Kur Kina raportoi për herë të parë raste të coronavirusit tek Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) më 31 dhjetor 2019, komuniteti shkencor i përshkroi ato si raste të një virusi misterioz ose pneumonie misterioze sepse sëmundja as nuk kishte një emër në atë kohë. Brenda dy javësh, shkencëtarët kinezë renditën gjenomin e virusit.
Në vetëm një vit që nga raportimi i infeksioneve të para, vaksinimi kundër COVID-19 ka filluar në disa vende dhe ne kemi qenë dëshmitarë të vaksinave më të acancuara deri më tani. Tani është e paprecedentë se sa shpejt mësuam një sasi të pabesueshme të gjërave në lidhje me coronavirusin. Akoma, ne nuk dimë shumë dhe COVID-19 ka marrë 1.7 milionë jetë në të gjithë botën deri më tani.
Të panjohurat përreth COVID-19 variojnë nga gjërat themelore – siç është dilema se si filloi pandemia – te pyetjet më komplekse, përfshirë edhe kur do të përfundojë përfundimisht.
E panjohur – origjina e virusit-Çështja e origjinës së virusit përshkohet nga teoritë e konspiracionit dhe informacioni i rremë. Në fillim, coronavirusi duket se ishte i lidhur me një treg në Wuhan ku shiten kafshë të gjalla të egra. Por një studim i botuar në revistën e njohur shkencore The Lancet zbuloi se një e treta e pacientëve të parë nuk kishin lidhje të drejtpërdrejtë me atë treg. Disa, pra, duke përfshirë presidentin e SHBA-së, Donald Trump, kanë menduar nëse virusi mund të ketë origjinën në një laborator në Wuhan. Tani për tani, të dhënat shkencore sugjerojnë se origjina e COVID-19 është e natyrshme.
Interesante, hulumtimi pasues zbuloi se COVID-19 mund të ketë qarkulluar në Shtetet e Bashkuara dhe Evropë që në dhjetor të vitit 2019, muaj më herët sesa mendohej, pas së cilës media shtetërore kineze përhapi historinë se virusi mund të ketë origjinën jashtë kufijve të atij vendi.
Por mikrobiologu Peter Collignon i Universitetit Kombëtar australian, beson se fakti që virusi ka qarkulluar ndoshta në SHBA dhe pjesë të Evropës para se rastet e para në ato vende të diagnostikoheshin zyrtarisht, kjo nuk do të thotë automatikisht se ka origjinën jashtë Kinës. Organizata Botërore e Shëndetësisë ka filluar një hetim për të përcaktuar nëse COVID-19 mund të ketë qarkulluar në Kinë para se rastet e para të zbuloheshin në dhjetor. Por është ende e panjohur se ku virusi u përhap për herë të parë tek njerëzit dhe nëse së pari infektoi një ndërmjetës të kafshëve, të tilla si luspa ose kastra. Ne kurrë nuk mund të marrim një përgjigje për këtë pyetje. Kanë kaluar 40 vjet nga zbulimi i Ebola-s dhe ne ende nuk e dimë saktësisht se nga cila kafshë ka origjinën kjo sëmundje, shkruan CNN.
E panjohur – virusi prek disa njerëz më shumë se të tjerët-Kur COVID-19 u identifikua për herë të parë, mendohej se ishte një sëmundje e frymëmarrjes. Por ndërsa muajt kalonin, coronavirusi doli të mbartë me vete një mori të tërë të simptomave të ndryshme dhe komplikimeve të mundshme. Për shembull, shumë njerëz të infektuar humbën nuhatjen ose shijen, disa kishinv të vjella ose diarre, dhe disa kishin skuqje ose njollë të lëkurës në gishtat e duarve dhe të këmbëve. Tani e dimë që ata që kalojnë COVID-19 mund të kenë pasoja afatgjata, duke përfshirë ankthin, dëmtimin e trurit dhe lodhjen kronike.
Një studim i botuar në British Medical Journal, zbuloi se rreth 10% e pacientëve vuajnë nga e ashtuquajtura COVID afatgjatë; domethënë simptoma që dihet të zgjasin për më shumë se 12 javë. Ekspertët ende nuk e dinë saktësisht se sa kohë mund të zgjasin efektet e infeksionit të coronavirusit, ose pse kjo sëmundje prek disa njerëz më shumë se të tjerët. Në nëntor, Annals of Internal Medicine publikoi një rast në të cilin dy binjakë identikë 60-vjeçarë të infektuar me COVID-19 patën pasoja shumë të ndryshme. Një binjak u lëshua nga spitali pas dy javësh pa ndonjë komplikacion, dhe tjetri u transferua në kujdesin intensiv dhe një aparat respirator.
Ky është një shembull i gjallë i asaj që mjekët kanë qenë dëshmitarë për disa kohë – megjithëse ka grupe që janë në rrezik më të lartë, për shkak të moshës së vjetër ose sëmundjeve të tjera, të zhvillimit të simptomave më të rënda, ndonjëherë duket se është çështje rastësie sepse të rinjtë mund të përfundojnë në një aparat respirator pa ndonjë sëmundje kronike. Studimet kanë treguar se burrat dhe të moshuarit janë më të prirur ndaj formës më të rëndë të COVID-19.
E panjohur – saktësisht se si përhapet coronavirusi?-Kina tha përsëri në janar se virusi ndoshta kishte filluar të përhapet nga personi në person. Por gati një vit më vonë, ka ende debate se si po ndodh kjo. Shkencëtarët besojnë se mënyra kryesore për të përhapur virusin janë pikat që ne i hedhim kur kollitemi ose teshtimë. Këto pika bien në dysheme në një distancë prej një ose dy metrash dhe maskat mbrojtëse janë efektive në parandalimin e përhapjes së këtij virusi. Por disa argumentojnë se COVID-19 gjithashtu përhapet përmes aerosoleve, ose grimcave shumë më të vogla që mund të qëndrojnë pezull në ajër për orë të tëra dhe të udhëtojnë në distanca më të gjata, me maskat që ofrojnë më pak mbrojtje. Ende ka të panjohura për përhapjen e COVID-19. Për shembull, ende nuk dihet se sa ky virus është i nevojshëm që dikush të infektohet. Për më tepër, dihet që fëmijët më shpesh do të jenë asimptomatikë, por nuk dihet ende në çfarë mase mund të infektojnë të moshuarit.
E panjohur – sa zgjat imuniteti?-Ekspertët nga Universiteti i Hong Kongut njoftuan në gusht se 33-vjeçari ishte ri-infektuar me coronavirus pas 4,5 muajsh. Por lajmi i mirë është se ky është një rast i rrallë; rreth 99% e njerëzve të infektuar me COVID-19 duket se kanë imunitet për të paktën gjashtë muaj. Por shtrohet pyetja se sa zgjat imuniteti natyror nga COVID-19 dhe sa do të zgjasë ai i siguruar nga vaksina. Aktualisht, vaksinat e coronavirusit duket të jenë më efektive se vaksinat e gripit, të cilat duhet të administrohen çdo vit.
Shkencëtarët janë optimistë rreth vaksinës dhe besojnë se gjasat e efekteve anësore afatgjata janë të ulëta, por ata ende nuk e dinë nëse virusi do të shndërrohet në një mënyrë të tillë që vaksina të bëhet më pak efektive. Ekspertët besojnë se është mirë të vaksinohet popullata sa më shpejt të jetë e mundur, ndër të tjera sepse kjo do të parandalojë formimin e mutacioneve të rrezikshme. Gjegjësisht, sa më gjatë që virusi të qarkullojë, aq më shumë ka gjasa që të ndodhin mutacione të ndryshme që mund ta bëjnë virusin më ngjitës, vdekjeprurës ose më rezistent ndaj vaksinave.
E panjohur – kur do të mbarojë pandemia?-Të gjitha këto pyetje çojnë në atë kryesore: kur do të përfundojë e gjithë kjo? Njerëzit në të gjithë botën po vendosin shpresat e tyre tek vaksina, por kjo nuk do të thotë se është një zgjidhje e shpejtë. Ndoshta do të duhen disa vjet që shumica e popullsisë së botës të vaksinohen, ose mjaftueshëm për të ndaluar përhapjen e pandemisë. Për më tepër, shumë kanë njoftuar se nuk kanë ndërmend të vaksinohen. Edhe nëse dikush vaksinohet, ka ende një shans të ulët për të marrë coronavirusin. Pyetja mbetet gjithashtu nëse një person i vaksinuar mund të përhapë infeksionin tek të tjerët nëse nuk ka simptoma.
Pra, ekziston një probabilitet i lartë që ne do të duhet të bashkëjetojmë me virusin edhe pas vaksinimit të përhapur. Duhet të theksohet se vaksina deri më tani ka çrrënjosur vetëm një virus – virusin e lisë. Pas vaksinimit, qarkullimi i virusit zakonisht ndalet, por kjo nuk do të thotë që ai është plotësisht i shtypur, dhe shpesh në rastin e vaksinimit të dobët, shfaqen shpërthime të reja midis qytetarëve; siç është rasti me fruthin.
