Nga Amed Khan/ Për një kohë të gjatë, bota ka i njoruar raportet e n dalimit m asiv të Kinës dhe punës së d etyruar të Ujgurëve myslimanë dhe pakicave të tjera në rajonin veriperëndimor të Xinjiang. Tani, si CNN dhe BBC kanë botuar raporte thellësisht të dokumentuara dhe të t merrshme për p ërdhunime, a buzime dhe t ortura nga gratë Ujgure që ishin mbajtur në kampet e i nternimit të Kinës. Që atëherë Kina ka n daluar transmetimin e BBC World News në vend dhe ka m ohuar a buzimin, duke i thënë CNN se “është rr eptësisht e ndaluar të f yesh dhe a buzosh me kursantët në çdo mënyrë”. Por dëshmitë e grave i shtohen një rekordi që përfshin raporte të a borteve të d etyrueshme dhe s terilizimeve, m bikëqyrjes së teknologjisë së lartë, dhe ndarjes së fëmijëve ujgurë nga prindërit e tyre.
Ky gj enocid – i tillë është – përbën një provë u rgjente për administratën e re të Presidentit Joe Biden dhe për komunitetin ndërkombëtar. Ose Shtetet e Bashkuara dhe bota do të shkojnë më në fund përtej k ritikës së v akët dhe do të përgjigjen me veprim të vërtetë, ose ne mund të harrojmë për vlerat, të drejtat universale dhe të drejtën ndërkombëtare. Termi g jenocid nuk duhet të përdoret rastësisht. Por është e saktë ta përdorësh atë për të përshkruar trajtimin e Kinës ndaj ujgurëve. Konventa e g jenocidit e OKB dhe ligji i brendshëm i SHBA e bëjnë të qartë se g jenocidi nuk përfshin domosdoshmërisht s hkatërrimin e menjëhershëm të grupit me v rasje m asive, por përkundrazi se s hkatërrimi i grupit në tërësi ose pjesërisht duhet të jetë rezultati i synuar. Mosmarrëveshjet midis avokatëve dhe ekspertëve krijojnë një s hpërqendrim që thjesht sa i lejon Kinës të vazhdojë fushatën e saj g jenocidale, transmeton lexo.com.al.
Është inkurajuese që Biden dhe Sekretari i Shtetit Tony Blinken kanë përdorur termin g jenocid dhe janë zotuar të drejtojnë përpjekjen globale për t’i dhënë fund d hunës me bazë gjinore. Por mesazhi i administratës së re është n gatërruar nga zyrtarë të tjerë të lartë të cilët i kanë bërë bisht në mënyrë r etorike, dhe Biden vetë tërhoqi k ritika pas një daljeje javën e kaluar kur ai dukej se po minimizonte g jenocidin si pjesë e një “norme tjetër”. Edhe deklaratat e tij pozitive duhet që ende të mbështeten nga politika. Kjo u ilustrua në telefonatën e parë të Biden si President me Xi Jinping të Kinës. Biden ngriti s hqetësimet e tij mbi s htypjen e Ujgurëve, i cili, megjithëse ishte një hap i mirë, ishte i p amjaftueshëm kur nuk mbështetej nga politika e njëtrajtshme e SHBA. Ajo që është e nevojshme është një strategji gjithëpërfshirëse që e bën Kinën përgjegjëse për a buzimet e të drejtave të njeriut k undër ujgurëve dhe i jep përparësi përfundimit të d hunës.
Hapi i parë është artikulimi i një politike të qartë, të unifikuar për Shtetet e Bashkuara. Mungesa e qartësisë nuk është asgjë e re. Ndërsa ish-Sekretari i Shtetit Mike Pompeo deklaroi me të drejtë k rimet kundër Ujgurëve si një g jenocid, qasja e administratës Trump ndaj Kinës dhe ndaj të drejtave të njeriut më gjerë ishte një n jollë dhe jo konsistente në rastin më të mirë. Biden ka shansin të bëjë më mirë. Një pozicion i qartë dhe i qëndrueshëm nga SHBA do të lejonte një r eagim të plotë të qeverisë dhe do të siguronte që Uyghur Human Rights Policy Act dhe Seksioni 307 i Tariff Act të zbatohen plotësisht. Këto ligje s anksionojnë palët e përfshira në a buzime të të drejtave të njeriut, identifikojnë se ku mallrat e prodhuara me punë të d etyruar hyjnë në zinxhirin e furnizimit në SHBA dhe ndalon importin e tyre, transmeton lexo.com.al.
Kjo do të jetë thelbësore sepse Xinjiang prodhon 85% të Kinës dhe 20% të pambukut në botë, sipas Newlines Institute for Strategy and Policy. Think tanku me bazë në Uashington, i njohur më parë si Qendra për Politikën Globale, lëshoi një raport të vitit 2020 që gjeti “prova të f orta se prodhimi i shumicës së pambukut të Xinjiang” përfshin një program s htrëngues, të drejtuar nga shteti, që synon grupe të pakicave etnike”. Kina a kuzohet se ka d etyruar ujgurët të prodhojnë teknologji, veshje dhe pajisje mbrojtëse personale (PPE) – shumica e tyre për t’u eksportuar në SHBA për fitim. Ka gjithashtu a kuza për punë të d etyruar ujgure që p ërdoret për të bërë produkte flokësh që shiten në SHBA. Ish të bu rgosurit i kanë thënë CNN se flokët u ishin hequr me f orcë gjatë i nternimit (Pekini ka mohuar a kuzat për k eqtrajtim të punëtorëve).
Kjo nuk mund të jetë s hqetësim vetëm për diplomatët e Departamentit të Shtetit që punojnë për të drejtat e njeriut. Ndalimi i një g jenocidi duhet të jetë një përparësi për çdo agjenci qeveritare që merret me Kinën. Duhet të dalë në biseda rreth tregtisë, teknologjisë, t errorizmit, klimës dhe shëndetit global. Pekini duhet ta kuptojë se ky nuk është një s hqetësim që mund të hiqet mënjanë – do të jetë përparësi dhe qendër në çdo ndërveprim. Për më tepër, një përgjigje ndër-sektoriale duhet të përqendrohet veçanërisht në pretendimet e d hunës me bazë gjinore të kryer kundër Ujgurëve në Xinjiang. Biden ka krijuar tashmë një Këshill të Politikave Gjinore të Shtëpisë së Bardhë dhe e ka bërë të qartë se ai planifikon të angazhohet me axhendën e Kombeve të Bashkuara për gratë, paqen dhe sigurinë (neglizhuar nga administrata Trump) për të vendosur barazinë gjinore dhe lirinë nga d huna me bazë gjinore në zemër të diplomacisë amerikane, transmeton lexo.com.al.
Në javën e tij të parë në detyrë, Biden p ërmbysi Mexico City Policy të Trump që k ufizon ndihmën e huaj për shëndetin s eksual dhe riprodhues të grave. Por një fokus i gjerë qeveritar në mbrojtjen dhe përparimin e shëndetit, të drejtave dhe sigurisë së grave do të jetë i k otë nëse nuk arrin të shtrihet te Ujgurët, veçanërisht duke pasur parasysh dëshmitë në raportet e BBC dhe CNN. Këto dëshmi duhet ta d etyrojnë gjithashtu Biden të rishikojë përfshirjen e SHBA në Lojërat Olimpike. Shumë shpesh në të kaluarën, mbajtja e Lojërave Olimpike u ka lejuar r egjimeve a utoritare të bëjnë p ropagandë dhe të fitojnë legjitimitet – nga n azistët në 1936 te Sovjetikët në 1980 në Partinë Komuniste Kineze në 2008 dhe Rusia e Vladimir Putin në 2014. Në përgjigje të s htypjes nga Kina të komuniteteve ujgure dhe a buzimeve të tjera të të drejtave të njeriut, mbi 180 grupe të të drejtave të njeriut dhe ligjvënës ndërkombëtarë po bëjnë thirrje që Lojërat Olimpike Dimërore 2022 të zhvendosen nga Pekini ose të b ojkotohen fare.
Kur Shtëpia e Bardhë u pyet kohët e fundit për këtë, ajo humbi një mundësi k ritike për të d ënuar s hkeljet e të drejtave të njeriut të Kinës dhe për të afirmuar lidershipin e SHBA mbi këtë çështje. Shtetet e Bashkuara duhet të drejtojnë përpjekjet shumëpalëshe, veçanërisht me vendet e drejtuara nga myslimanët. Heshtja, nëse jo qetësimi i plotë nga Organizata për Bashkëpunim Islamik ka qenë e t urpshme. Na duhen të gjitha duart e disponueshme për këtë përpjekje dhe bashkësia ndërkombëtare duhet të deklarojë me një zë se pjesëmarrja në Lojërat Olimpike varet nga progresi për ujgurët. Më tej, Biden nuk duhet të lehtësojë p resionin mbi g jenocidin Ujgur në mënyrë që të arrijë përparësi të tjera të n gutshme me Kinën. Biden garoi me një premtim për t’i bërë p resion Kinës – emetuesi më i madh i karbonit në botë – për të ndaluar subvencionimin e eksporteve të qymyrit dhe kalimin e burimeve të jashtme të n dotjes në vendet e tjera, transmeton lexo.com.al.
Ndryshimi i klimës është qartë një përparësi e kzistenciale. Por i Dërguari Special i Presidentit për Klimën John Kerry kishte të drejtë kur njoftoi kohët e fundit se SHBA nuk do të tregtonin interesa të tjerë të SHBA për të bërë përparim në klimën me Kinën. Ne duhet ta mbajmë atë dhe zyrtarët e tjerë të lartë të përgjegjshëm ndaj këtij premtimi. Ne nuk mund të sa krifikojmë një qëllim për një tjetër, veçanërisht kur përfshihet v uajtja njerëzore. Unë kam punuar me v iktima të d hunës s eksuale në Ruandë, Bosnjë, Irak dhe Siri. Kam parë botën duke u larguar nga t merret e mëparshme, dhe kam parë se llogaridhënia vjen shumë vonë, nëse do të ketë. Kësaj here duhet të jetë ndryshe. Ndërsa administrata e Biden punon për të riorientuar politikën e jashtme amerikane për të siguruar që ajo të përputhet me vlerat amerikane, ajo duhet t’i sinjalizojë botës se trajtimi i Kinës ndaj Ujgurëve nuk do të tolerohet./CNN/Lexo.com.al/e.c.
