Nga Stefan Vladisavljev/ Kur një aeroplan që mbante një milion doza vaksinash COVID-19 nga kompania kineze Sinopharm u ul në aeroportin e Beogradit më 16 janar, shumë e interpretuan momentin si një vazhdim të “diplomacisë së maskave” të Kinës që tani mund të quhet “diplomaci e vaksinave”. Pritja zyrtare në nivelin më të lartë, e organizuar nga zyrtarë serbë të udhëhequr nga Presidenti Aleksandar Vučić, ka konfirmuar edhe një herë se përpjekjet e Kinës për të pozicionuar veten si partneri më i rëndësishëm i Serbisë në l uftën kundër pandemisë COVID-19 janë përligjur dhe janë efektive.
Mbërritja e avionit me vaksina nga Kina është vetëm një hap tjetër në bashkëpunimin midis Serbisë dhe Kinës në një përpjekje për të zbutur pasojat e pandemisë COVID-19. Në mars 2020, pasi Vučić deklaroi se “solidariteti evropian nuk ekziston” dhe se “vetëm Kina mund të ndihmojë Serbinë për të l uftuar virusin”, dërgesa e parë e pajisjeve mbrojtëse mjekësore nga Kina u mirëprit me ceremoni me lavdërime të bollshme për miqësinë dhe bashkëpunimin midis Beogradit dhe Pekinit, si dhe rolin e udhëheqësit kinez Xi Jinping. Punëtorët mjekësorë kinezë, të cilët ishin në Serbi në fazat e hershme të pandemisë dhe laboratorët “Fire Eye”, të cilët u ndërtuan dhe u hapën në disa vende në Serbi, kanë forcuar pozicionin e Kinës si një aktor i angazhuar pa rezerva për të ndihmuar Serbinë për të luftuar virusin, transmeton lexo.com.al.
Dhe ndërsa zyrtarët serbë vlerësuan rolin e Kinës, Bashkimi Evropian (BE) është shtyrë në plan të dytë. Megjithëse BE është partneri dhe investitori më i madh tregtar në Serbi, dhe përkundër faktit se donacionet për të përmirësuar sistemin shëndetësor kanë ardhur nga Bashkimi Evropian për shumë vite, përveç në raste të rralla, zyrtarët serbë nuk e kanë theksuar bashkëpunimin me Brukselin në një mënyrë që ata e bënë me Kinën. Edhe një herë, Serbia ishte midis Perëndimit dhe Lindjes. Ndërsa anëtarësimi i Serbisë në BE mbetet një objektiv i shpallur i politikës së jashtme, bashkëpunimi me partnerë nga Lindja po ndiqet dhe përmirësohet në mënyrë aktive. Për Serbinë, një moment tjetër p ërçarës midis Lindjes dhe Perëndimit vjen në një kohë kur bota hyn në fazën e parë të imunizimit masiv. Zgjedhja e prodhuesit të vaksinave për Serbinë nuk është vetëm çështje e l uftimit të pandemisë, por edhe çështje e politikës së jashtme. Serbia, së bashku me vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, është premtuar të jetë pjesë e sistemit Covax, me ndihmën e Bashkimit Evropian, por vaksinimi masiv në Serbi ka filluar edhe para se sistemi të prodhojë rezultatet e tij të para.
Në fund të vitit 2020 dhe në fillim të janarit 2021, pak më shumë se 10,000 doza të vaksinës Pfizer mbërritën në Serbi. Vaksinat nga prodhuesit gjermanë/amerikanë, sipas raporteve, mbërritën si rezultat i përpjekjeve të zyrtarëve serbë, dhe jo si pasojë e bashkëpunimit me BE përmes sistemit Covax. Kryeministrja serbe Ana Brnabić ishte ndër zyrtarët e parë serbë që mori vaksinën Pfizer. Sidoqoftë, kontigjenti i vogël (pak më shumë se 11,000 doza vaksinash arriti në Serbi nga ky prodhues) la të hapur pyetjen se si Serbia do të siguronte imunizimin masiv. Ose për të qenë më të saktë, kush do të jetë furnizuesi kryesor. Përveç Pfizer, kishte njoftime se në Serbi do të vinte një kontigjent vaksinash Sputnik V nga Rusia, vaksina të prodhuara nga firma britanike-suedeze AstraZeneca dhe vaksinat kineze Sinopharm, transmeton lexo.com.al.
Përgjigjja erdhi në mes të janarit, së bashku me një milion vaksina kineze. Ndërsa kësaj here nuk kishte puthje të flamurit kinez, Vučić lartësoi edhe njëherë gjatë pritjes marrëdhëniet e mira midis Serbisë dhe Kinës. Vučić shfrytëzoi gjithashtu rastin për të theksuar se Serbia nuk kishte marrë asnjë vaksinë përmes sistemit Covax, megjithëse kishte paguar para për përfshirjen në program. I shoqëruar nga Ambasadori kinez, Chen Bo, Vučić tha se fakti që Serbia bleu ose do të blejë vaksina nga katër prodhues të ndryshëm është “provë e aftësisë së udhëheqjes politike të brendshme”, dhe se Serbia nuk e fsheh që ka marrëdhënie të mira me Kinën. Presidenti i Serbisë shprehu gjithashtu dashurinë dhe mirënjohjen e tij për partnerët kinezë duke njoftuar se ai do të marrë vaksinën nga prodhuesi kinez. Në kohën kur vaksinat e Sinopharm arritën në Serbi, vaksina nuk kishte miratimin nga Agjencia e Barnave dhe Pajisjeve Mjekësore në Serbi; leja u mor disa ditë pasi mbërriti kontingjenti.
Përveç qytetarëve të Serbisë, me vaksinat kineze do të vaksinohen edhe punëtorët kinezë të punësuar në Serbi. Në pesë vitet e fundit, punëtorët kinezë janë punësuar në ndërtimin e projekteve të infrastrukturës që kompanitë kineze po zbatojnë në Serbi, me ndihmën e huave që shteti i Serbisë ka marrë nga bankat kineze. Gjithashtu, punëtorët kinezë janë të punësuar në minierat e bakrit në Bor, fabrikën e çelikut në Smederevo dhe fabrikën e gomave të automjeteve në Zrenjanin. Të gjitha këto fabrika janë rezultat i investimeve të huaja direkte kineze në Serbi që nga viti 2016.
Mënyra sesi zyrtarët serbë, të udhëhequr nga Vučić, flasin për vaksinat kineze, si dhe fakti që BE nuk ka provuar të jetë një partner efektiv në procesin e prokurimit të vaksinave, reflekton kryesisht politikën e jashtme të Serbisë. Vaksinat që duhet të kishin mbërritur nga BE (dhe me mbështetjen e tyre) nuk arritën dhe nuk ka indikacione të qarta se kur do të jenë në dispozicion të qytetarëve serbë. Ndërkohë, vaksinat e prodhuara nga ndërmarrjet kineze mbërritën në Serbi shpejt dhe në sasi të mëdha. D yshimi se njerëzit që marrin vaksinën kineze nuk do të jenë në gjendje të udhëtojnë lirshëm në vendet e BE nuk i s hkurajoi qytetarët serbë që të merrnin dozën – brenda një jave pas administrimit të parë të vaksinës kineze, më shumë se 200,000 njerëz morën vaksinën, transmeton lexo.com.al.
BE, edhe një herë, mbeti në hijen e Kinës, “mikut të çeliktë” të Serbisë, kur bëhet fjalë për luftën kundër pandemisë COVID-19. Në një kohë kur zyrtarët serbë po promovojnë vaksinën kineze dhe edhe një herë vlerësojnë bashkëpunimin me Kinën, BE nuk po ofron ndihmë të dukshme por në vend të kësaj ofron k ritika të përsëritura për miqësinë sino-serbe. Një grup prej 26 anëtarësh të Parlamentit të Bashkimit Evropian iu drejtuan zyrtarisht Komisionerit Evropian për Zgjerimin dhe Politikën e Fqinjësisë dhe shprehën s hqetësimin për rritjen e ndikimit kinez në Serbi. Ndërsa p roblemet e theksuara nga eurodeputetët (kryesisht ndikimi i d ëmshëm i fabrikave kineze në mjedis në Serbi) janë legjitime, koha e s hqetësimeve të shprehura mund të interpretohet si f atkeqe. Kjo ndodhi në momentin kur zyrtarët serbë po promovonin vaksinën nga Kina, duke dhënë edhe një herë përshtypjen e BE-së si një aktor që ofron k ritika ndërsa ndihma mungon.
Edhe pse parashikonte ndihmë nga BE dhe priste kontingjentin e ri të prodhuesve të vaksinave nga Perëndimi, Serbia pranoi përsëri ndihmën nga Lindja. Në këtë mënyrë, u konfirmua gatishmëria e vendit për të bashkëpunuar me të gjithë aktorët përkatës. Çështja nëse vaksinat kineze janë zgjedhja e parë apo alternativa më e mirë, në një kohë kur qëllimi kryesor i autoriteteve në Serbi është të kryejnë imunizim masiv, mbetet në prapavijë. N gadalësia e sistemit Covax, mungesa e furnizimit nga prodhuesit perëndimorë dhe niveli relativisht i lartë i disponueshmërisë së vaksinës Sinopharm e kanë bërë vaksinën kineze zgjedhjen e vetme për Serbinë. Mbetet të shihet nëse n gadalësia e sistemit të BE-së, natyra o portuniste e r egjimit në Serbi dhe gatishmëria e Pekinit për të përmbushur nevojat e Beogradit do të ndikojë në disa procese të tjera që përfshijnë këta aktorë: për shembull, procesin e integrimit evropian dhe perspektivat e anëtarësimit të Serbisë në BE./TheDiplomat/Lexo.com.al/e.c.
