ANALIZA/ L uftërat e përjetshme të jashtme të Amerikës

Shtetet e Bashkuara nuk b ombardojnë thjesht a rmiqtë e tyre. I m bysin ata.

Nga Peter Beinart/ “Ka ardhur prej kohësh momenti”, u zotua Joe Biden vitin e kaluar, “për t’i dhënë fund l uftërave të përjetshme”. Ai ka të drejtë. Por përkufizimi i tij i l uftës është shumë i ngushtë. Për dekada, Shtetet e Bashkuara kanë plotësuar s ulmet e tyre r aketore dhe s ulmet e operacioneve speciale me një instrument më pak të dukshëm të d etyrimit dhe v dekjes. Amerika b llokon k undërshtarët më të d obët, duke m bytur tregtinë e tyre me botën e jashtme. Është ekuivalenti modern i rrethimit të një qyteti dhe përpjekjes për ta n gordhur atë nga n ënshtrimi. Ekspertët e quajnë këtë a rmë si “s anksione dytësore”. Termi më i saktë do të ishte “rrethim”. Amerika nisi rrethimin e saj të parë pas L uftës së Ftohtë në 1990, pasi Saddam Hussein p ushtoi Kuvajtin. Për 13 vitet e ardhshme, Iraku – i cili para l uftës importonte afërsisht 70 për qind të ushqimit dhe ilaçeve të tij – kishte nevojë për miratimin e Kombeve të Bashkuara për të importuar ligjërisht ndonjë gjë. Duke pretenduar se gjithçka, nga cisternat me ujë te pajisjet dentare te antibiotikët mund të kishin përdorim u shtarak, Uashingtoni përdori muskujt e tij në OKB për të k ufizuar rrënjësisht atë që Iraku mund të blinte. Në librin e saj, “L ufta e padukshme”, profesoresha e Universitetit Loyola, Joy Gordon, vëren se midis 1996 dhe 2003, Iraku importoi ligjërisht vetëm 204 dollarë për person në mall në vit – gjysma e të ardhurave për frymë të Haitit. Pasi dha dorëheqjen për të p rotestuar ndaj s anksioneve në 1998, koordinatori humanitar i OKB-së në Irak, Denis Halliday, paralajmëroi, “Ne jemi në proces të s hkatërrimit të një shoqërie të tërë”.

OKB-ja përfundoi b llokadën e saj ndaj Irakut kur Shtetet e Bashkuara e p ushtuan në 2003. Që atëherë, Uashingtoni ka pretenduar shpesh të përdorë s anksione “të shënjestruara”, të cilat k ufizojnë shitjen e a rmëve ose p enalizojnë vetëm zyrtarë ose kompani specifike, jo popullata të tërë. Dhe në disa raste, s anksionet me të vërtetë kanë s hënjestër. Por në rastin e disa a rmiqve të zgjedhur – Irani, Venezuela, Koreja e Veriut, Kuba dhe Siria – Shtetet e Bashkuara kanë filluar ose intensifikuar rre thimet që kontribuojnë në të njëjtin lloj m jerimi të përjetuar në Irak. Arsyetimet për këto rre thime ndryshojnë: përhapja b ërthamore, t errorizmi, s hkeljet e të drejtave të njeriut. Megjithatë, metoda është e ngjashme: “s anksionet dytësore”. Shtetet e Bashkuara nuk vendosin thjesht në listën e z ezë individë, biznese, institucione qeveritare apo edhe sektorë të tërë të ekonomisë së një k undërshtari, të cilat mund ta d ëmtojnë mjaftueshëm. SHBA u thotë bankave dhe korporatave të huaja ta bëjnë këtë gjithashtu – ose përndryshe ju ndalohet të bëjnë biznes me Shtetet e Bashkuara, transmeton lexo.com.al.

D ënimet për s hkeljen e s anksioneve dytësore të Amerikës mund të jenë tejet të a shpra. Pasi a kuzuan bankën franceze BNP Paribas për s hkeljen e ligjeve s anksionuese amerikane, prokurorët në 2014 e detyruan bankën të paguante gati 9 miliardë dollarë gjoba. Në teori, këto s anksione – si e mbargo kundër Irakut në vitet 1990 – përmbajnë përjashtime për mallrat humanitare. Por, në praktikë, siç ka detajuar Human Rights Watch, përjashtimet janë shpesh të t urbullta dhe të v ështira. Për të s hmangur s hkeljen e ligjit amerikan, shumë banka dhe biznese të huaja ndërpresin tregtinë me vendet e rr ethuara plotësisht. Në vitin 2018, Los Angeles Times raportoi se një nga spitalet më të mëdha publike të Sirisë po l uftonte për të blerë pjesë rezervë për makineritë e saj MRI dhe skanuesit CT sepse, siç përfundoi një raport i OKB, “kompanitë private nuk ishin të gatshme të kapërcejnë p engesat e nevojshme për të siguruar që ata mund të bënin transaksione me Sirinë pa u a kuzuar për s hkelje të p adashur të s anksioneve amerikane dhe të tjera. Pranverën e kaluar, ndërsa koronavirusi po dilte nga nga k ontrolli në Iran, senatori Chris Murphy i Connecticut paralajmëroi se s anksionet ishin “duke e bërë shumë të v ështirë, për të mos thënë të pamundur, për të arritur pajisjet mjekësore” edhe në atë vend. Në vitin 2019, një shoqatë bamirësie me bazë në Kaliforni u a nkua se nuk mund të dërgonin karrige me rrota, paterica ose bastune në Korenë e Veriut.

Përsëri dhe përsëri, grupet e të drejtave të njeriut si Amnesty International dhe organizatat humanitare si UNICEF kanë d enoncuar b llokadat e Amerikës. Në vitin 2019, Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara d ënoi e mbargon e Shteteve të Bashkuara kundër Kubës me një votë prej 187 për 3. Në Uashington, megjithatë, këto rr ethime janë më pak për t urp sesa për vetë-urime pasi ato sinjalizojnë k undërshtimin e Amerikës ndaj qeverive s htypëse. Problemi me këtë logjikë morale është se rr ethimi i një r egjimi s htypës zakonisht d ëmton jo s htypësin, por të s htypurin. Në një studim të vitit 2019, ekonomistët Antonis Adam dhe Sofia Tsarsitalidou zbuluan se kur Shtetet e Bashkuara s anksionojnë një qeveri a utokratike, liritë civile p ërkeqësohen. Një artikull i vitit 2020 në Journal of Development Studies zbuloi se s anksionet amerikane dhe të Kombeve të Bashkuara çojnë në jetëgjatësi më të ulët. Siç kanë shpjeguar shkencëtarët politikë Dursun Peksen dhe Cooper Drury, d iktatorët u përgjigjen e mbargove duke g rumbulluar burime të pakta dhe duke i përdorur ato për të shpërblyer miqtë e tyre dhe për të u ritur kundërshtarët e tyre, duke ngulitur më tej f uqinë e tyre. Një grua nga Venezuela, fëmija i së cilës nuk mund të merrte ilaçe për e pilepsinë, tha për botimin gjerman Deutsche Welle në vitin 2019 se “Ata mendojnë se po e d ëmtojnë Presidentin Maduro por ata po d ëmtojnë në të vërtetë njerëzit”, transmeton lexo.com.al.

Rr ethimet e Amerikës mund të jenë më të mbrojtshme – ose të paktën më të shkurtra – nëse do të kishin një shans të arsyeshëm suksesi. S anksionet ndaj Iranit që Shtetet e Bashkuara dhe OKB vendosën gjatë presidencës së Barak Obamës d ëmtuan iranianët e zakonshëm. Por qëllimi i tyre ishte të bindnin qeverinë e Iranit që të bëjë kompromis në programin e saj b ërthamor, jo të k apitullojë plotësisht, ose të heqë dorë nga p ushteti. Dhe, pa dyshim, ato ndihmuan në arritjen e këtij qëllimi relativisht modest. Nga ana tjetër, asnjë nga rr ethimet e tanishme të Amerikës nuk ka korresponduar me objektiva realistë nga distanca. Pavarësisht nga përpjekjet e Amerikës për t’i d ëbuar ata, z. Maduro dhe Presidenti Bashar al-Assad i Sirisë janë më të vendosur në kontroll sot sesa kur Shtetet e Bashkuara vendosën s anksionet e tyre më të a shpra. Pas më shumë se një dekade të n dëshkimeve të p ërshkallëzuara që synojnë të bëjnë p resion mbi Korenë e Veriut për të hequr dorë nga a rmët e saj b ërthamore, ai komb posedon deri në 60 prej tyre. Irani është më afër b ombës sesa ishte kur filloi fushata e “p resionit maksimal” të administratës Trump, dhe po aq me ndikim në të gjithë Lindjen e Mesme.

Pavarësisht kësaj, l ufta e përjetshme e jashtme e Amerikës ruan një mbështetje të konsiderueshme bipartizane. Kjo është veçanërisht e vërtetë në Kongres, ku politikanët të cilët kanë humbur oreksin e tyre për vendosjen e trupave shohin një mënyrë të qartë pa kosto për të sinjalizuar k undërshtimin e tyre ndaj qeverive s htypëse dhe k undërshtare – dhe nuk u intereson nëse kostot reale përballohen nga njerëzit e v uajtur që ata pretendojnë që mbështesin. Për meritë të saj, administrata e Biden po shqyrton nëse s anksionet “po pengojnë padrejtësisht përgjigjet ndaj pandemisë Covid-19”. Por a gonia e shkaktuar nga rr ethimet e Amerikës nuk filloi kur g oditi virusi dhe nuk do të mbarojë kur të kalojë. Z. Biden dëshiron të rikthehet në marrëveshjen b ërthamore të Iranit, e cila do të kërkonte heqjen e s anksioneve b ërthamore ndaj Teheranit. Sidoqoftë, Sekretari i Shtetit Antony Blinken ka premtuar se s anksionet e shumta jo-b ërthamore të Amerikës do të mbeten. Ai e ka quajtur ligjin e vitit 2019 që k ërcënon kompanitë e huaja që bëjnë biznes në Siri me s anksione dytësore një “mjet shumë të rëndësishëm”. Ai ka propozuar që Shtetet e Bashkuara “të s hënjestrojnë në mënyrë më efektive” s anksionet ndaj Venezuelës, megjithatë sugjeruan që rr ethimi i Amerikës ndaj Koresë së Veriut – i cili ka detyruar bamirësi të shumta ndërkombëtare të largohen nga vendi – nuk është mjaft i  ashpër, transmeton lexo.com.al.

Përse politikat që kanë rezultuar kaq joefektive dhe im orale janë kaq të v ështira për tu z hbërë? Sepse b raktisja e tyre do të kërkonte pranimin e të vërtetave të v ështira: Koreja e Veriut nuk do të b raktisë a rmët e saj b ërthamore. Irani do të mbetet një f uqi rajonale. Z. Assad, z. Maduro dhe qeveria komuniste në Havana nuk do shkojnë askund. Udhëheqësit e Amerikës preferojnë të d ënojnë popullatat tashmë të b rutalizuara sesa të pranojnë kufijtë e fuqisë amerikane. Por duke m ashtruar veten për shkallën e fuqisë së Amerikës, ata po e sbhterojnë atë. Një burim kryesor i fuqisë së Amerikës është dollari, i cili shërben si valutë rezervë për pjesën më të madhe të globit. Kjo sepse kaq shumë banka dhe biznese të huaja kryejnë transaksionet e tyre ndërkombëtare në dollarë dhe s anksionet dytësore të Amerikës i t rembin ato aq shumë. Por sa më shumë që Uashingtoni përdor dollarin për të n gacmuar jo-amerikanët për të marrë pjesë në rr ethimet tona, aq më e madhe është nxitja e tyre për të gjetur një alternativë ndaj dollarit. Kërkimi për një zëvendësues tashmë po përshpejtohet. Dhe sa më pak dollarë të duan jo-amerikanët, aq më v ështirë do ta gjejnë amerikanët që të vazhdojnë të jetojnë përtej mundësive të tyre. Në mënyrë ideale, Amerika do të ndalonte të rr ethonte kombet më të d obëta sepse i d ëmton ata. Për fat të k eq, nuk ka gjasa të ndalemi derisa të na d ëmtojë./NYT/Lexo.com.al/e.c.