavirust teksa ai mban borxhin gjigand të tijin në raport me GDP-në e kjo është ajo çfarë i shqetëson njëlloj analistët e tregjeve financiarë dhe zyrtarët e eurozonës.
Risku kyç këtu është politik: të qëndrosh i painfluencuar. Eurozona nuk duhet t’i lejojë partitë euroskeptike dhe nacionaliste në jug të kapitalizojnë mbi vështirësitë e rimëkëmbjes me nivelet e tyre gjigande të borxheve dhe të devijojnë opinionin publik kundër BE-së, shpehen ekonomistët.
“BQE mund të blejë shumë obligacione italiane por ajo nuk mund të bindë tregjet se Italia dëshiron të qëndrojë në euro përgjithnjë”, shprehet Holger Schmieding ekonomist drejtues në Berenberg Bank.
“Risku që një qeveri e ardhshme italiane mund të dëshirojë të braktisë euron është dicka që tregu po e ndjek. Nuk ka të bëjë me detajet, por ka të bëjë me riskun e reagimit politik”, shprehet ai.
Reagimi mund të marrë formën e një pakënaqësie popullore në Itali si rezultat i aftësisë së limituar të vendit për t’iu përgjigjur krizës së shkaktuar nga pandemia ndryshe nga Gjermania dhe Hollanda.
Diferencat e borxheve që vendet e eurozonës kanë, një kërcënim për euron
Përgjigja imediate fiskale e Gjermanisë kundrejt pandemisë ishte shtatë herë më e lartë se në Itali ku kriza ka qënë më e ashpër, sipas drejtuesit të ministrave të financës të euroznës zotit Mario Centeno. Ai shton se ky fragmentizim ka kërcënuar tregun e përbashkët të eurozonës si dhe vetë euron.
Por diferencat e ardhshme të borxheve do të jenë të mëdha. FMN e sheh borxhin e qeverisë Greke të rritet me 22% në 200% të GDP-së këtë vit, atë të Italisë të rritet me 21% në 156% të GDP-së, të Spanjës me 18% në 113% dhe gjithashtu keq do e pësojnë e Franca, Portugalia e Belgjika.
Në kontrast Gjeramnia pritet që t’i rritet borxhi me 9% në 69% dhe Hollandës me 10% në 58%. Po rritje me këto norma të ngjashme priten e nga Austria, Finlanda, Sllovakia dhe vendet Baltike, sigurisht që mund të jenë pak më të larta se ato të Gjermanisë e Hollandës por shumë më të ulta se ato të vendeve të jugut.
“Unë do të veja bast 100 euro se kriza e borxhit nuk do të kthehet gjatë një ose dy viteve të ardhshëm”, shprehet ekonomisti i bankës ING Carsten Brzeski duke vënë në dukje vullnetin shumë të fortë të eurozonës për të shmangur kësi lloj krizash kur ekonomitë po vuajnë nga epidemia.
“Sidoqoftë unë do të veja bast 100 euro të tjera se një tjetër krizë ekzistenciale do të kthehet në eurozonë. Deri diku kriza nga koronavirusi është një përshpejtues. Do të sjellë në pah pyetjen themelore se kush është politika e duhur në përballjen ndaj borxhit të lartë qeveritar”, shton ai.
“Kriza aktuale do të çojë në divergjenca të reja ekonomike midis veriut dhe jugut. Jugu do të goditet më fuqishëm nga kriza dhe veriu do të dalë nga kriza më shpejt e më fuqishëm”, shprehet Brzeski.
Çështja qëndron në zemrën e diskutimeve që liderët e BE-së do të mbajnë të enjten mbi mënyrën se si do të sigurohen shanse të barabarta për ekonomitë që të rimëkëmben duke marrë parasysh pozicionet e tyre të ndryshme të nisjes përsa i përket niveleve të broxheve qeveritarë. Në lojë e në risk këtu është tregu i përbashkët i 450 milionë konsumatorëve i cii nuk mund të funskionojë mirë nëse diferencat midis vendeve janë shumë të mëdha.
“Ka risk që kriza aktuale të çojë në divergjenca të mëtejshme midis vendeve të eurozonës”, shprehet Reza Moghadam këshilltare për ekonominë në Morgan Stanley.
Grante apo kredi. Si të shmanget rritja e borxhit ?
Zgjidhjet e adoptuar gjer më tani kanë dështuar të adresojnë problemin e qëndrueshmërisë së borxhit në vendet me borxh të lartë si Italia. Gjithashtu kanë dështuar të adresojnë dhe fragmentizimin e eurozonës në të cilin kemi të bëjmë me norma të ndryshme rritjeje ekonomike, produktivitete të ndryshme, nivele të ndryshme papunësie si dhe aftësi të ndryshme të huadhënies përsa i përket bankave komerciale, shprehet Moghadam.
Për të ndaluar këtë lloj divergjence, BE-ja po mbledh e analizon ide të ndryshme për të ndaluar borxhin masiv të ndërtuar në jug teksa në të njëjtën kohë po eviton ashkimin e borxheve apo transferimet që nuk pranohen në Berlin, Hagë, Vienë apo në Helsinki.
“Aty sigurisht që ka një risk shumë real të tensioneve serioze politike midis veriut dhe jugut, si në periudhën afat-mesme ashtu dhe në atë afat-shkurtër”, shprehet një zyrtar i vjetër i eurozonës.
“Nivelet e borxheve janë problemi e çështja kryesore këtu. Kjo pasi ato do të rriten shumë kudo, por për jugun kjo rritje do të jetë më kritike e do të limitojë hapësirën për manovrime gjatë viteve të ardhshme”, shprehet zyrtari.
Për të shmangur ngritjen e borxhit në jug, disa vend si Spanja psh mund të kërkojnë grante, para që do të merren hua nga e tërë BE-ja por më pas do t’iu transferohen atyre që e kanë më së tepërti nevojë me interesa mbi kredi që ata tashmë kanë marrë, si psh taksa e BE-së mbi ndotjen.
“Nëse ne gjejmë një dakortësim ku të japim një pjesë të asistencës financiare si grant kjo do ta bëjë borxhin e më pak problematik”, shprehet një zyrtar i dytë i vjetër i eurozonës.
Por ideja e granteve është po aq inflamatore për disa vende sa dhe bashkimi i borxhit, shprehen disa zyrtarë të tjerë.(Reuters)
