ANALIZA/ Ne të gjithë jetojmë në botën e Gjermanisë

Si qeveria gjermane përshpejtoi marshimin ekonomik të shekullit të 20-të drejt neoliberalizmit.

Nga Kuinn Slobodian/ Pse gjermanët bëjnë atë që bëjnë? Që nga k riza financiare globale, qeveria e Kancelares Angela Merkel është dukur në Bashkimin Evropian se alternohet midis policit të k eq dhe grumbulluesit të detyruar. Berlini detyroi qeveritë greke të pranojnë masat sh trënguese të kursimit, bll okuan emetimin e eurobonove dhe së fundmi bll okuan nevojën për të shpenzuar shumë në nivelin evropian në përgjigje të koronavirusit, derisa ishte pothuajse tepër vonë. Me norma interesi gati zero dhe infrastrukturë të shka tërruar në shtëpi, Gjermania ende re fuzon të shpenzojë edhe kur administrata e re e Biden po kalon një projekt-ligj stimulues të “shkallës globale”. A është kjo një hara-kiri neoliberal? Një kundërshtim aq i thellë ndaj shtetit ekspansionist sa që preferon të zhduket sesa të krijojë një d eficit? Nuk ka mungesë të stokut ushqimor për shpjegime të bazuara në ideologji dhe iracionalitet. CDU-ja u përball plotësisht me a kuza për “sado-monetarizëm” në fund të vitit 2019 kur ata bënë tweet një meme të “black zero” (e zeza zero) – simboli gjerman për një buxhet të ekuilibruar – në një kapelë lëkure dominatrix me emojin që shkel syrin: “E pranojmë, kemi pak fetish”.

Publiku anglofon ka qenë veçanërisht mikpritës ndaj idesë se ka diçka të veçantë, madje p atologjike, në lidhje me sjelljen e gjermanëve kur bëhet fjalë për çështjet e parave. Kur Michael Lewis u bazua në skatologji dhe historinë e hiperinflacionit të Weimarit për të shpjeguar “dashurinë para-natyrale të rregullave” të gjermanëve në një artikull të Vanity Fair në 2011, ai paralajmëroi një dekadë përpjekjesh për t’u ndjekur. A ka shpjegime më të mira? Në një libër të ri nga Stanford University Press, Unwitting Architect: German Primacy and the Origins of Neoliberalism, Julian Germann sugjeron se ka. Duke ndjekur ngritjen e ekonomisë gjermane nga ndarja e saj në L uftën e Ftohtë deri në ribashkim në vitet 1990, ai bën që të mos kemi nevojë as për teori të rëndomta të karakterit kombëtar, as për teori të “ordoliberalizmit”, as për m akthe me karroca plot me para, për të dhënë shpjegime për veprimet e shtetit. Ne mund t’i shpjegojmë të gjitha me një fakt shumë më të thjeshtë: Gjermania është një komb eksportues dhe do të dëshironte të qëndronte ashtu me sa më pak p ërçarje të brendshme. Një shekull më parë, John Maynard Keynes shkroi se “makineria gjermane ishte si një majë e cila për të ruajtur ekuilibrin e saj duhet të rrotullohet gjithnjë e më shpejt”, transmeton lexo.com.al.

Që nga ngritja e saj në eksportuesin kryesor të botës në industrinë e mallrave industriale në fund të shekullit të 19-të, Gjermania ka dalë jashtë kufijve, duke u përqendruar në prodhimin për tregje përtej kufijve të saj, duke arritur në versionin e parë të një tranzicioni që aq shumë do të përpiqeshin ta imitonin më vonë: duke kaluar nga xhinglat dhe lodrat tek makinat, në fund tek makineritë që prodhojnë makineri të tjera. Pas k atastrofës n aziste dhe vizionit të saj shumë të ndryshëm të autarkisë kontinentale, Republika Federale filloi një “kthim në tregun botëror”, për të cituar titullin e librit të Ministrit të Ekonomisë dhe më vonë Kancelar Ludwig Erhard në 1953. Me ndihmën e tregtisë së liberalizuar me kombet që kishte l uftuar deri në atë kohë deri në v dekje, dhe rritjen e kërkesës nga l ufta e re amerikane në gadishullin Korean, Gjermania Perëndimore u kthye në drejt botës së jashtme. Dhe atje ka qëndruar. Megjithëse Shtetet e Bashkuara ishin fenomeni i globalizimit të pasl uftës, kombi përfitoi gjithashtu nga një treg i gjerë i brendshëm. Gjermania ka qenë shumë më e v arur nga tregtia, siç pasqyrohet në një raport të tregtisë ndaj PBB-së tri herë të Amerikës nga vitet 1970 deri më sot. Në vitet 1980 dhe përsëri në 2000, Gjermania madje tejkaloi gjigantin amerikan në vlerën e mallrave të saj të eksportuara. Germann argumenton se mund ta gjejmë shpjegimin për veprimet gjermane në mbrojtjen e statusit të saj si Exportweltmeister. Vendi nuk ka kërkuar asnjëherë të krijojë “kopje të Gjermanive sipas një plani të vetëm ideologjik”, siç është pretenduar në disa raste. Përkundrazi, qëllimi i saj ka qenë një ngulitje e ndryshimit në formulën e “ekonomisë sociale të tregut për mua, por jo për ty”. Fetishi me zero të zezë, me fjalë të tjera, nuk është shprehja e shtrembëruar e Lutheranizmit por një përpjekje shumë e arsyeshme për të ruajtur rritjen e orientuar drejt eksportit duke ruajtur një kompromis klasor në shtëpi.

Siç thuhet në Unwitting Architect, historia ka rëndësi për më shumë sesa vetëm Gjermaninë: Në përpjekjet e vendit për të mbrojtur modelin e saj të eksportit, Gjermania ka ndihmuar në përshpejtimin e lëvizjes në atë që ne tani e quajmë rendin neoliberal. Germann fokusohet në një seri pikash kthese, shumica e tyre në vitet 1970. E para është ajo që njihet si “fundi i Bretton Woods” kur Shtetet e Bashkuara ndaluan shndërrimin e dollarëve në ar në 1971, duke filluar epokën e parave fiat dhe kurseve luhatëse të këmbimit. Germann ndjek punën e studiuesve të tjerë për të treguar se vendimi i mëparshëm gjerman për të hedhur në qarkullim markën dhe mosgatishmëria e tyre për të mbështetur dollarin, duhet të njihet si një kusht i domosdoshëm për lëvizjen e SHBA. Me fjalë të tjera, mbyllja e dritares së arit, shpesh e parë si një shprehje e hegjemonisë amerikane dhe fuqisë së njëanshme, ishte më tepër një shenjë e d obësisë së saj dhe v arësisë nga bashkëpunimi i partnerëve të saj, më e rëndësishmja, Franca dhe Gjermania. Germann e sheh Republikën Federale si pr ishës në përpjekjet e mëtejshme për t’iu përgjigjur kr izave të dekadës që pasoi. Vitet 1970 ishin një periudhë inflacioni por gjithashtu u përpoqën të praktikonin një Kejnesianizëm ekspansionist përtej shkallës së kombit, pasi eurokomunistët dhe Social Demokratët Italianë si Olof Palme dhe Bruno Kreisky iu përgjigjën mobilizimeve paralele për një rend të ri ekonomik ndërkombëtar nga blloku G-77 i kombeve më të varfra në OKB, transmeton lexo.com.al.

Nga fr ika e inflacionit të importuar që do të m inonte modelin e saj të eksportit, Gjermania ndihmoi në bll okimin e fushatave të reformatorëve globalë (të cilët, mund të shtohet, kishin pak mundësi për sukses në radhë të parë) dhe, së bashku me Shtetet e Bashkuara, për të shtyrë FMN-në në një roli të ripërtërirë të disiplinarit financiar, duke filluar me huan për britanikët në 1976 që ndihmoi në di skreditimin e Partisë së Punës për dy dekada. Në prag të momentit tjetër ikonik të dekadës – vendimi nga shefi i Fed-it Paul Volcker për të ngritur normat e interesit dhe për të prodhuar të ashtuquajturin Volcker Shock – Germann arsyeton gjithashtu papajtueshmërinë e Kancelarit socialdemokrat Helmut Schmidt (që zakonisht hidhet poshtë nga studiuesit) për ngushtimin e hapësirës së vendimmarrjes amerikane. Kështu, ishte Schmidt ai që ndihmoi zbatimin e nismës së Volcker-it drejt lëvizjes që do të çonte normat deri në 20 për qind dhe do të shkaktonte Kr izën e Borxhit të Botës së Tretë, një shenjë tjetër në rrugën drejt rendit neoliberal. Për Germann, vitet 1970 ishin një rrugë e thatë për atë që ai e quan “the Janus-faced character of German crisis management“, pasi kampioni i eksportit shtyu masa që kontrolluan inflacionin dhe siguruan stabilitetin e çmimeve në Evropë dhe më gjerë duke ruajtur një shtet social bujar në shtëpi dhe “përmbajtjen e pagave në këmbim të sigurisë së punës”.

Sipas llogaritjeve të tij, politikëbërësit gjermanë vepruan jo për shkak të një vizioni universalist të “rrokullisjes së kufijve të shtetit” për të lëshuar “magjinë e tregut”, siç do ta kishte shprehur retorika e Thatcher dhe Reagan, por kjo ishte një lëvizje pragmatike mbrojtëse kundër asaj që ata e panë si diçka që do të rr ezikonte konkurrencën e tyre globale. Pas L uftës së Ftohtë, Republika Federale u përpoq të vazhdonte aktin e tyre ekuilibrues ndërsa integrimi evropian u zgjerua për të përfshirë një monedhë të përbashkët dhe përfundimisht thithjen e ish shteteve komuniste në Lindje. Brendësia e Evropës Lindore me kosto të ulët të prodhimit për eksportet gjermane me vlerë të lartë u bë një pjesë kryesore e modelit kombëtar në vitet 2000, edhe kur akti i balancimit filloi të drejtohej drejt shtrëngimit të prerogativave sociale në vend. Në vazhdën e reformave të mirëqenies Hartz IV të drejtuara nga Rruga e Tretë e social demokratit Gerhard Schröder, siç ka treguar sociologu Oliver Nachtwey, të varfrit që punonin u dyfishuan dhe vendi u karakterizua gjithnjë e më shumë nga një treg i punës i dyfishtë: një rreth i brendshëm me pak i sindikalizuar dhe një penumbra në zgjerim të një prekariati të fleksibilizuar. Kundër reputacionit të saj si një “larmi tjetër e kapitalizmit” më e butë, dendësia e unionit të Gjermanive ishte në gjysmën e poshtme të renditjes globale nga vitet 2010, rreth 17 për qind, ndërsa në SHBA ishte 10 për qind dhe pesë pikë përqindje prapa Britanisë së Madhe, transmeton lexo.com.al. 

Deflacioni dhe kërkesa në rënie brenda BE-së, pjesërisht, për shkak të kundërshtimit të a shpër të Gjermanisë ndaj politikës ekspansioniste ka paraqitur gjithnjë e më pak p roblem pasi Gjermania shtrihet më në lindje. Republika Federale ishte një arritje e hershme për të liberalizuar Kinën, duke u bërë partneri i saj i dytë më i madh tregtar pas Japonisë tashmë që nga 1970. Kur Germann mbaroi librin e tij, Kina ishte tregu i tretë më i madh i eksportit të Gjermanisë pas SHBA dhe Francës. Në kohën që mbërriti në raftet e librarive, ajo ishte rritur në numrin dy. Një marrëveshje e re e nënshkruar Gjithëpërfshirëse mbi Investimet midis BE dhe Kinës, në mënyrë të pavarur nga Shtetet e Bashkuara pak para inaugurimit të Presidentit Joe Biden, tregon në mënyrë të konsiderueshme se tregtia do të vazhdojë të rrjedhë në këtë drejtim. Distrikti i modës 798 i Pekinit, i ndërtuar në fabrikat e braktisura të ndërtuara nga inxhinierët e Gjermanisë Lindore në 1957, tani pret pjesën e Ndërtesës së Kërkimit dhe Zhvillimit të Audi të Grupit Volkswagen, marka më e madhe në Kinë për nga shitjet. Formula “Janus-faced” e Germnit  ofron një zgjidhje tërheqëse për enigmën e ekonomisë politike gjermane, ku k ritikët fajësojnë për gjithçka ordoliberalizmin ndërsa vetë ordoliberalët këmbëngulin në margjinalitetin e tyre. Ajo ndihmon gjithashtu për të shpjeguar pse r ezistenca ndaj devijimit nga status quo-ja e Zeros së Zezë mund të duket aq dy-partiake – ose polipartizane, siç mund të jetë rasti. Kujtojmë që veprimet e viteve 1970 kryesoheshin nga Social Demokratët sesa nga Kristianë Demokratët.

Është më mirë të shmangim fokusimin e madh në titujt e librave, por dikush mund të nënkuptojë  se “unwitting architect” rre zikon të l imitojë politikanët gjermanë si krijesa të një fati imanent. Ndërsa Germann shkruan kundër shpjegimeve “ideore”, modeli gjerman i eksportit me inflacion të ulët është gjithashtu një ide, megjithëse një e kalcifikuar në një model jetese dukshëm pa alternativë. Por ndryshimi mund të jetë në progres, me retorikën e riformuar nga u rgjencat e reagimit pandemik dhe përpjekjen për të joshur votuesit përpara zgjedhjeve parlamentare të shtatorit. Ministri i financave i SPD Olaf Scholz bll okoi kohët e fundit riemërimin e një prej anëtarëve të paktë të Shkollës ordoliberale të Freiburg, Lars Feld, nga një mandat i tretë si kryetar i ekuivalentit gjerman të Këshillit të Këshilltarëve Ekonomikë. Një nga ata që ka mbetur ka bërë thirrje për një reformë të “frenave të borxheve”, e cila ka ngulitur Zeron e Zezë në kushtetutën gjermane që nga viti 2009. Partia e Gjelbër, që aktualisht qëndron në vendin e dytë në sondazhe, ka një platformë zgjedhore që kërkon zëvendësimin e frenimit të borxhit me një “frenim karboni”. Nën pr esionin e votuesve të p akënaqur, k ërcënimet ekologjike dhe kërkesat për ri-territorizimin e zinxhirëve të furnizimit, ne mund të zbulojmë se gjermanët kanë në dispozicion diçka më shumë sesa fiksimi i një ideje të vetme të përshkruar në këtë libër. Nëse ata do të jenë në gjendje më pas të ri-shpikin modelin ekonomik që ka ankoruar kompromisin e saj klasor dhe i ka shërbyer aq mirë të pasurve të saj për pjesën më të madhe të shekullit të kaluar, mbetet për t’u parë./ForeignPolicy/Lexo.com.al/e.c.