Reagimi i menjëhershëm ndaj COVID-19 në Europë, nuk qe shembullor. Furnizimet me produkte të shëndetit mjekësor u mbajtën në depot e çdo vendi, teksa kufijtë ishin të mbyllur, me një reagim “kombi im është në vend të parë”, siç e përshkroi Presidentja e Komisionit Europian Ursula von der Leyen. Por Europa mësoi dhe mësoi shpejt. Brenda disa javësh, vendet europiane u mblodhën për të shpëtuar jetë, punë dhe biznese.
Hapat e parë
Së pari, Banka Qendrore Europiane nisi Programin e Blerjes së Urgjencave Pandemike 750 miliardë euro, një paketë monetare për të luf tuar rrez ikun e mungesës së likuiditetit dhe perspektivën për zonën e euros. Paketa u rifreskua në 1.35 trilion € vetëm dy muaj e gjysmë më vonë. Pasoi një paketë masive pan-europiane e reagimit ndaj krizës. Komisioni Europian (KE), Banka Europiane e Investimeve (EIB) dhe Mekanizmi Europian i Stabilitetit (ESM) ranë dakord të financojnë deri në 540 miliardë € për të ndihmuar njerëzit, bizneset dhe vendet në të gjithë Europën, përfshirë mbështetjen e likuiditetit për kompanitë, fondet për zhvillimin e trajtimeve dhe vaksinat, dhe financimi për punësim, si dhe kostot direkte dhe indirekte të kujdesit shëndetësor, të lidhura me pandeminë. Europa bëri çmos për tu rikthyer në rrugën e duhur. Qeveritë ndërhynë me masa mbështetëse të pashembullta që synonin familjet, bizneset dhe të vetëpunësuarit. BE mbështeti përpjekjet kombëtare duke siguruar fleksibilitet në rregulloret e ndihmës shtetërore dhe rregullat fiskale.
Në rrugën e rimëkëmbjes
Shoku ekonomik ishte shumë më i rëndë sesa parashikohej fillimisht. FMN pret që PBB-ja e zonës së euros të tkurret me 10.2% në vitin 2020, duke u rritur sërish me 6% në 2021 në varësi të ecurisë së pandemisë. Disa sektorë (aviacioni, turizmi, kultura dhe arti) u mbyllën plotësisht me muaj, ndërsa të tjerët (energjia, nafta dhe gazi, industria automotive) u goditën rëndë. Zinxhirët e furnizimit u ndërprenë, të cilat ekspozuan ndjeshmërinë dhe varësinë e BE-së nga burimet jashtë bllokut tregtar, veçanërisht për furnizimet mjekësore.
BE-ja kishte nevojë për veprim të guximshëm për t’i bërë ekonomitë të lëvizin përsëri dhe të siguronin që blloku të dalë nga kriza më e fortë, jo më e dobët. Kancelarja gjermane Angela Merkel dhe Presidenti Francez Emmanuel Macron propozuan një Përgjigje Fiskale Europiane prej 500 miliardë eurosh, në krye të atyre vendeve që planifikuan ta bënin në shkallë vendi. Kjo paketë ndihme u rrit në 750 miliardë euro nga Komisioni Europian pas 90 orë bisedimesh – për të cilat diskutuan Kryetarët e Shteteve dhe Qeverive Europiane në 21 korrik 2020. Paketa përbëhet nga 390 miliardë euro në grante dhe 360 miliardë euro kredi. Kjo është një ngjarje historike për BE-në për disa arsye.
Së pari, Komisioni Europian do të lëshojë një borxh më të zakonshëm në tregjet e kapitalit (që do të paguhet deri në 2058), i cili mund ti bënte aksionet europiane të sigurta – që së bashku me EIB (Banka Europiane e Investimeve) dhe ESM (Mekanizmi Europian i Qëndrueshmërisë) shkojnë drejt 2 trilionë euro. Së dyti, është një hap drejt një reagimi më të fortë fiskal të përbashkët europian në kohë krize, duke forcuar pozicionin e Europës globalisht. Në fund, ajo tregon solidaritetin e vërtetë europian. Paratë rrjedhin nga vendet më të pasura në ato më të goditura dhe me të ardhura më të ulëta. Kjo paketë stimuluese e pashembullt vjen në krye të një buxheti ambicioz shtatëvjeçar të BE-së, ose Kuadrit Financiar Shumëvjeçar (MFF).
Drejt një të ardhmeje të gjelbër, të zgjuar dhe të qëndrueshme
Me fillimin e Marrëveshjes së Gjelbër Europiane, BE bëri një deklaratë të guximshme për t’u bërë udhëheqësi global në teknologjitë e gjelbërta dhe qëndrueshmërinë ekonomike. Marrëveshja e Gjelbër Europiane tani është strategjia e rritjes së Europës. Investimet e mbështetura nga paketa dhe buxheti i rimëkëmbjes së BE-së do të jenë plotësisht në përputhje me objektivat e saj për të patur një ekonomi neutrale ndaj klimës. Strategjia e Financave të Qëndrueshme të BE-së dhe taksonomia do të kanalizojnë kapitalin privat në investime të qëndrueshme për mjedisin dhe do të zhbllokojnë potencialin e plotë të tregjeve të kapitalit për të arritur qëllimet e klimës. Kjo iniciativë e rëndësishme politike do të shkaktojë një ndryshim thelbësor në mënyrën e investimit të sektorit privat. Për më tepër, Europa është e pozicionuar mirë në këtë rol, pasi euro tashmë është monedha kryesore në nivel global në financat e gjelbërta.
Për të qëndruar konkurruese në epokën e një transformimi të shpejtë teknologjik, Europa duhet të rritë investimet e saj në kërkimin dhe zhvillimin dhe adoptimin e teknologjive dixhitale dhe aftësive përkatëse. Pandemia COVID-19 zbuloi rëndësinë e dixhitalizimit për bizneset dhe sektorin publik. Gjatë bllokimit, firmat dhe vendet me teknologji dixhitale të integruar kanë ecur më mirë sesa ato që nuk e kanë. Kriza shkaktoi ndryshime thelbësore dhe ndoshta të përhershme në mënyrën se si jetojmë, punojmë, krijojmë dyqane dhe mësojmë. Ky plan do të sigurojë që Europa të arrijë në ballë në epokën dixhitale. Ndërkohë, në mes të krizës, BE ra dakord të kalojë në fazën tjetër të negociatave të pranimit me Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë. Në vend që të mbyllet vetë, BE vazhdon ndërtimin e urave. Qershia mbi tortë është marrëveshja e korrikut 2020 për hyrjen e Bullgarisë dhe Kroacisë në Mekanizmin e Kursit të Këmbimit (ERM II), që do të thotë se pas dy vjetësh, të dy vendet mund të bashkohen në euro; në mënyrë të ngjashme, gjatë Eurocrisis, Letonia, Lituania dhe Estonia u bashkuan me euron. Kjo tregon se kriza nuk dëmton atraktivitetin e unionit dhe të monedhës së përbashkët europiane.
Europa si model global
Megjithë krizën, Europa ka qëndruar fort në konceptin e multilateralizmit – duke bashkëpunuar për të kërkuar zgjidhje dhe duke treguar solidaritet me kombet e goditura brenda dhe – po aq e rëndësishme – jashtë Bashkimit Europian. Prandaj, Europa gjithashtu ka parë përtej kufijve të saj, duke mbledhur 7,4 miliardë euro për të mbështetur masat që luftojnë COVID-19 dhe të sigurojë që vendet e varfra të kenë qasje ndaj vaksinave dhe trajtimeve të mundshme.
Europa është përpjekur – me qëllimet më të mira – t’u shërbejë qytetarëve të saj dhe atyre të botës përmes një fuqie të butë të përshkruar nga udhëheqësi i ri Global Anu Bradford në librin e saj të fundit, “Efekti i Brukselit”. Për ta thënë në një mënyrë tjetër, standardet kryesore europiane shpesh bëhen standarde globale. Dhe në krizën COVID-19, Europa mund të jetë një rol model, në mënyrën sesi ka mbrojtur qytetarët e saj, biznesin dhe vendet anëtare – ndërsa në të njëjtën kohë, duke treguar udhëheqje globale në interesin më të mirë të njerëzimit.(Forumi Ekonomik Botëror)
